کنترل هیجانات مردم در بازار ارز

بازار اقتصادی و نوسانات قیمت ارز در ایران همواره یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و فعالان اقتصادی بوده است. این نوسانات که گاهی باعث نگرانی و بلاتکلیفی می‌شود، تاثیر مستقیم بر زندگی روزمره، قدرت خرید و روند سرمایه‌گذاری‌ها دارد. در این شرایط، دستیابی به آرامش و ثبات در بازار ارز، می‌تواند نقش مهمی در بهبود فضای اقتصادی کشور ایفا کند. گروه اقتصاد خبرگزاری رسا در مصاحبه با حجت الاسلام محمد آصف تقوی عضو انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه قصد داریم به بررسی عوامل موثر بر قیمت ارز، راهکارهای کنترل نوسانات قیمت ها و احساسات مردم در ایران روزهای اقتصاد را بررسی کنیم و راهکارهای عملی برای ایجاد آرامش در این بازار جویا شویم.

رسا ـ لطفاً توضیح دهید که دلایل اصلی افزایش اخیر نرخ ارز در بازار ایران چیست و چگونه تقاضای کاذب مردم می‌تواند این روند را تشدید کند؟

افزایش نرخ ارز، به ویژه دلار، در بازار ایران عمدتاً ناشی از عوامل ساختاری و خارجی است. از منظر اقتصادی، عواملی مانند تحریم‌های بین‌المللی که منجر به کاهش درآمدهای ارزی از صادرات نفت و غیرنفتی می‌شود، تورم داخلی بالا و کسری بودجه دولت که به چاپ پول و افزایش نقدینگی (با رشد سالانه حدود ۳۰ درصد) منجر می‌گردد، نقش کلیدی دارند. همچنین، نوسانات جهانی مانند افزایش نرخ بهره فدرال رزرو آمریکا که سرمایه‌ها را به سمت دلار جذب می‌کند، بر این روند تأثیرگذار است. اما تقاضای کاذب مردم، که اغلب از ترس کاهش ارزش ریال ناشی می‌شود، این افزایش را به صورت حبابی تشدید می‌کند.

وقتی افراد عادی بدون نیاز واقعی (مانند سفر یا واردات) به خرید ارز روی می‌آورند، این تقاضای سفته‌بازانه باعث ایجاد چرخه معیوب می‌شود: افزایش تقاضا منجر به کمبود مصنوعی عرضه و جهش قیمت می‌گردد، که در نهایت با مداخله بانک مرکزی یا فروکش هیجانات، به ریزش قیمت و ضرر مالی سنگین برای خریداران منجر خواهد شد. از دیدگاه شرعی نیز با توجه به این که این رفتار به جامعه و اقتصاد کشور آسیب می‌رساند، خالی از اشکال نیست. مردم عزیز باید بدانند که ورود به این بازار بدون دانش کارشناسی، اغلب به از دست دادن سرمایه‌های زندگی‌شان ختم می‌شود، همان‌طور که در نوسانات سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۴۰۱ شاهد بودیم که بسیاری از خانواده‌ها متضرر شدند.

رسا ـ چه راهکارهایی برای جلوگیری از ایجاد تقاضای روانی کاذب در بازار ارز پیشنهاد می‌کنید تا مردم از این دام اقتصادی و اخلاقی دور بمانند؟

راهکارها باید ترکیبی از سیاست‌های کلان اقتصادی و آموزش عمومی باشند. در سطح کلان، این وظیفه دولت و بانک مرکزی است که باید با تقویت ذخایر ارزی از طریق دیپلماسی اقتصادی و افزایش صادرات غیرنفتی (مانند محصولات کشاورزی و معدنی)، و همچنین کنترل نقدینگی از طریق ابزارهای پولی مانند اوراق بدهی اسلامی (که با فقه سازگار است)، ثبات ایجاد کنند. اما رفتار مردم نیز در این شرایط بسیار مهم است:

نخست، آموزش مالی از طریق رسانه‌ها و مساجد برای آگاهی از ریسک‌های بازار ارز ضروری است.

دوم، تشویق به سرمایه‌گذاری‌های مولد یا حتی سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای کوچک محلی که اشتغال‌زایی می‌کند. از منظر آموزه‌های اسلامی، این سرمایه‌گذاری‌ها مصداق «تعاونوا علی البر و التقوی» است، نه اینکه پول و سرمایه را در ارز حبس کنیم که به اقتصاد ملی آسیب بزند. مردم باید بدانند که تقاضای روانی کاذب نه تنها قیمت‌ها را برای همه بالا می‌برد، بلکه منجر به تورم کالاهای وارداتی و فشار بر اقشار کم‌درآمد می‌شود. توصیه اکید من این است: از بازار ارز دوری کنید مگر برای نیاز واقعی.

رسا ـ در نهایت، چه توصیه‌ای به مردم دارید تا در برابر نوسانات ارزی آرامش خود را حفظ کنند و از تصمیمات هیجانی پرهیز نمایند؟

توصیه من بر پایه اصول اقتصادی و آموزه‌های دینی است: اول، آرامش و توکل به خداوند را حفظ کنید، زیرا قرآن کریم می‌فرماید «وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ». از نظر اقتصادی، به جای خرید ارز، دارایی‌های خود را متنوع کنید: بخشی در طلا مخصوصا طلای زینتی که کالای مصرفی محسوب می‌شود (به عنوان ذخیره ارزش بلندمدت)، بخشی در ملک یا کسب‌وکارهای واقعی، و بخشی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری معتبر. محاسبات اقتصادی نشان می‌دهد که بازدهی میانگین بازار ارز در بلندمدت (پس از کسر تورم) کمتر از ۱۰ درصد است، در حالی که سرمایه‌گذاری در تولید می‌تواند بدون ریسک نوسانات شدید بیش از این بازدهی داشته باشد. همچنین، از شایعات شبکه‌های اجتماعی دوری کنید که اغلب توسط دلالان برای ایجاد هیجان کاذب پخش می‌شود. اگر همه ما از تقاضای کاذب پرهیز کنیم، به تعادل طبیعی بازار کمک کرده‌ایم و اقتصاد کشور تقویت می‌شود. در نهایت، به یاد داشته باشید که ثروت واقعی در تولید و خدمت به جامعه است.