میراث پدرانه برای آینده فرزندان ایران زمین

به گزارش خبرنگار گروه جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، با آغاز به کار دولت سیزدهم به ریاست شهید آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی، موضوع جوانی جمعیت و افزایش نرخ فرزندآوری به عنوان یکی از محورهای اصلی سیاست‌گذاری‌های کلان دولت مورد توجه قرار گرفت. در شرایطی که ایران با بحران کاهش نرخ باروری و رشد فزاینده سالمندی روبرو بود، دولت شهید رئیسی با رویکردی آینده‌نگر، مجموعه‌ای از اقدامات تقنینی، اجرایی و فرهنگی را در دستور کار خود قرار داد.

۱. ابلاغ و اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

نخستین گام مهم دولت سیزدهم، ابلاغ رسمی «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» بود که در آبان‌ماه ۱۴۰۰ توسط رئیس‌جمهور شهید برای اجرا به دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله وزارت بهداشت، وزارت اقتصاد، بانک مرکزی و معاونت امور زنان و خانواده ارسال شد. این قانون که با هدف تشویق فرزندآوری، تسهیل ازدواج و حمایت از مادران تدوین شده بود، به مدت ۷ سال به‌صورت آزمایشی به اجرا گذاشته شد.

از جمله مفاد مهم این قانون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اعطای وام فرزندآوری و افزایش وام ازدواج

اولویت استخدام برای مادران دارای فرزند

مرخصی زایمان طولانی‌تر

معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌های حامی فرزندآوری

اختصاص زمین یا واحد مسکونی به خانواده‌های پرجمعیت

ارائه تسهیلات خودرو ویژه مادران (طرح خودرو مادرانه)

در مرداد ۱۴۰۲، رئیس‌جمهور شهید اصلاحیه‌ای را با عنوان «الحاق یک ماده به قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» نیز ابلاغ کرد که به‌منظور تسریع در اجرای مشوق‌های اقتصادی طراحی شده بود.

۲. تشکیل ستاد ملی جمعیت و پیگیری مستمر

دولت شهید رئیسی با تشکیل ستاد ملی جمعیت، موضوع افزایش جمعیت را از سطح گفتمان صرف به اقدام عملیاتی تبدیل کرد. ریاست این ستاد با شخص رئیس‌جمهور بود و جلسات آن به‌طور منظم برگزار می‌شد. در ششمین نشست این ستاد (بهمن ۱۴۰۲)، شهید آیت‌الله رئیسی بر ضرورت بازنگری در روند اجرای قانون تأکید و خواستار فرهنگ‌سازی گسترده با همکاری رسانه‌ها، حوزه‌های علمیه، آموزش‌وپرورش و آموزش عالی شد.

۳. اقدامات اجرایی و زیرساختی

در دوره دولت سیزدهم، مجموعه‌ای از اقدامات زیرساختی نیز در راستای تسهیل فرزندآوری صورت گرفت:

اختصاص بودجه مستقل برای اجرای قانون جوانی جمعیت: در لایحه بودجه ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ ردیف‌هایی برای اجرای مفاد قانون در نظر گرفته شد.

ابلاغ دستورالعمل‌های اجرایی به وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف با نظارت نهاد ریاست‌جمهوری و سازمان برنامه و بودجه.

ایجاد بانک اطلاعات جامع جمعیت به منظور پایش شاخص‌های جمعیتی، تولد، مرگ و فرزندآوری.

افزایش تخت‌های زایمان در بیمارستان‌های دولتی و روستایی با دستور مستقیم رئیس‌جمهور.

۴. فرهنگ‌سازی و اقناع عمومی

دولت شهید رئیسی تلاش کرد که علاوه بر جنبه‌های مادی و اقتصادی، مسئله جمعیت را از بُعد فرهنگی و ارزشی نیز مورد توجه قرار دهد:

سخنرانی‌های مکرر رئیس‌جمهور شهید در مناسبت‌های ملی با تأکید بر خطر کاهش جمعیت و لزوم ازدواج بهنگام.

حمایت از تولید برنامه‌های رسانه‌ای و تلویزیونی با محوریت خانواده و فرزندآوری.

تقویت آموزش‌های خانواده‌محور در مدارس و دانشگاه‌ها با همکاری وزارت آموزش‌وپرورش و علوم.

برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات با موضوع «نسل‌پروری»، «مادران قهرمان» و «خانواده ایرانی».

۵. چالش‌ها و موانع در مسیر اجرا

با وجود اهتمام دولت شهید رئیسی، برخی موانع و ناهماهنگی‌ها مانع تحقق کامل اهداف قانون شد:

بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور، تا پایان سال ۱۴۰۲ تنها حدود ۳۰ درصد از مواد قانون اجرایی شده بود.

بسیاری از دستگاه‌های اجرایی مشوق‌های مالیاتی، مرخصی‌های تشویقی یا تسهیلات مسکن را اجرایی نکردند.

مشوق‌های ملموس مانند «خودروی مادرانه» به‌علت محدودیت عرضه خودرو با تأخیر مواجه شد.

بخش‌هایی از قانون همچنان نیاز به آیین‌نامه‌های اجرایی دقیق و شفاف داشت که زمان‌بر بود.

میراث ماندگار در حوزه جمعیت

شهید آیت‌الله رئیسی در مدت کوتاه مسئولیت خود، مسئله جمعیت را از حاشیه به متن سیاست‌گذاری کلان کشور کشاند. رویکرد وی در این حوزه تلفیقی از نگاه عدالت‌محور، حمایت‌گرایانه و آینده‌نگرانه بود. هر چند اجرای کامل قانون جوانی جمعیت با چالش‌هایی مواجه شد، اما پایه‌گذاری ساختارها، قانون‌گذاری و فرهنگ‌سازی انجام‌شده توسط دولت سیزدهم، میراثی ماندگار در مسیر صیانت از نسل آینده ایران خواهد بود.