حجاب؛ منطق اسلام در برابر توهّم آزادی غرب

اشاره: رهبر معظم انقلاب با تأکید بر دیدگاه منطقی و والا درباره جایگاه زن در اسلام، تفاوت عمیقی با نگاه منحط غربی قائل‌اند. ایشان محبت و احترام در خانواده را عامل حفظ سلامت اجتماعی می‌دانند و بار سنگین مسئولیت‌های متعدد بر دوش زنان به‌ویژه مادران را مورد توجه قرار می‌دهند. همچنین تأکید می‌کنند که حجاب نه مانع پیشرفت بلکه نشانه عزت و امنیت زن مسلمان است، برخلاف تبلیغات رسانه‌های غربی که زنان را به کالایی تبدیل می‌کنند. رسانه‌های داخلی باید با دقت معیارهای فرهنگی و ارزشی اصیل را معرفی کنند و از بازنمایی قالب‌های غربی خودداری کنند. معرفی الگوهای موفق زن ایرانی با اصالت دینی و فرهنگی، گامی مؤثر در تقویت جایگاه واقعی زن در جامعه است و می‌تواند مانع نفوذ تفکرات غلط و آسیب‌زننده شود. توجه به این نکات، ضامن استحکام خانواده و سلامت اجتماعی خواهد بود.

در همین زمینه  خبرنگار  سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با خانم دکتر زاهره سادات میرجعفری عضو هیأت علمی دانشگاه انقلاب اسلامی تهران گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان گرامی خواهد شد.

رسا ـ رهبر معظم انقلاب دیدگاه اسلام درباره زن را «منطقی» و با «شأن والا» دانسته‌اند، در مقابل نگاه غرب را «منحط و فاسد» توصیف کرده‌اند. مهم‌ترین تفاوت اسلامی و غربی در تعیین هویت و جایگاه زن چیست؟

بحث مطرح‌شده موضوع تازه‌ای نبود؛ پیش‌تر نیز با بیان‌های مختلف رهبر معظم انقلاب به آن اشاره شده بود، اما آنچه این‌بار برجسته شد، مسئله محبت در خانواده بود؛ به‌ویژه نحوه ابراز عاطفه توسط مرد نسبت به همسر و فرزندان آن هم «به صورت کلامی». شاید در نگاه اول جمله ساده‌ای مانند «دوستت دارم» گفتنی پیش‌پاافتاده یا حتی عامیانه به نظر برسد اما حقیقت آن است که همین جمله کوچک بار عاطفی و روانی عظیمی در زندگی خانوادگی دارد.

در شرایط امروز جامعه که حجم پیام‌های منفی و تخریب‌کننده علیه زنان به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته، خانواده به کانونی آسیب‌پذیر تبدیل شده است. در همین نقطه است که رهبر معظم انقلاب با دقت و ظرافتی کم‌نظیر آسیب‌های اجتماعی را از مسیر خانواده رصد می‌کنند و راه‌حل‌ها را از همین زاویه ارائه می‌دهند. توجه مکرر ایشان به رفتار مردان به مناسبات درونی خانواده و به سیاست‌گذاری‌های مرتبط با حوزه زن و خانواده نشان‌دهنده نگاه کلان و نظام‌مند ایشان به این مسئله است.

اگر با نگاهی دقیق‌تر به آسیب‌های اجتماعی بنگریم، یکی از ریشه‌دارترین صدماتی که زنان و دختران ما تجربه می‌کنند کمبود محبت در محیط خانه است. در جلسات مشاوره با دختران و زنان آسیب‌دیده تقریباً همیشه یکی از شکایت‌های اصلی این است که در خانواده‌شان محبت کافی، توجه عاطفی، شنیده‌شدن و دیده‌شدن وجود نداشته است. این کمبود در بزنگاه‌های زندگی بیرونی به یک آسیب جدی تبدیل می‌شود. زیرا اگر انتظار داریم دختران و پسران ما در برابر هجمه‌های بیرونی مقاوم باشند باید نخست گرمای محبت و امنیت عاطفی را در فضای خانه تجربه کرده باشند. فرزندی که در خانواده جذب محبت نشده باشد بیرون از خانه جذب هر صدای کاذب و محبتِ تقلبی خواهد شد.

