انتخاب نخبگان در جبهه مقاومت و نقش آفرینی یاران باوفا

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، اصل بنیادین قیام امام حسین (ع)، اجرای راهبردی فریضه فراموش‌شده «نهی از منکر» بود. نهی‌ای که فراتر از توصیه‌های زبانی، به حرکتی سیاسی، اجتماعی و تاریخی تبدیل شد؛ حرکتی که ریشه در وصیت‌نامه امام، خطبه‌های افشاگرانه، و مقابله ساختارمند با انحراف داشت. امام حسین (ع) با استناد به آموزه‌های قرآن و سنت، قیامی اصلاحی را برای نجات امت به راه انداخت.

اما این نهضت، تنها با فریاد و منطق ممکن نبود؛ برای تحقق آن، امام نیازمند یارانی مؤمن، بصیر، فداکار و آگاه بود. اینک در جلسه چهارم، به بررسی هوشمندی امام در گزینش نخبگان جبهه مقاومت و نقش‌آفرینی جاودانه یاران وفادار می‌پردازیم.

تحلیل فرایند و معیارهای انتخاب یاران توسط امام حسین (ع)، بررسی شخصیت‌های شاخص و درس‌های مدیریتی و اخلاقی حاصل از ترکیب یاران عاشورا.

ضرورت انتخاب هوشمندانه یاران

قیام، یک پروژه معرفتی ـ اخلاقی بوده؛ قیام عاشورا حرکت توده‌محور نبود، بلکه نیاز به جبهه‌ای خالص و آماده داشت. در این راستا امام حسین علیه السلام با درک دقیق شرایط، نخبگانی را انتخاب کرد که حاملان رسالت الهی باشند.

امام علیه السلام در منطق گزینش خود کیفیت را به جای کمیت انتخاب نمود و این روش را برای انتخاب یاران خود برگزید.

امام حسین علیه السلام در شب عاشورا فرمود:  «وَ أَمَّا مَا وَرَدَ عَنِ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَمِنْ ذَلِكَ بِالطَّرِيقِ اَلْمَذْكُورِ أَنَّهُ قَالَ لِأَصْحَابِهِ: أَلاَ وَ إِنِّي لَأَعْلَمُ يَوْماً لَنَا مَنْ هُوَ مَا لَنَا مِنْ هَؤُلاَءِ أَلاَ وَ إِنِّي قَدْ أَذِنْتُ لَكُمْ فَانْطَلِقُوا جَمِيعاً فِي حِلٍّ مِنْ بَيْعَتِي فَقَالُوا مُعَاذَ اَللَّهِ»

در واقع، این در حدیثی از امام حسین (علیه‌السلام) آمده است که می‌فرمایند: "أَلا وَ إِنِّي قَدْ أَذِنْتُ لَكُمْ فَانْطَلِقُوا جَمِيعاً فِي حِلٍّ" که ترجمه آن چنین است: "آگاه باشید که من به شما اجازه دادم، پس همگی بروید و در حِلّ هستید". این جمله در شرایطی بیان شده است که امام حسین می‌دانستند که فردا روز سختی در پیش است و ممکن است جان خود و یارانشان در خطر باشد. با این حال، ایشان به یاران خود اجازه دادند که تصمیم بگیرند و خودشان راه خود را انتخاب کنند. این جمله نشان می‌دهد یاران باید آگاهانه و ارادی در این مسیر باقی بمانند.

ویژگی‌های کلیدی یاران امام حسین (ع)

از ویژگی‌های کلیدی یاران امام حسین علیه السلام ایمان و بینش الهی است؛ یقین به حقانیت امام حسین علیه السلام حتی در شرایط شکست ظاهری و در کنار امام مانده و همچنین درک دقیق از موقعیت تاریخی و انحراف حاکمان که نشان دهنده بصیرت بالای یاران امام حسین علیه السلام می باشد.

از دیگر ویژگی‌های یاران امام حسین علیه السلام وفاداری مطلق و ایثارگری در راه امام علیه السلام بود؛ ترک نکردن امام در سخت‌ترین شرایط (شب دهم، محاصره، تشنگی)، ایثار کامل: بذل جان، فرزند، مال و آبرو برای حفظ ولایت.

