واکنش قاطع روحانیت به انتقال جنازه رضاخان به قم + دانلود مقاله

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، در روز ۴ مرداد ۱۳۲۳ رضاخان، دیکتاتور مستبد ایران در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی بر اثر سکته از دنیا رفت؛ اما ورود جنازه او به ایران قریب شش سال به طول انجامید. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹ تابوت رضاخان در میان فضای سنگین و بی‌تفاوتی عامه مردم وارد اهواز شد و فردای آن روز در اقدامی تأمل‌برانگیز به قم منتقل گردید. اما قم، قلب تپنده حوزه‌های علمیه و مرکز مقاومت مذهبی ملت ایران با سکوتی کوبنده قاطعانه در برابر این تحمیل تحقیرآمیز واکنش نشان داد.

آن‌چه در قم رخ داد صرفاً یک امتناع تشریفاتی نبود بلکه تجلی اراده تاریخی ملت مؤمن ایران در طرد نماد ظلم و بی‌دینی بود. روحانیان برجسته، اساتید سطوح عالی، طلاب و حتی بازاریان متدین قم در یک هم‌صدایی تاریخی، انتقال جنازه رضاخان را تحریم کردند. نه تنها در هیچ‌یک از مراسم ختم او حاضر نشدند بلکه با صدور اعلامیه‌های روشنگرانه یادآور جنایات بی‌شمار این دیکتاتور از جمله کشف حجاب، توهین به مقدسات، اهانت به روحانیت، تبعید علما و وابستگی حقیرانه‌اش به انگلستان شدند.

در این میان نقش گروه فدائیان اسلام و رهبر شهیدشان سید مجتبی نواب صفوی چشمگیر و الهام‌بخش بود. فدائیان اسلام در کنار تبلیغات چهره‌به‌چهره در کوچه و بازار با توزیع شب‌نامه‌ها و اعلامیه‌ها مردم را نسبت به نیات پشت پرده این انتقال آگاه ساختند. این جنازه در حقیقت تنها کالبد پوسیده یک طاغوت نبود بلکه ابزاری تبلیغاتی برای تطهیر چهره سلطنت پهلوی در آستانه تثبیت قدرت محمدرضا پهلوی بود؛ ابزاری که با درایت مرجعیت و بصیرت بدنه حوزه در نطفه خفه شد.

تاریخ این برخورد خاموش اما خروش‌آفرین را در حافظه خود ثبت کرده است. سکوت قم فریاد رسایی بود بر سر هیمنه پوشالی دیکتاتوری؛ سکوتی که نه از ضعف که از قدرتی نهفته در ایمان، بینش تاریخی و آگاهی اجتماعی ناشی می‌شد. این موضع‌گیری نخستین رویارویی منسجم روحانیت پس از تبعید رضاخان و نشانه‌ای از آمادگی حوزه‌ها برای ورود به عصر مبارزه سازمان‌یافته با رژیم پهلوی بود؛ عصری که با قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ اوج گرفت و در بهمن ۱۳۵۷ به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.

فصلنامه تخصصی پژوهش‌های ۱۵ خرداد در شماره ۶۷ و ۶۸ خود، با انتشار مقاله‌ای وزین با عنوان «مخالفت یکپارچه روحانیان نسبت به انتقال جنازه رضاخان به قم» به بازخوانی این مقطع حساس تاریخی پرداخته است. در این مقاله ضمن تحلیل ابعاد گوناگون این واکنش سلبی نقش محوری فدائیان اسلام و سایر جریان‌های مذهبی در جلوگیری از تطهیر وجهه پهلوی اول بررسی شده و به‌درستی از آن به‌عنوان نمونه‌ای درخشان از "مبارزه منفی" و "نهضت سکوت" یاد شده است.

بازخوانی چنین مقالاتی نه فقط تجلیل از حماسه‌سازی‌های آن روزگار بلکه راهی برای الهام گرفتن از سنت مقاومت اسلامی در عصر حاضر است. نفی پیکر طاغوت از قم درسی همیشگی برای حوزه‌هاست؛ که در برابر هر تلاشی برای تحمیل نمادهای استبداد و الحاد، باید ایستاد حتی اگر آن تلاش در قالبی خاموش و تدریجی رخ دهد. حوزه باید حافظ مرزهای اعتقادی و تاریخی امت اسلامی بماند، همان‌گونه که در اردیبهشت ۱۳۲۹ ماند.

برای مطالعه مقاله «مخالفت یکپارچه روحانیان نسبت به انتقال جنازه رضاخان به قم» منتشرشده در فصلنامه تخصصی پانزده خرداد، شماره ۶۷ و ۶۸، [اینجا کلیک کنید].