بنابراین مسئله محبت نه موضوعی احساسی و حاشیه‌ای بلکه یک ضرورت اساسی برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است. در کنار این رهبر معظم انقلاب بر نکته مهم دیگری نیز تأکید کرده‌اند: تحمیل نکردن تمام بار مسئولیت‌های خانه بر دوش زنان.

این تأکید نشان می‌دهد که از نگاه ایشان زن در خانواده جایگاهی ممتاز، محترم و نیازمند حمایت دارد. زنِ امروز زیر فشارهای متعددی قرار گرفته است؛ از یک سو مدرنیته او را به عرصه فعالیت بیرونی کشانده و از سوی دیگر سیاست‌های اقتصادیِ نادرست، بار سنگین‌تری بر زندگی زنان تحمیل کرده است. نتیجه آن است که بسیاری از مادران، هم مسئولیت‌های بیرون را بر دوش دارند و هم بار اصلی مدیریت خانه را و با وجود تقسیم کار ظاهری باز هم سهم سنگین‌تری را متحمل می‌شوند. فشارهایی از این دست، زنان را به سمت فرسودگی روانی و افسردگی سوق می‌دهد؛ در حالی که از آنان انتظار می‌رود با لطافت و نشاط زنانه محور اصلی آرامش خانه باشند.

در چنین شرایطی، طبیعی است که برخی زنان از مردسالاری پنهان و تحمیل نقش‌های نامتناسب رنج ببرند؛ موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز به آن اشاره کرده و هشدار داده‌اند که نباید زنان را «مردانه» کرد و بارهایی بیش از توان و شأن آنان بر دوش‌شان گذاشت، زیرا پیامد مستقیم آن گسست عاطفی خانواده و شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی است. کودکی که در خانه‌ای بدون نشاط و محبت رشد می‌کند در جستجوی انرژی و پذیرش به بیرون از خانواده پناه می‌برد؛ و محیط بیرون لزوماً محیطی امن و سالم نیست.

در مجموع رهبر معظم از آغاز، بر سلامت، استحکام و آرامش خانواده تأکید داشته‌اند. استقبال گسترده زنان از بیانات ایشان گواه فهم درست آنان از عمق این مشکلات است. با این حال بسیاری از این مسائل ظریف و مهم هنوز در خانواده‌ها حل نشده و به مجموعه‌ای از چالش‌های پایدار تبدیل شده‌اند.

اگر این چالش‌ها ادامه یابد در آینده نه‌چندان دور خانواده ایرانی از درون تضعیف شده و زمینه برای گسترش آسیب‌های اجتماعی بیشتر فراهم می‌شود. از همین روست که رهبر معظم انقلاب پیش از آنکه بحران جدی شکل بگیرد، مردان را خطاب قرار داده‌اند تا مراقب وضعیت عاطفی خانواده و به‌ویژه زنان باشند زیرا زن ستون اصلی خانواده است و اگر این ستون فرسوده شود کل بنا آسیب می‌بیند.

رسا ـ جمهوری اسلامی نشان داد که زن مسلمان و مقید می‌تواند در عرصه‌های مختلف پیشرفته‌تر از دیگران حرکت کند (در آمار تحصیلی، علمی، ورزشی و جهادی). در این پیشرفت، نقش حجاب و محدودیت‌های شرعی (که در غرب مانع پیشرفت است) در تحقق این موفقیت‌ها چگونه بوده است؟

تأکید رهبر معظم انقلاب بر حفظ حجاب و سالم‌سازی محیط اجتماعی بسیار مهم و اساسی است. بسیاری از شعارها و تلاش‌ها سعی دارند حجاب را به عنوان محدودیتی برای زنان نشان دهند، به گونه‌ای که زن امروز احساس کند اگر بدون حجاب موفقیتی کسب کند، رضایت و پیشرفت واقعی را تجربه کرده است. اما تجربه ۴۰ سال گذشته نشان داده است که زنان مسلمان محجبه با حفظ حجاب خود می‌توانند در عرصه‌های مختلف علمی، ورزشی، پزشکی و فرهنگی پیشرفت‌های قابل توجهی داشته باشند.