در روایتى مى خوانیم: ((من خاف الله عزوجل اخاف الله منه کل شىء و من لم یخف الله عزوجل اخافه الله من کل شىءبحارالانوار، ج70، ص381 ) هر کس از خدا بترسد همه از او مى ترسند (از او حساب مى برند) و کسى که از خدا نترسد خداوند او را از همه چیز مى ترساند.)) یعنى ایمان و شجاعت اثر کاملا متقابل دارند.

در روایتى از حضرت امام صادق(ع) مى خوانیم: ((المومن لایخاف غیر الله و لایقول علیه الا الحق؛ (میزان الحکمه، ج3، ص188) مومن از غیر خدا نمى هراسد و جز حق بر حضرت حق نمى گوید.)) شیرمردان کربلایى کانون ایمان بودند و دل و جانشان مملو از عشق به خدا لذا ترس در جانشان راهى نداشت همه آنها در حال تهاجم کشته شدند و تا تعداد زیادى از دشمنان را به جهنم نفرستادند شهید نشدند. از دیگر ویژگی‌های بارز یاران امام حسین علیه السلام اخلاق و ادب در رفتار و گفتار با امام و خاندان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم بود؛ اخلاص کامل، بی‌ادعا و خدمت‌محور برای این خاندان از بارزترین رفتار آنان با امام حسین علیه السلام می باشد. و در نهایت شجاعت اجتماعی و سیاسی، ایستادگی در برابر تهدید و تطمیعو نترسیدن از دشمن و مرگ از دیگر ویژگی‌های خاص یاران امام علیه السلام است.

نمونه‌هایی از نخبگان مقاوم در کربلا

از نمونه نخبگان مقاوم در واقعه کربلا می توان به حبیب بن مظاهر، عالم شیعه نام برد، حبیب، در همه جنگ‌ها در کنار امام علی علیه السلام بود و از یاران خاص و از حاملان علم و دانش آن حضرت شمرده می‌شد‌؛ (ماوی، ابصارالعین، ص۱۲۷. ) که در سن کهن سالی در زمره یاران حضرت قرار گرفت و با وفاداری دیرین و آگاهی سیاسی  علم خود را در خدمت مقاومت قرار داد.

از دیگر نمونه های یاران امام حسین علیه السلام زهیر بن قین از بزرگان و اشراف قبیله بجیله؛ او عثمانی مذهب بود، ولی پس از ملاقات با امام حسین(ع) چند روز قبل از واقعه کربلا تحول فکری و توبه‌ی آگاهانه کرد بازگشت به حق در زمان مناسب که منجر به پیوستن او سپاه امام  گردید و در راه ایشان شهید شد.

مسلم بن عوسجه یکی دیگر از یاران امام حسین علیه السلام در واقعه عاشورا بود، او را مردی شریف، عابد و اهل مروت و سخاوت و اسب سواری شجاع  معرفی کرده اند(السماوي، الشيخ محمد، إبصار العين في أنصار الحسين عليه السلام، ج۱، ص۱۰۷.) در شب عاشورا زمانی که امام حسین(ع) در سخنرانی خود بیعت را از یاران خود برداشت، مسلم بن عوسجة بعد از جوانان بنی هاشم، اولین کسی بود که بلند شد و گفت: «ای ابا عبدالله! آیا ما تو را رها کنیم؟! آنگاه در مورد ادای حق تو در پیشگاه الهی چه عذری بیاوریم؟!  من دست از تو بر نمی‌دارم تا اینکه نیزه‌ام را آن قدر به سینه‌های دشمن بکوبم تا بشکند و با شمشیر خود آنان را آن قدر بزنم تا شمشیر از دستم بیفتد و بعد از آن اگر هیچ سلاحی نداشته باشم، دشمن را سنگ باران خواهم کرد تا همراه تو بمیرم.» (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسين(ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ، ج‏٦، ص٢٠).

