نبرد فراتر از میدان: جنگ ترکیبی هند و پاکستان در عصر اطلاعات

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، جنگ ترکیبی میان هند و پاکستان دیگر صرفاً محدود به نبردهای نظامی نیست، بلکه در سطوح اطلاعاتی، سایبری، اقتصادی، شناختی و رسانه‌ای جریان دارد. 

این جنگ نشان داده که میدان نبرد مدرن دیگر تنها شامل تانک‌ها و جنگنده‌ها نیست، بلکه تأثیرگذاری بر افکار عمومی، کنترل اطلاعات، اجرای عملیات سایبری و تحمیل فشار اقتصادی به‌اندازه تجهیزات پیشرفته نظامی اهمیت دارد. در این نبرد، هند و پاکستان از ابزارهای سنتی و نوین به‌طور ترکیبی بهره برده‌اند تا برتری استراتژیک خود را حفظ کنند. 

در بعد نظامی، هر دو کشور به تقویت سامانه‌های دفاعی و ارتقای توان تهاجمی خود پرداخته‌اند. هند با استفاده از جنگنده‌های Rafale و سامانه دفاعی S-400 تلاش کرده قدرت هوایی خود را بهبود ببخشد، در حالی که پاکستان با بهره‌گیری از جنگنده‌های J-10C و سامانه HQ-9 به دنبال افزایش بازدارندگی بوده است. علاوه بر این، پهپادهای Heron TP و Rustom-2 برای شناسایی و حملات دقیق توسط هند به‌کار گرفته شده‌اند، درحالی‌که پاکستان از Burraq و Wing Loong II به‌عنوان ابزار نظارتی و تهاجمی استفاده کرده است. این فناوری‌ها نشان می‌دهند که میدان جنگ فراتر از درگیری‌های سنتی است و جمع‌آوری داده‌های میدانی و استفاده از تحلیل‌های اطلاعاتی در تصمیمات نظامی نقش حیاتی دارد. 

جنگ اطلاعاتی  یکی از ابعاد کلیدی این نبرد بوده است. هر دو کشور به جمع‌آوری اطلاعات از طریق پهپادهای جاسوسی، شنود الکترونیکی، تحلیل سایبری و عملیات نفوذ اطلاعاتی پرداخته‌اند. هند با استفاده از سامانه‌های SIGINT و ماهواره‌های جاسوسی توانسته تحرکات نظامی پاکستان را رهگیری کند، درحالی‌که پاکستان با اجرای حملات سایبری و نفوذ اطلاعاتی برخی ارتباطات هند را رصد کرده است. جاسوسی انسانی و عملیات میدانی نیز بخشی از این نبرد بوده‌اند که در قالب شناسایی شبکه‌های جاسوسی، جمع‌آوری داده‌های تاکتیکی و تحلیل موقعیت‌های استراتژیک انجام شده‌اند. 

در جنگ سایبری، هند و پاکستان از روش‌های پیشرفته‌ای برای نفوذ به شبکه‌های امنیتی و اطلاعاتی یکدیگر استفاده کرده‌اند. روش‌های جنگ سایبری شامل حملات DDoS، مهندسی اجتماعی، نفوذ بدافزارهای دولتی و دستکاری ارتباطات نظامی بوده‌اند. پاکستان مدعی شده که با حمله سایبری، برخی سامانه‌های ارتباطی ارتش هند را مختل کرده است، در حالی که هند نیز حملاتی علیه زیرساخت‌های سایبری پاکستان اجرا کرده و به پایگاه‌های داده نظامی دسترسی یافته است. این روند نشان می‌دهد که جنگ‌های آینده بیش از پیش به سمت نبردهای دیجیتال و اطلاعاتی حرکت خواهند کرد. 

جنگ شناختی و روانی نیز بخش جدایی‌ناپذیر این نبرد بوده است. هر دو کشور تلاش کرده‌اند با انتشار اطلاعات دستکاری‌شده، تحریک احساسات ملی‌گرایانه و ایجاد نااطمینانی اجتماعی بر افکار عمومی تأثیر بگذارند. استفاده از رسانه‌های اجتماعی، انتشار اخبار متناقض و هدایت رفتارهای عمومی از طریق تبلیغات هدفمند به‌عنوان ابزارهای جنگ روانی به‌کار گرفته شده‌اند. این اقدامات نه‌تنها در سطح ملی، بلکه در عرصه بین‌المللی نیز تأثیرگذار بوده‌اند و رویکردهای دیپلماتیک کشورهای دیگر را نسبت به این جنگ شکل داده‌اند. 

بعد اقتصادی جنگ ترکیبی نیز بسیار مهم بوده است، زیرا تحریم‌های تجاری، فشارهای مالی و تغییر سیاست‌های تجاری مستقیماً بر قدرت هر کشور تأثیر گذاشته‌اند. اقتصاد هند در سال ۲۰۲۵ به ۳.۷ تریلیون دلار رسیده، درحالی‌که GDP پاکستان ۳۷۶ میلیارد دلار باقی مانده است. تعلیق تجارت دوجانبه باعث کاهش ۷۰٪ صادرات پاکستان به هند شده و بسته شدن گذرگاه مرزی آتاری-واگه منجر به زیان ۷,۰۱۳ کرور روپیه در پنج سال اخیر شده است. این اعداد نشان می‌دهند که جنگ اقتصادی بخشی از نبرد ترکیبی است که به‌اندازه درگیری‌های نظامی تعیین‌کننده خواهد بود. 

جنگ ترکیبی هند و پاکستان نمونه‌ای از نبردهای چندوجهی مدرن است که نشان می‌دهد دیگر صرفاً برتری نظامی نمی‌تواند پیروزی را تضمین کند. تسلط بر اطلاعات، نبردهای سایبری، عملیات شناختی و کنترل روایت‌های رسانه‌ای، همگی به‌اندازه تجهیزات نظامی اهمیت دارند. این جنگ نه‌تنها بر سیاست‌های داخلی و خارجی دو کشور تأثیر گذاشته، بلکه امنیت منطقه‌ای و جهانی را نیز دستخوش تغییرات مهمی کرده است. 

با توجه به پیشرفت فناوری‌های اطلاعاتی و سایبری، انتظار می‌رود که این مدل از جنگ‌ها در آینده گسترش بیشتری یابند و به یکی از ارکان اصلی منازعات ژئوپلیتیک تبدیل شوند.

دکتر مهدی قریشی استاد علوم ارتباطات و مدرس تکنیک های جنگ شناختی