به تازگی نیز شاهد درخشش زنان محجبه در رشته‌های ورزشی بوده‌ایم؛ حتی زنانی که با چادر در این میادین حضور داشتند، موفقیت‌های چشمگیری کسب کرده‌اند. این واقعیت، حرف‌های رهبر انقلاب را اثبات می‌کند که حجاب مانعی برای پیشرفت زنان نیست.

علاقه و اشتیاق گسترده زنان برای حضور فعال در اجتماع، نشان‌دهنده امنیت و آرامش موجود در جامعه است که این امنیت در نتیجه استقبال از حجاب در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس ایجاد شده است. در آن دوره، زنان به صورت خودجوش و فعال با پوشش حجاب در فعالیت‌ها و عکس‌های مختلف حضور داشتند.

بنابراین حجاب هرگز مانع پیشرفت نبوده است اما متأسفانه به مرور زمان یا کمتر به این موفقیت‌ها پرداخته شده و یا در همایش‌ها و رسانه‌ها به خوبی نشان داده نشده است. در حالی که وقتی زنی با پوشش نامناسب موفقیتی کسب می‌کند، رسانه‌ها این موضوع را بسیار برجسته می‌کنند، در حالی که زنان محجبه ایرانی در سطح بین‌المللی موفقیت‌های فراوانی داشته‌اند.

این تأکیدات رهبر معظم انقلاب نشان می‌دهد که هنوز هم حجاب و عفاف برای جامعه اسلامی ما اهمیت بسیار زیادی دارد و باید به عنوان یک ارزش فرهنگی و اجتماعی مورد توجه جدی قرار گیرد. رفتارها و شعارهایی که در سطح جامعه مشاهده می‌شود، باید با خواست و رضایت قلبی جامعه عفیف همخوانی داشته باشد، اما این هماهنگی هنوز به طور کامل وجود ندارد و نیازمند تلاش فرهنگی بیشتر است.

رسا ـ رسانه‌های داخلی چگونه می‌توانند جایگاه زن را به گونه‌ای معرفی کنند که تفکر غربی و معیارهای آن ترویج نشود؟

رسانه‌ها باید بسیار دقت کنند که معیارهای جامعه غربی در واقع معیارهای سلطه‌گری و استعمارگری است. آنچه در رسانه‌های غربی به عنوان آزادی زنان نشان داده می‌شود در واقع معیارهایی است که بیشتر به جسم زن و حتی تبدیل او به کالایی برای مصرف می‌پردازد چیزی که با فطرت و ذات زنانه همخوانی ندارد.

از این رو بسیار مهم است که رسانه‌ها به کدام جنبه‌ها و بخش‌های موضوع زنان می‌پردازند و در چه قالبی آنها را به نمایش می‌گذارند. معیارهای غربی معمولاً بر پایه ارزش‌هایی بنا شده‌اند که با فرهنگ و ارزش‌های دینی و اجتماعی ما همخوانی ندارد، بنابراین رسانه‌ها باید در این زمینه بسیار مراقب باشند و تمرکز بیشتری روی ارزش‌ها و معیارهای اصیل و بومی داشته باشند.

گاهی برخی رسانه‌ها به دنبال دیده شدن یا جلب توجه، زنان را در قالب‌هایی نشان می‌دهند که دقیقاً همان معیارهای غربی را بازتولید می‌کند، مانند تأکید بیش از حد بر ظاهر و استایل، مثلاً نوع حجاب و لباس. این روش نادرست است و به نظر می‌رسد رسانه‌های ما در این زمینه دچار افراط شده‌اند.

به جای پرداختن به ظاهر صرف، رسانه‌ها باید به معرفی الگوهای زنانه موفق و الگوهای مؤثر در حوزه زنان بپردازند که دارای اصالت فرهنگی و دینی هستند. در جامعه ما نمونه‌های موفق و الگوی سوم زن وجود دارد که باید بیشتر دیده و شنیده شوند و از آنها مستندهایی تهیه و منتشر شود، چون این الگوها بسیار ارزشمند هستند و می‌توانند گام مهمی در جهت ترویج جایگاه واقعی زن در جامعه بردارند.