هشدار درباره انحراف نقدینگی از مسیر تولید/ ضرورت هدایت پول به بخش مولد اقتصاد

دکتر محمد زمان رستمی عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصاد خبرگزاری رسا با بیان اینکه خلق پول و افزایش نقدینگی در صورتی مفید است که به تولید ملی منتهی شود، اظهار داشت: بعد از انقلاب میزان نقدینگی کشور چندین هزار برابر شده، اما تولید ملی تنها حدود پنج برابر رشد کرده است. این شکاف نشان می‌دهد که مسیر گردش پول در اقتصاد ما از جهت اصلی خود، یعنی تولید و اشتغال منحرف شده و عمدتاً به سمت بخش‌های غیرمولد و سوداگرانه سوق یافته است.

ملت ما شایسته درخشش اقتصادی است

وی با تأکید بر ظرفیت‌های بالای ملت ایران گفت: ملت ما، ملتی مؤمن، متدین و اهل عبادت است که در همه عرصه‌ها با عزت و اقتدار ایستاده است. این مردم شایسته آن هستند که در میدان اقتصادی نیز بدرخشند و به عنوان الگوی موفق در سطح جهانی مطرح شوند. اما وقتی بخش مهمی از نقدینگی کشور صرف فعالیت‌هایی می‌شود که نه تنها ارزش افزوده ندارد بلکه به واسطه‌گری و سوداگری دامن می‌زند نتیجه‌ای جز عقب‌ماندگی اقتصادی و فشار بر مردم حاصل نمی‌شود.

این استاد دانشگاه با اشاره به جایگاه مهم بانک‌ها در ساختار اقتصادی کشور افزود: بانک‌ها چه دولتی و چه خصوصی، نقش اساسی در مدیریت نقدینگی دارند. آن‌ها با استفاده از ابزار وام‌دهی و سرمایه‌گذاری می‌توانند جریان پول را به سمت تولید و اشتغال هدایت کنند یا برعکس، آن را به سمت فعالیت‌های سوداگرانه و غیرمولد بکشانند.

وی افزود: خود مسئولان ارشد بانک‌ها به‌خوبی می‌دانند که هدایت نقدینگی به سمت تولید وظیفه‌ای حیاتی و جزء مسئولیت‌های اصلی بانک مرکزی است. اما متأسفانه این وظیفه در بسیاری از موارد به‌درستی انجام نشده است در حالی‌که رهبر معظم انقلاب بارها به ضرورت اصلاح مسیر بانک‌ها و هدایت سرمایه به تولید تأکید کرده‌اند، هنوز شاهد انحراف در این زمینه هستیم.

خلق پول توسط بانک‌ها و چالش نظارت

این کارشناس اقتصادی با اشاره به چالش بزرگ خلق پول توسط برخی بانک‌ها خاطرنشان کرد: در شرایط فعلی برخی بانک‌ها با سرمایه اولیه محدود، امکان خلق پولی چندین برابر دارند که اگر به‌درستی کنترل نشود، زمینه‌ساز سوءاستفاده، رانت و اخلال در اقتصاد می‌شود. این موضوع باعث شده تا بانک مرکزی در تصمیم‌گیری و برخورد با وضعیت موجود دچار تردید شود.

وی اضافه کرد: اگر بانک مرکزی نتواند بر عملکرد بانک‌ها نظارت مؤثر داشته باشد و خلق پول را به سمت بخش مولد هدایت نکند، سرمایه‌ها به سمت خرید زمین، دلالی مسکن و سایر حوزه‌های غیرمولد می‌رود و این یعنی از بین رفتن فرصت‌های بزرگ اقتصادی برای کشور.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ظرفیت زمین و املاک در اقتصاد کشور گفت: امروز در بهترین نقاط شهرها، زمین‌ها و خانه‌هایی وجود دارد که می‌توانند به موتور محرک اشتغال و رونق اقتصادی تبدیل شوند. اما متأسفانه این املاک به جای آن‌که به دست مردم برسد و به تولید و اشتغال کمک کند، در اختیار شرکت‌هایی قرار گرفته که با پول‌های مردم اقدام به سرمایه‌گذاری‌های پیچیده و بعضاً بی‌فایده کرده‌اند.

وی افزود: در برخی موارد شرکت‌ها مستقیماً وارد خرید و فروش زمین شده‌اند؛ تصمیماتی که باعث انباشت ثروت در دست برخی نهادها و فاصله گرفتن نقدینگی از بخش مولد شده است. این سیاست‌های اشتباه نه‌تنها مانع پیشرفت اقتصادی شده، بلکه زمینه‌ساز شکاف طبقاتی و بی‌عدالتی اجتماعی نیز بوده است.

نقدی بر غفلت‌های علمی و مدیریتی

این استاد حوزه و دانشگاه در نقد برخی رویکردهای اقتصادی پس از انقلاب اسلامی بیان کرد: یکی از خطاهای ما در سال‌های اخیر تمرکز بیش از حد بر مباحث پیچیده و صرفاً دانشگاهی بوده است. به‌جای آن‌که به‌طور جدی به هدایت نقدینگی و جهت‌گیری علمی آن بپردازیم در مباحث تئوریک و سطحی غرق شدیم و به نتایج عملی و ملموس نپرداختیم.

وی ادامه داد: باید از خود بپرسیم پول بانک‌ها به کجا می‌رود؟ اگر این پول به سمت تولید نرود نه‌تنها رشد نخواهد داشت بلکه ممکن است به حرام هم نزدیک شود. این نگاه نه‌تنها اقتصادی، بلکه اخلاقی و دینی نیز هست و باید مورد توجه جدی مسئولان اقتصادی کشور قرار گیرد.

این استاد دانشگاه قم راهکار خروج از وضعیت فعلی را در عزم ملی، نظارت مؤثر و همکاری علمی و عملی میان علما، دانشگاهیان و مدیران بانکی دانست و گفت: اگر خواست و اراده جدی وجود داشته باشد، قطعاً می‌توان وضعیت فعلی را اصلاح کرد. دانشگاه‌ها باید با ارائه پژوهش‌های راهبردی و علمی به کمک دولت و بانک مرکزی بیایند و مسیر حرکت پول را در اقتصاد اصلاح کنند.

وی افزود: خداوند نیز در مسیر اصلاح و نیت‌های خالص یاری‌گر بندگان خود است. وقتی رهبر معظم انقلاب با دلسوزی بر موضوع اصلاح نظام بانکی تأکید می‌ورزند و مسئولان کشور نیز دغدغه‌مند هستند باید با هم‌افزایی و کار جهادی، چرخه معیوب نقدینگی را به نفع مردم و تولید ملی اصلاح کنیم.