تقریب، راهبردی حیاتی برای صیانت از جامعه در برابر تکفیر و تفرقه است

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله محسن اراکی در همایش جایگاه‌شناسی تقریب در شرایط کنونی در پژوهشگاه مطالعات تقریب مذاهب اسلامی در قم با اشاره به اهمیت اتحاد و انسجام میان مسلمانان اظهار کرد: تقریب به معنای نگهداشت جامعه اسلامی در برابر تکفیر و تفرقه است و هدف همه انبیای الهی ایجاد انسجام و وحدت میان پیروان مذاهب مختلف بوده است.

وی افزود: اختلاف‌ها میان مذاهب اسلامی اندک و اشتراک‌ها فراوان است و قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز با لحاظ همه ادیان و مذاهب طراحی شده است.

آیت الله اراکی تصریح کرد: حفظ جامعه اسلامی مستلزم شناخت دقیق تهدیدهای خارجی و داخلی، تحلیل واقعی از وضعیت جهان اسلام و تدوین سیاست‌های علمی و فرهنگی برای تقریب میان مذاهب است.

نماینده مجلس خبرگان رهبری همچنین خاطرنشان کرد: هر ضربه‌ای که از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی به فلسطین وارد شود، همه جامعه اسلامی را متاثر می‌کند.

وی دفع خطر و از هم پاشیدگی جامعه اسلامی را بزرگترین کار انقلاب اسلامی توصیف کرد و یادآور شد: تکفیری‌ها از روستاهای اندونزی تا سومالی در حال تهدید انسجام جامعه اسلامی بودند.

استاد حوزه علمیه افزود: تاسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی توسط رهبر معظم انقلاب یکی از بزرگترین اقدام‌ها در میان رهبران جهان اسلام محسوب می‌شود، و تلاش‌های این مجمع زمینه را برای گفت‌وگو و همکاری میان مسلمانان فراهم کرده است.

آیت الله اراکی با تاکید بر تجربه‌های عملی و تاریخی گفت: حفاظت از وحدت مسلمانان، صیانت از ارزش‌های دینی و پیشگیری از فروپاشی اجتماعی، مهم‌ترین هدف‌های تقریب در شرایط کنونی جهان اسلام است.

وی افزود: باید گفتمان تقریب با نگاه علمی، عملی و فرهنگی پیگیری شود تا از شعارزدگی فاصله بگیرد و در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی اثرگذاری واقعی داشته باشد.

ورود گفتمان تقریب از محافل علمی به عرصه عمومی

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیز در این همایش با تحلیل شرایط رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی گفت: امروز هر گفت‌وگو و موضع محدود، به سرعت در سطح عمومی منتشر می‌شود و این تحول، مسوولیت نخبگان دینی و علمی را افزایش داده است.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین حمید شهریاری افزود: تقریب دیگر محدود به محافل دانشگاهی نیست بلکه یک مساله عمومی و حیاتی شده است که باید به صورت شفاف، مسوولانه و مستند اداره شود.

وی همراهی اهل سنت با نظام جمهوری اسلامی در جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی را نمونه‌ای از اجرای موفق تقریب در سطح اجتماعی دانست و گفت: این تجربه نشان دهنده اثرگذاری عملیاتی و اجتماعی تقریب است.

دبیرکل مجمع جهانی تقریب با رد برخی فضاسازی‌ها درباره سیاست‌های جمهوری اسلامی در حوزه تقریب گفت: جمهوری اسلامی ایران به دنبال شیعه‌سازی نیست، این ادعا را دشمنان صرفا برای تخریب گفتمان وحدت مطرح می‌کنند.

وی تاکید کرد: اهل سنت در ایران برای بیان دیدگاه‌ها و اعتقادهای خود هیچ‌گونه ملاحظه امنیتی و سیاسی ندارند و می‌توانند آزادانه سخن بگویند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین شهریاری افزود: طبیعی است که اختلاف‌نظرهای فقهی و اعتقادی میان مذاهب اسلامی وجود داشته باشد، اما مساله اصلی این است که دشمنان تلاش می‌کنند این اختلاف‌ها را برجسته و به ابزار تقابل و شکاف اجتماعی تبدیل نمایند، در حالی که سیاست رسمی جمهوری اسلامی، مدیریت عاقلانه اختلاف‌ها و تقویت اشتراک‌ها است.

