گفت‌وگوی اختصاصی
پاپ و حمایت از مظلومان غزه
حجت الاسلام مسجد جامعی مطرح کرد: در میان پاپ‌ها، بالاترین سطح ارتباط با مسلمانان و بیشترین حمایت از فلسطین را پاپ فرانسیس داشت و امید است پاپ بعدی همین مسیر را دنبال کند.
اشاره: مسیحیت، یکی از بزرگترین دین‌های جهان، با پیشینه‌ای طولانی و تأثیرات عمیق بر تاریخ و فرهنگ بشری شناخته می‌شود. در رأس کلیسای کاتولیک، پاپ فرانسیس به عنوان رهبر مذهبی و روحانی مهم‌ترین نهاد مسیحی کاتولیک‌ها قرار داشت.
رابطه پاپ فرانسیس با اسلام و مسلمانان، به ویژه در زمینه گفتوگوهای بین‌دینی، بسیار مهم است. او بارها بر اهمیت احترام متقابل و درک بهتر میان ادیان مختلف تأکید کرده بود. پاپ فرانسیس در دیدارهای خود با رهبران مسلمان از جمله در سفر به کشورهای مسلمان، بر مشترکات اعتقادی و انسانی میان مسیحیت و اسلام، همچون ایمان به خدا، اهمیت اخلاق، و دعوت به صلح و محبت، تأکید می‌کرد.
پاپ فرانسیس در سن ۸۸ سالگی در تاریخ ۲۱ آوریل ۲۰۲۵ درگذشت.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام و المسلمین محمد مسجد جامعی سفیر اسبق ایران در واتیکان گفت‌وگویی اختصاصی داشت که در ادامه می آید.
تجارب سیاسی مذهبی پاپ فرانسیس در جوانی
رسا: پاپ فرانسیس در رابطه با جهان اسلام فردی کم نظیر بود. برخی از تعاملاتی که پاپ فرانسیس با جامعه اسلامی برقرار کرد در طول تاریخ روابط اسلام و مسیحیت بی سابقه بوده است. به نظر شما این تفاوت دلایل بیرونی داشت یا به شخصیت درونی پاپ فرانسیس مربوط می‌شد؟ اگر دلیلش درونی است، چه ویژگی های شخصیتی و فردی باعث شد تا او اینچنین گرایشی در رابطه با اسلام داشته باشد؟
فرانسیس در دوران پرون
یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری شخصیت پاپ فرانسیس، دوران کودکی و شرایط اجتماعی و فرهنگی‌ای بود که او در آن رشد کرد. والدینش از مهاجران ایتالیایی بودند ولی خودش در آرژانتین متولد شد. دوران کودکی پاپ فرانسیس در شرایط پس از جنگ جهانی دوم در آرژانتین سپری شد، کشوری که در آن زمان تحت تأثیر تحولات اقتصادی و سیاسی خاصی قرار داشت. آرژانتین در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ میلادی تبدیل به قطب صنعتی منطقه شد، که به سیاست‌های رئیس‌جمهور ناسیونالیست «پرون» مربوط بود.
فرانسیس و ژزوئیت‌ها
همچنین پاپ فرانسیس به عنوان یک ژزوئیت، یعنی عضو یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین شاخه‌های مسیحیت، ویژگی‌هایی خاص در رفتار دینی و اجتماعی‌اش داشت. او از همان دوران جوانی تحت تأثیر تعالیم ژزوئیت‌ها قرار گرفت که بر اهمیت پیشرفت اجتماعی و تحصیل علم تأکید داشتند.
در زمینه اسقفی و کاردینالی، پاپ فرانسیس تحت تأثیر افرادی چون کاردینال مارتینی قرار داشت.
مارتینی، که یکی از شخصیت‌های برجسته ژزوئیتی بود، تفکرات آکادمیک و مذهبی خود را به شیوه‌ای به روز و مطابق با زمانه بیان می‌کرد. این نوع تفکر آکادمیک و مذهبی، به شدت بر پاپ فرانسیس تأثیر گذاشت و او را به شخصیتی بازتر و گشوده‌تر در برابر مسائل دینی و اجتماعی تبدیل کرد.
تحت تأثیر الاهیات آزادی‌بخش
پاپ فرانسیس در دوران نوجوانی خود شاهد تحولات اجتماعی و اقتصادی آرژانتین بود و همین موضوع تأثیرات زیادی بر نگاه سیاسی و اجتماعی‌اش گذاشت.
