بررسی خروج نیروهای آمریکایی از عراق

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در نجف اشرف، در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها خبرهایی منتشر کردند مبنی بر اینکه نیروهای آمریکایی از تاریخ هشتم شهریورماه (۳۰ اوت ۲۰۲۵) به‌طور کامل از بغداد خارج خواهند شد. اما سفارت ایالات متحده در بغداد با صدور بیانیه‌ای این گزارش‌ها را رد کرده و آن‌ها را «نادرست» خوانده است؛ در این بیانیه تأکید شده که روند حضور نظامی آمریکا در عراق همچنان ادامه دارد و تنها تغییراتی در چارچوب توافقات امنیتی میان واشنگتن و بغداد در حال اجراست. بر اساس توضیحات سفارت، برنامه موسوم به «پایان عملیات نظامی» به معنای ترک کامل خاک عراق نیست، بلکه مرحله‌ای از بازتعریف مأموریت نیروهای آمریکایی به شمار می‌رود.

خروج اعلام‌شده نیروهای آمریکایی از بغداد، به‌ویژه از مناطقی مانند منطقه سبز، فرودگاه بغداد و پایگاه‌های عین‌الاسد و ویکتوریا، در واقع نوعی بازآرایی استراتژیک است. انتقال یگان‌ها از بغداد، فرودگاه و پایگاه‌های کلیدی همچون عین‌الاسد و ویکتوریا به اربیل، به‌وضوح نشان می‌دهد آمریکا قصد پایان حضور نظامی را ندارد، بلکه تنها شیوه استقرار خود را تغییر داده است.

تمرکز بر اقلیم کردستان به ایالات متحده امکان می‌دهد در یکی از حساس‌ترین نقاط ژئوپلیتیک منطقه، در مجاورت مرزهای ایران و سوریه، جای پای خود را محکم‌تر کند. حفظ مربیان نظامی، تداوم عملیات اطلاعاتی و پهپادی، و مدیریت تحولات سیاسی عراق بدون حضور مستقیم در بغداد، بخشی از همین استراتژی است.

اربیل شامل سه مزیت استراتژیک اصلی می‌شود: پوشش سیاسی، امنیت نظامی و مزیت جغرافیایی، زیرا که پیشمرگه‌ها پیش از این قابلیت اطمینان خود را به عنوان یک نیروی متحد نشان داده‌اند، حکومت اقلیم کردستان از نزدیک با منافع ایالات متحده همسو است و اربیل از نظر استراتژیک در موقعیتی قرار دارد که می‌تواند مثلث بین ایران، سوریه و ترکیه را زیر نظر داشته باشد. 

از سویی اهمیت ژئواستراتژیک عراق برای واشنگتن قابل چشم‌پوشی نیست. این کشور نه‌تنها نقطه اتصال ایران، سوریه و خلیج فارس است، بلکه منبعی برای انرژی و بازسازی به شمار می‌رود؛ عرصه‌ای که شرکت‌های آمریکایی به‌خوبی در آن فعال‌اند.

این توافق در ادامه چارچوب توافقنامه راهبردی سال 2008 و بیانیه‌های مشترک دو طرف در آوریل و ژوئیه 2024 منعقد شده و هدف آن تقویت همکاری‌های امنیتی در قالب مشاوره و پشتیبانی، بدون استقرار گسترده نیروهای رزمی آمریکایی است.

خروج از پایگاه‌های ویکتوری و عین‌الاسد نیز یک روند برنامه‌ریزی‌شده است، نه اقدامی ناگهانی. توافق اولیه در سپتامبر 2024 پیش‌بینی کرده بود که این خروج به‌صورت تدریجی تا سال‌های 2025 و 2026 تکمیل شود. این روند از یک‌سو نشانه‌ای مثبت برای حاکمیت عراق به شمار می‌رود، اما در عین حال مخاطرات امنیتی و فعالیت‌های احتمالی سازمان‌های اطلاعاتی غربی را به همراه دارد.

هرچند نمی‌توان با قاطعیت گفت که تخلیه پایگاه‌های ویکتوری و عین‌الاسد ارتباط مستقیم با حملات احتمالی اسرائیل علیه ایران دارد، اما شواهد نشان می‌دهد این اقدام می‌تواند بخشی از تدابیر احتیاطی آمریکا برای حفاظت از نیروهایش در برابر هرگونه درگیری آینده باشد. اربیل، به‌دلیل شرایط امنیتی متفاوت و نفوذ کمتر گروه‌های مقاومت، برای واشنگتن گزینه‌ای امن‌تر تلقی می‌شود. با این حال، خروج کنونی عمدتاً بر پایه توافق سیاسی با دولت عراق انجام می‌گیرد و تنش‌های منطقه‌ای بیشتر نقش تسریع‌کننده دارند.

نمونه‌ای از این هماهنگی پیش‌تر در ژوئن 2025 دیده شد، زمانی که آمریکا هم‌زمان با افزایش درگیری میان تل‌آویو و تهران، کارکنان غیرضروری سفارت خود در بغداد و کنسولگری اربیل را خارج کرد.