حجت‌الاسلام پورسعید؛
اربعین؛ میدان تبیین جهانی و تربیت تمدنی با نقش‌آفرینی رسانه‌ها
استاد سطوح عالی حوزه علمیه با تأکید بر جایگاه بی‌بدیل رسانه در جنگ روایت‌ها، پیاده‌روی اربعین را فرصتی بی‌نظیر برای تبیین جهانی اسلام ناب، پیوند دل‌ها و تربیت نیروهای مؤمن دانست و خواستار برنامه‌ریزی منسجم فرهنگی برای تبدیل این شور به شعور و حرکت تمدن‌ساز شد.
اشاره: اربعین، تنها یک حرکت جمعی نیست؛ یک میدان تمدن‌ساز است که در آن رسانه نقش پیش‌برنده گفتمان اسلام ناب را ایفا می‌کند. در عصر جنگ روایت‌ها اگر رسانه‌های ما نتوانند پیام اربعین را با زبان خلاق و جهانی بازگو کنند میدان را به روایت‌های جعلی خواهند باخت. اما رسالت رسانه در اربعین تنها روایت لحظه‌ها نیست؛ بلکه باید این تجربه معنوی را به مسیری ماندگار برای تربیت نسل منتظر تبدیل کند. از همین‌رو پیوست فرهنگی پس از اربعین ضرورتی انکارناپذیر است. بدون آن دل‌هایی که در مسیر وصل شدند به تدریج پراکنده می‌شوند. فعالیت فرهنگی در اربعین باید از تکرار و سطحی‌نگری عبور کرده و در خدمت تربیت "یاران ولی‌عصر(عج)" قرار گیرد. رسانه اگر نتواند از شور اربعین، شعور و سپاه بسازد مأموریت خود را نیمه‌تمام رها کرده است.
در همین راستا، خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت الاسلام سید محمد پور سعید استاد سطوح عالی حوزه علمیه انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان محترم خواهد شد.
رسا ـ رسانه‌ها در بازنمایی جهانی اربعین چه نقشی دارند؟
با توجه به تأکیدات رهبر معظم انقلاب، امروز رسانه در جایگاهی قرار دارد که می‌توان گفت در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی و بین‌المللی حرف اول را می‌زند.
رسانه‌ها نباید صرفاً به منبر یا بیان سنتی اکتفا کنند، بلکه باید با تولید محتوای متنوع و خلاقانه در قالب‌های مختلف، حضور مؤثری در تبیین و بازنمایی جهانی اربعین داشته باشند.
با توجه به تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب اسلامی رسانه‌ها امروز در خط مقدم جبهه فرهنگی قرار دارند و نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی افکار عمومی، هدایت جریان‌های فکری و بازنمایی مناسک بزرگ دینی و اجتماعی ایفا می‌کنند. در شرایطی که جنگ روایت‌ها در سطح جهانی به شدت در جریان است، رسانه‌ها به عنوان پیشرانان گفتمان‌سازی و تبیین حقیقت می‌توانند و باید در صدر فعالیت‌های فرهنگی قرار گیرند.
در این میان پیاده‌روی اربعین حسینی به عنوان یکی از عظیم‌ترین پدیده‌های معنوی، اجتماعی و تمدنی عصر حاضر نیازمند حضور هوشمندانه، خلاقانه و مسئولانه رسانه‌هاست. این رویداد نه تنها یک مراسم مذهبی بلکه یک نمایش جهانی از وحدت، ایمان، مقاومت و معنویت است که ظرفیت بالایی برای ارائه تصویر واقعی اسلام ناب محمدی به افکار عمومی جهان دارد.
با این نگاه، رسانه‌ها نباید صرفاً به ابزارهای سنتی نظیر منبر، سخنرانی یا پوشش خبری محدود اکتفا کنند. بلکه لازم است با ورود به عرصه‌های نوین تولید محتوا از جمله مستندسازی، روایت‌گری چندرسانه‌ای، فضای مجازی، هنرهای نمایشی، تولیدات گرافیکی، انیمیشن، موشن‌گرافیک، پادکست و فیلم‌های کوتاه تجربه حضور در اربعین را در قالبی جذاب، هنرمندانه و اثرگذار به تصویر بکشند.
افزون بر این باید از زاویه‌های گوناگون به تبیین پیام اربعین پرداخت؛ از جمله: پیوند نسل جوان با فرهنگ مقاومت، نقش اربعین در امت‌سازی اسلامی، وحدت شیعه و سنی، تأثیر جهانی فرهنگ حسینی و پیام‌های سیاسی و تمدنی نهضت عاشورا.
اگر رسانه‌ها بتوانند این رویداد را از حالت صرفاً خبری به یک تجربه معرفتی و فرهنگی عمیق تبدیل کنند می‌توان امیدوار بود که اربعین به یکی از ابزارهای موثر در تمدن‌سازی نوین اسلامی تبدیل شود؛ همان چیزی که رهبر معظم انقلاب بارها بر آن تأکید کرده‌اند.
بنابراین رسالت رسانه‌ها در عصر حاضر صرفاً انتقال خبر نیست؛ بلکه شکل‌دهی به فهم، بینش و افق‌نگری مخاطبان است. و این مأموریت در اربعین حسینی بیش از هر زمان دیگری اهمیت و ضرورت پیدا می‌کند.