در این دوران، پاپ فرانسیس با تفکرات دینی مترقی آشنا شد و تجربه‌های سیاسی خاص خود را در آرژانتین پشت سر گذاشت. در این دوران او شدیداً تحت تأثیر الاهیات آزادی‌بخش آمریکای لاتین قرار می‌گیرد.
ویژگی‌های شخصیتی فرانسیس
رسا: پاپ فرانسیس در زیست فردی هم خصوصیات خاصی داشت. به نظر مردمی‌تر، ساده‌تر و بی پالایش‌تر از بزرگان کلیسای کاتولیک می‌زیست. در این باره توضیحاتی می‌فرمایید!
در کنار این عوامل، ویژگی‌های شخصیتی پاپ فرانسیس نیز در دیدگاه‌های او تأثیرگذار بود. او فردی خونگرم و صمیمی بود که تشریفات معمول کلیسای کاتولیک را به کنار می‌زد و به سادگی زندگی می‌کرد. این ساده‌زیستی و ارتباط نزدیک با مردم، از او فردی محبوب و قابل دسترس ساخت.
پاپ طرف‌دار فوتبال
پاپ فرانسیس به شدت به ورزش علاقه‌مند بود و از تیم فوتبال «ساندروستر» آرژانتین حمایت می‌کرد. جالب است پیش از پاپ شدن، حتی گاهی به ورزشگاه می‌رفت و در کنار سایر تماشاگران و طرفداران فوتبال، تیم محبوبش را تشویق می‌کرد و موقع گل زدن شادی مانند سایر مردم شادی می‌کرد. این حمایت از تیم محبوبش در کنار مردم، نشان از شخصیت خاکی و مردمی او داشت.
زندگی آپارتمانی
علاوه بر این، پاپ فرانسیس در دوران اسقف بودن خود در آرژانتین، از زندگی در یک آپارتمان کوچک به جای خانه مخصوص اسقف استفاده می‌کرد که این نیز نشان از روحیه ساده‌زیستی و نزدیکی به مردم داشت.
نگاه به ایران و تشیع
همین ویژگی‌ها باعث شد که او دیدگاهی باز و مثبت به فرهنگ‌ها و ادیان، از جمله اسلام و شیعه داشته باشد.
پاپ فرانسیس برخلاف پاپ‌های پیشین، نسبت به ایران و تاریخ آن نگرش مثبتی داشت. این نگرش تاریخی و تمدنی به ایران باعث شد که او تمایل خاصی به درک بهتر اسلام و شیعه پیدا کند. به طور کلی، می‌توان گفت که پاپ فرانسیس با ترکیب ویژگی‌های شخصیتی‌اش، تجربیات زیستی‌اش، و تأثیرات دینی و فرهنگی، فردی با دیدگاهی باز و مهربان به جهان اسلام و مسلمانان مینگریست.
رابطه اسلام و مسیحیت در دوران فرانسیس
رسا: حضور پاپ فرانسیس در این مقام چه تأثیری در رابطه جامعه اسلام و مسیحیت گذاشت و آیا جوامع مسلمان و مسیحی توانستند به عنوان دو دین ابراهیمی جهان را به سمت معنویت پیش ببرند؟
توجه به وجود عوامل متعدد
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌ها، تأثیر زیادی بر روابط اسلام و مسیحیت داشته است. اما باید توجه داشت که این روابط تحت تأثیر عوامل پیچیده‌تری قرار دارند و نمی‌توان تنها به حضور پاپ فرانسیس در این مقام اشاره کرد. به‌طور مثال، روابط بین کلیسای کاتولیک و ارتودکس پیش از بحران اوکراین در سطح خاصی بروز داشت و پس از آن تغییرات قابل توجهی در این روابط ایجاد شد. در بحران بالکان نیز، روابط میان این دو کلیسا بسیار متشنج شده بود. بنابراین، درک تأثیر پاپ فرانسیس بر روابط میان اسلام و مسیحیت به‌طور کلی، به عوامل دیگری همچون مسائل سیاسی و اجتماعی و فضای مجازی بستگی دارد.
دیدار با بزرگان جهان اسلام
با این حال، رابطه اسلام و مسیحیت در دوران پاپ فرانسیس به‌ویژه قابل توجه است، چرا که او سعی کرد تنش‌ها را کاهش دهد و از ایجاد خصومت میان دو دین جلوگیری کند. پاپ فرانسیس به دلیل رفتار محترمانه‌اش با مسلمانان، یکی از بهترین پاپ‌ها در تاریخ به شمار می‌رود. به‌عنوان نمونه، ملاقات او با آیت‌الله سیستانی در عراق، اقدامی استثنایی بود. پاپ فرانسیس به محل اقامت آیت‌الله سیستانی رفت و از تعابیر محترمانه‌ای برای اشاره به ایشان استفاده کرد که در تاریخ هیچ پاپی پیش از او چنین اقدامی انجام نداده بود. همچنین، دیدار پاپ با احمد الطیب، بلندپایه‌ترین مقام دینی مصر، نیز نمونه دیگری از رفتار محترمانه و بدون تنش پاپ فرانسیس است.
بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که روابط دو دین اسلام و مسیحیت به‌طور کلی تنها تحت تأثیر بزرگان دینی نیستند، بلکه عوامل دیگری مانند مسائل سیاسی و اجتماعی و فضای مجازی نیز نقش دارند. با این وجود، پاپ فرانسیس توانسته است در تقویت رابطه میان مسلمانان و مسیحیان نقشی مهم ایفا کند.
واتیکان و فلسطین
رسا: بعد از ماجرای هفت اکتبر ما شاهد یک خیزش جهانی برای دفاع از مظلوم مردم غزه هستیم. به نظر شما نگاه پاپ فرانسیس به این مساله چگونه بود و آیا برای خود سهمی قائل بود که در مسیر مقابل جنگ و تنش فعالیت کند؟
به نظر می‌رسد که مسأله بسیار پیچیده است و پاسخ ساده‌ای نمی‌توان به آن داد. با این حال، می‌توان به برخی از نکات مهم اشاره کرد که به درک بهتر این وضعیت کمک می‌کند.
اهمیت فلسطین برای مسیحیان
یکی از نکات قابل توجه این است که سرزمین مقدس که بخش‌هایی از آن در فلسطین اشغالی، کرانه باختری و غزه قرار دارد، دارای اهمیت ویژه‌ای برای مسیحیان است. این سرزمین در واقع مکان‌هایی را در خود جای داده که برای مسیحیان از لحاظ دینی بسیار مهم است، چرا که حضرت عیسی در آنجا زندگی کرده و به صلیب کشیده شده است. این امر باعث می‌شود که برای مسیحیان، سرزمین مقدس جنبه هویتی و مذهبی بسیار خاصی داشته باشد و به همین دلیل، مالکیت بر این اراضی و انجام وظایف دینی در آنجا برای آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مشکلات مسیحیان با رژیم صهیونیست
در عین حال، وضعیت مسیحیان در این سرزمین با مشکلاتی همراه است. آنها در بسیاری از مناطق تحت محدودیت‌های مختلف قرار دارند و نمی‌توانند به طور آزادانه وظایف دینی خود را انجام دهند. پیش از هفتم اکتبر، مسیحیان با رژیم‌هایی که در این مناطق حاکم بودند، مشکلات زیادی داشتند. به عنوان مثال، آقای کیولاگی، نماینده پاپ ششم در بیت‌المقدس، گفته بود که مسیحیان هیچ مشکلی با مسلمان‌ها ندارند و مشکل اصلی با یهودیان صاحب منصب و قدرت در این مناطق است. بنابراین، مسأله غزه تنها به دفاع از مظلومان محدود نمی‌شود، بلکه شامل تلاش برای دفاع از خود مسیحیان و جلوگیری از فشارهای وارده بر آنها است.
حمایت از غزه زیر فشارها
فشاری که دولت‌ها و رژیم‌های مختلف بر کلیسای مسیحی در این مناطق وارد می‌کنند، واقعیت‌هایی است که نباید از آن غافل شد. در این راستا، پاپ فرانسیس در مقایسه با پاپ‌های دیگر، حمایت‌های زیادی از مردم غزه به عمل آورد. در واقع، اگر پاپ فرانسیس در رهبری کلیسا نبود، احتمالاً حمایتی که اکنون از مردم غزه می‌شود، وجود نداشت. با این حال، انتظاری که از پاپ فرانسیس در این زمینه وجود دارد، این است که بدون هیچ محدودیتی در خصوص این مسأله اظهار نظر کند، اما باید در نظر داشت که پست و مقام پاپ محدودیت‌هایی را به همراه دارد.
در این زمینه، می‌توان به تاریخ اشاره کرد که در زمان پاپ جان پل دوم، برخی گفته بودند که او در ماجرای هولوکاست به یهودیان کمک نکرد. بنابراین، منصفانه است که بگوییم پاپ فرانسیس در مقایسه با دیگر پاپ‌ها، بیشترین حمایت را از مردم غزه داشته است. این مسأله نشان می‌دهد که حمایت پاپ فرانسیس از غزه نه تنها از لحاظ دینی و مذهبی، بلکه از نظر انسانی نیز دارای اهمیت ویژه‌ای است.
ارسال نظرات