حاشیه نگاری رسا از آیین آغاز سال تحصیلی حوزه/ از افق های پیش رو تا تأکید بر فقه معاصر و معیشت طلاب

به رسم هر ساله در آغاز سال تحصیلی حوزه های علمیه آیینی با حضور بزرگان حوزه، مدیران و اساتید برگزار می شود و آغاز رسمی سال تحصیلی اعلام می شود. طی سنت هر ساله مسئولین حوزه از برنامه های اعمال شده و تصمیمات جدید می گویند و از آشی که برای طلاب پخته اند رونمایی می کنند. سال تحصیلی 1404-1405 در 16 شهریور 1404 با برگزاری آیینی متفاوت با سال های گذشته به طور رسمی آغاز شد. تفاوت های آیین آغاز سال تحصیلی با آیین های سابق کامل مشهود است و اولین آن برگزاری در محیطی نمازخانه‌ای به جای سالن همایش دارالشفا بود. سالن اجتماعات فیضیه فاقد صندلی و چینش همایشی است و به دلایلی میزبانی این آیین از دارالشفا به همسایه بزرگترش در فیضیه سپرده شد.

حضور دبیر شورای عالی حوزه های علمیه، حضور مدیر حوزه های علمیه و رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به طور همزمان در این آیین افتتاحیه جالب توجه بود. صندلی های اداری چیده شده در گوشه سمت راست سالن اجتماعات فیضیه و تعداد کم آن ها که چالش تعارف را پدید آورد به نظاره همه حضار رسید. مشکل جا پیداکردن که در همه مراسم های سالن همایش های دارالشفا به علت تراکم صندلی ها دیده می شود وجود نداشت و هر یک از حاضرین می توانست در هر فاصله ای از جایگاه، جایی برای نشستن پیدا کند.

بازهم باید یادی کنیم از سنت هر ساله آغاز رسمی مراسم با سخنان معاونت آموزش. حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی برای اولین سال است که در کسوت معاونت آموزش در این مراسم حاضر شده و سخنرانی می کند. وی که در معاونت پژوهش سابقه همکاری چندین ساله با آیت الله اعرافی دارد، حال بر میز معاونت آموزش حوزه های علمیه مسلط شده و عنان امور را به دست گرفته است. گسترش دروس فقه معاصر در دوره آیت الله اعرافی شدت گرفته و اولین مبحث مهمی که توسط معاون آموزش مورد توجه قرار گرفت نیز افزایش دروس تخصصی و مؤسسات تخصصی فقه معاصر بود. طبق اعلام وی 102 استاد در فقه معاصر ثبت وضعیت کرده و شورای عالی و مراجع نیز بر این دروس اهتمام دارند.

درختواره دانشی حوزه های علمیه، موضوع همیشه حاضر همه مراسمات مهم حوزوی است. حجت الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی 120 رشته را دارای مجوزهای لازم معرفی کرد که توسط 136 مرکز حوزوی اجرایی شده و دانش پژوه تربیت می کنند. وی از دروس آزاد سطح یک به عنوان یک اقدام جدید سخن گفت و سپس از ارزیابی 300 مدرسه علمیه در زمینه های مختلف تهذیبی، آموزشی و پژوهشی خبرداد.

گذر ایام ماه های قمری، همیشه آغاز سال تحصیلی حوزوی را تحت الشعاع قرار داده و تا سال گذشته فضای تبلیغی و امام حسینی بر مراسم حاکم بود و حتی گاهی به علت تقارن با ایام تبلیغی به تعویق می افتاد، در سال جاری در پیش بودن میلاد نبی اکرم سبب نبوی شدن فضای فیضیه شد. سخنان حضرت آیت الله سبحانی و آیت الله اعرافی به شخصیت نبی اکرم و گرامیداشت ولادت ایشان معطوف شد و اشعار مجری نیز به این مهم اختصاص یافت. ضمن اینکه مدحی بلند در ستایش حضرت علی (ع) قرائت شد.