از دیگر یاران امام حسین علیه السلام که نشان دهنده نفی تبعیض نژادی در سیره رفتاری امام حسین علیه السلام در واقعه عاشورا می باشد جون (غلام ابوذر)  غلام سیاه‌پوست و عاشق ولایت است او غلام سیاه‌پوست ابوذر غفاری بود. روز عاشورا، امام حسین(ع) جون را از رفتن به میدان بازداشت ولی او خطاب به امام گفت: به خدا سوگند هرگز از شما جدا نمی‌شوم تا خون من با خون شما درآمیزد،. (امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۶۰۵).

از یاران و جوانان با بصیرت واقعه عاشورا قاسم بن حسن (ع) است‌؛ او در شب عاشورا در پاسخ امام حسین(ع) که نظر او را در مورد مرگ پرسید، مرگ را شیرین‌تر از عسل دانست. برادر و یار با وفای سیدالشهدا اباالفضل العباس (ع)  پرچمدار و علمدار سپاه امام حسین علیه السلام، تجلی غیرت، ادب، وفاداری، نماد عزت و اطاعت مطلق نمونه‌ای جامع و کامل از نخبگان مقاوم در کربلا است. او در واقعه کربلا، فرمانده و پرچمدار سپاه امام حسین(ع) بود و برای همراهان امام حسین(ع) از فرات آب آورد. عباس به همراه برادرانش دو امان‌نامه از طرف عبیدالله بن زیاد را رد کردند و در س‍پاه امام حسین(ع) جنگیدند و شهید شدند.

حکمت‌ مدیریتی در گزینش یاران

گزینش یاران در مدیریت امام حسین علیه السلام چند حکمت دارد:

الف: تنوع اجتماعی

یاران امام حسین علیه السلام از اقشار مختلف بودند: جوان، پیر، آزاد، غلام، مهاجر، اهل کوفه و مدینه؛ این نشان دهنده آن است که امام حسین علیه السلام وفاداری و ایمان را در اولویت گزینش به جای خاستگاه و جایگاه اجتماعی قرار دادند.

ب: تربیت‌پذیری

یکی دیگر از نکات مهم در گزینش امام تربیت پذیری آنان بود. یاران در فرصت کوتاه، با عنایت امام به بلوغ معرفتی رسیدند که این امر نقش آموزه‌های امام علیه السلام را در ارتقای روحی ـ عقلی آنان را نشان می‌دهد.

ج: فرهنگ‌سازی برای آینده

عاشورا نمونه‌ای برای نحوه انتخاب نیروهای ارزشی، مسئول و آینده‌دار است که با توجه به این نحوه انتخاب می‌توان جامعه را رشد داد و به قله رساند.

نکات بیان شده درس‌هایی برای امروز ما در جامعه دارد؛ معیارهای گزینش نیرو در میدان‌های فکری، فرهنگی و اجتماعی که می‌تواند الگویی جامع باشد.

- اول: بصیرت → درک صحنه، فهم حق از باطل 

- دوم: ثبات قدم → پایبندی در سختی 

- سوم: اخلاص → کار برای خدا، نه شهرت و منفعت 

- چهارم: توانمندی عمل → مهارت همراه با تعهد

توجه به این نکته مهم است و عدم توجه به آن خطای خطرناک است؛ اتکا به کسانی که ظاهر مذهبی دارند اما فاقد عمق هستند و همچنین تجربه عاشورا نشان می‌دهد که نیروهای پراکنده، بی‌بصیرت و متزلزل، عامل شکسته‌اند. در نتیجه می‌توان این گونه گفت که: امام حسین (ع) با دقت و آینده‌نگری، یارانی را گرد خود جمع کرد که نه‌تنها در روز عاشورا، بلکه در تاریخ ماندگار شدند، این یاران، جبهه‌ای را بنا نهادند که ستون مقاومت در برابر تحریف و ظلم شد.

انتخاب نیروی انسانی در هر عرصه، باید بر پایه ایمان، آگاهی و استقامت باشد و صرفاً بر اساس سابقه یا شهرت نمی توان افرادی کارآمد انتخاب نمود.

حامد میرزاخان