رسا ـ از نگاه شما مهم‌ترین آسیب فرهنگی در مسیر اربعین چیست و چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
یکی از آسیب‌های جدی فرهنگی در عرصه‌هایی همچون راهیان نور و پیاده‌روی اربعین قطع ارتباط با مخاطبان پس از تجربه‌های معنوی است. تجربه‌ای که سال‌ها پیش حاج حسین یکتا در دیداری با مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی (ره) نقل کرده بود کاملاً قابل تعمیم به فضای فرهنگی اربعین است. ایشان در آن دیدار گفته بود: «ما در ایام راهیان نور، دانشجویانی را به مناطق عملیاتی می‌بریم که گاهی از لحاظ ظاهری وضعیت مناسبی ندارند اما با حجاب و حال معنوی خوبی برمی‌گردند». آیت‌الله مصباح در پاسخ فرموده بودند: از وقتی که این جوان‌ها به چنین فضایی وارد می‌شوند تا سال بعد چه می‌شود؟ اگر پیوست فرهنگی نداشته باشید تمام زحماتتان هدر می‌رود.
این نکته دقیقاً در مورد پیاده‌روی اربعین نیز صادق است. اگر فقط به حضور در این رویداد عظیم اکتفا شود اما بعد از آن ارتباط با افراد تازه جذب‌شده یا متحول‌شده حفظ نشود بخش بزرگی از ظرفیت فرهنگی آن از بین می‌رود.
از این‌رو لازم است تشکل‌های فرهنگی، هیئت‌ها و گروه‌های مردمی، برنامه‌ای منسجم و مستمر برای ارتباط‌گیری با افراد داشته باشند. ارتباطی که از دل رویدادهای عظیم مثل اربعین شکل می‌گیرد باید با کار تشکیلاتی، فعالیت‌های زینبی و مراقبت فکری، اعتقادی و سیاسی حفظ و تقویت شود.
نکته مهم دیگر خطر دوگانگی در دل و رأی مردم است؛ همانطور که به امام حسین (ع) فرمودند: "قلوبهم معک و سیوفهم علیک"؛ یعنی دل‌هایشان با شماست ولی شمشیرهایشان علیه شما. متأسفانه امروز هم گاهی چنین وضعیتی رخ می‌دهد؛ افراد در مجالس امام حسین (ع) حضور دارند اما در بزنگاه‌های مهم اجتماعی و سیاسی راه دیگری می‌روند.
در نهایت باید تلاش کرد که فضای فرهنگی اربعین تبدیل به بستری برای اجتماع قلوب شود؛ همان‌گونه که امام زمان (عج) در نامه به شیخ مفید فرمودند: " وَلَوْ اَنَّ اشْیاعَنا وَفَّقَهُمُ اللّهُ لِطاعَتِهِ عَلَی اجْتِماع مِنَ الْقُلُوبِ فِی الْوَفاءِ بِالْعَهْدِ عَلَیْهِمْ لَما تَاَخَّرَ عَنْهُمُ الْیُمْنَ بِلِقائِنا،..." اگر دل‌ها به شکل دائمی با هم جمع شوند زمینه‌ساز ظهور خواهند بود. پس لازم است از این ظرفیت بی‌نظیر برای پیوند قلب‌ها، تعمیق باورهای دینی و تربیت نیروهای مومن و انقلابی بهره‌برداری مستمر شود.
رسا ـ آیا فعالیت‌های فرهنگی در اربعین پاسخگوی نیاز زائران است؟ چه خلأهایی احساس می‌کنید؟
پاسخ کوتاه این است: خیر تا زمانی که فعالیت‌های فرهنگی اربعین به صورت تشکیلاتی، هدفمند و هم‌افزا دنبال نشود، نمی‌توان گفت که این برنامه‌ها پاسخگوی نیاز واقعی زائران هستند. متأسفانه یکی از آسیب‌های رایج، موازی‌کاری و تکرار مکررات در برخی موکب‌ها و برنامه‌های فرهنگی است که موجب اتلاف ظرفیت‌ها می‌شود.
هر ساله موکب‌هایی برپا می‌شوند اما سؤال اساسی این است که گام بعدی چیست؟ آیا این موکب‌داری‌ها صرفاً خدماتی است یا به سمت بصیرت‌افزایی و تربیت فکری زائران نیز حرکت کرده‌ایم؟ تجربه نشان داده حتی جریان‌هایی مانند شیعه انگلیسی نیز در این مسیر فعال هستند و اگر ما با بصیرت و هدایت فرهنگی صحیح وارد نشویم ممکن است فضا را به‌دست دیگران بسپاریم.
مهم‌تر از همه همانطور که شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر فرموده‌اند: حسینیه و هیئت باید محل تربیت سرباز برای مقابله با دشمنان اسلام از جمله اسرائیل باشد؛ وگرنه ممکن است همین فضاها به خدمت یزیدیان درآید.
با همین نگاه باید پیاده‌روی اربعین را نیز فرصت طلایی برای تربیت نیروهای مؤمن، انقلابی و ولایت‌مدار دانست؛ نه فقط فضایی برای شور و عزاداری صرف.
کار فرهنگی مؤثر نیازمند برنامه‌ریزی متنوع و محتوای هدفمند است. این محتوا می‌تواند در قالب سنتی مانند سخنرانی و گفتگو باشد یا به‌صورت نوین با ابزارهای رسانه‌ای، از جمله تولید انیمیشن، کلیپ، بازی، نمایش‌های خیابانی و محتوای دیجیتال برای کودکان و نوجوانانی که در مسیر اربعین حضور دارند.
در نهایت اگر خروجی فعالیت‌های فرهنگی ما تربیت "یار برای امام زمان (عج)" و "سرباز برای مبارزه با دشمنان اسلام" نباشد در انجام وظیفه دینی و فرهنگی‌مان کوتاهی کرده‌ایم.
مهدی الهی
ارسال نظرات