آیت الله اعرافی که به تازگی از سفر مالزی برگشته است، بر جایگاه قرار گرفت و ایستاده سخنان خود را با مقدمه ای مفصل آغاز کرد. وی از نبی مکرم اسلام (ص) و خط منزهی که ایشان به یادگار گذاشت شروع کرد و شرط حوزوی بودن را حرکت در مسیر رسالت انبیای الهی دانست.

آیت الله اعرافی به اشاره به نگاه رهبر معظم انقلاب به حوزه های علمیه، پیگیری نگاه و رویکرد تمدنی را از واظیف حوزویان دانست و حوزه را نهادی با قدمت معرفی کرد.

تعبیر جالب دیگری که توسط آیت الله اعرافی در خصوص حوزه های علمیه و حوزویان مورد استفاده قرار گرفت: «مجاهدت بن‌بست شکنی در ذات حوزویان است» بود. این سخن تیتر برخی رسانه ها قرار گرفت و در شرایط پساجنگ نشانه مهمی است. مدیر حوزه های علمیه همچنین به شکل گیری انقلاب اسلامی توسط حوزه علمیه قم اشاره کرد و با اشاره به سفرهای خود و مواجهه مردمی با لباس روحانیتی که بر تن دارد از تشکر آنان از مجاهدت نظام اسلامی سخن گفت.

در همین جا آیت الله اعرافی به معیشت طلاب و روحانیون اشاره کرد و حوزویان را در مضیقه دانست و سپس از تلاش نهاد حوزه برای حل این مشکل گفت و بلافاصله از اوضاع معیشتی مردم یاد کرد. وی خطاب به مسئولان کشور گفت: از مسئولان کشوری درخواست داریم تا به مشکلات اقتصادی و مسائل فرهنگی کشور برای بهبود معیشتی مردم و جلوگیری از فساد دقت و اهتمام ویژه ای داشته باشند.

آیت الله اعرافی در پایان با تشکر از همه کسانی که به فقه معاصر پرداختند به تشکیل ستاد ادبیات عرب در حوزه و راه اندازی دوره دوم درس خارج در سامانه نجاح خبرداد. همچنین از نیاز به دروس اخلاق در حوزه سخن گفت از اساتیدی مانند آیات جوادی و سبحانی که دروس اخلاق را راه انداختند تشکر کرد و از مراکز تخصصی خواست که درس اخلاق را جدی بگیرند.

حضرت آیت الله سبحانی با دعوت آیت الله اعرافی به جایگاه آمد و سخن های خود را با تبریک میلاد پیامبر اسلام آغاز کرد. این مرجع تقلید در ابتدای بحث خود در پاسخ به کسانی که برگزاری جشن برای میلاد نبی اکرم را بدعت می دانند، معنای بدعت را بیان کرد و ادعای طرف مقابل را رد کرد و حب النبی را از اصول اسلام نام برد و تاکید کرد: محبت به رسول گرامی اسلام، اظهار محبت محبین رسول گرامی اسلام و از فرائض دین مبین اسلام می باشد.

آیت الله سبحانی تربیت فقیه و تربیت خطیب را از شئون حوزوی دانست و بر اهمیت تربیت خطیب تأکید کرد و سپس به وعده مدیریت حوزه در خصوص راه اندازی رشته خطابه اشاره کرد.

این عالم بزرگ حوزوی به ضعف متن نویسی عربی پژوهشگران حوزوی اشاره ای داشت و تلاش بیشتر برای یادگیری متن نویسی را خواستار شد.

تفسیر موشکافانه آیه نفر در کلام آیت الله سبحانی مورد استقبال حضار قرار گرفت و وی با اشاره به ضمائر این آیه و ایجاد ابهام در خصوص مرجع این ضمائر، استنباط کرد که آیه در صدد بیان اهمیت کوچ و نفر علما به سمت قوم خود است؛ وی تأکید کرد که کرمانی باید به بم، نرماشیر و کرمان برگردد و برای قوم خود دین را تشریح کند.