وی تاکید کرد: در عصر شبکه‌های اجتماعی و انتشار سریع اخبار، هر برداشت سطحی می‌تواند زمینه سوءتفاهم و تفرقه را فراهم کند، بنابراین ایجاد گفتمانی مستدل و مسوولانه برای تقریب ضروری است تا تاثیر آن در جامعه اسلامی پایدار باقی بماند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین شهریاری همچنین افزود: نخبگان دینی و علمی باید به تربیت نسل‌های آینده توجه کنند، زیرا استمرار گفت‌وگو و هم‌گرایی میان مذاهب در گرو آموزش و تبیین صحیح ارزش‌های مشترک و روش‌های عملی تقریب است.

وی افزود: چهار دهه تکفیر در جهان اسلام خسارت‌های گسترده‌ای به انسجام امت اسلامی وارد کرد، اما امروز حرکت به سمت تقریب، به یک ضرورت راهبردی تبدیل شده است.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین شهریاری تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران در عمل، بهترین الگوی تقریب را در جهان اسلام ارائه داده و نشان داده، که می‌توان هم بر اعتقادها پایبند بود و هم همزیستی، گفت‌وگو و همکاری میان مذاهب مختلف اسلامی را حفظ کرد.

تقریب با لایه‌های معرفتی، سیاسی و جغرافیایی

حجت الاسلام والمسلمین احمد ملبلغی نماینده مجلس خبرگان رهبری نیز تقریب را فرآیندی چندلایه توصیف کرد که از سطح معرفتی آغاز و تا حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و تمدنی امت اسلامی گسترده می‌شود.

وی با تاکید بر اهمیت تحلیل جغرافیایی گفت: ایران، عربستان، مصر، عراق، پاکستان، ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا هر یک ظرفیت‌ها و محدودیت‌های خاص خود را در شکل‌دهی گفتمان تقریب دارند و شناخت دقیق این ظرفیت‌ها برای موفقیت این راهبرد ضروری است.

استاد حوزه علمیه افزود: تقریب بدون توجه به این تنوع جغرافیایی و تعامل هوشمندانه با نهادهای دینی و سیاست‌های منطقه‌ای، نمی‌تواند به یک راهبرد پایدار تبدیل شود.

نماینده مجلس خبرگان رهبری با اشاره به نقش نهادهای دینی معتبر در تقویت تقریب گفت: یکی از تجربه‌های قابل توجه در سال‌های اخیر، اقدام‌های دل‌سوزانه، منسجم و سیستماتیک شیخ‌الازهر مصر در حوزه تقریب مذاهب اسلامی است.

وی ادامه داد: این رویکرد نشان می‌دهد تقریب زمانی می‌تواند اثرگذار باشد که از سطح مواضع مقطعی عبور کند و در قالب سیاست‌گذاری علمی، آموزشی و نهادی پیگیری شود.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تصریح کرد: تجربه الازهر بیان‌گر آن است که نهادهای دینی ریشه‌دار، با برخورداری از سرمایه اجتماعی و تاریخی، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش تنش‌های مذهبی و تقویت هم‌گرایی در جهان اسلام ایفا کنند، مشروط بر آنکه این اقدام‌ها با نگاه راهبردی و استمرار همراه باشد.

وی بیان کرد: موفقیت تقریب در عمل نیازمند تحلیل درست تعامل میان قدرت‌های منطقه‌ای، نهادهای دینی و سیاست‌های فرهنگی هر کشور است و تنها با شعار دادن نمی‌توان وحدت پایدار ایجاد کرد.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: شناخت دقیق تاریخ و تجربه عملی نهادهای دینی، همراه با توجه به منافع مشترک امت اسلامی، مسیر تحقق تقریب واقعی را هموار می‌کند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی همچنین به اهمیت نقش نهادها و مراکز دینی و علمی اشاره کرد و گفت: آموزش، پژوهش تطبیقی و فعالیت‌های بین‌المللی زمینه لازم برای تعمیق گفتمان تقریب و مقابله با تکفیر و افراطی‌گری را فراهم می‌کند.

فقه تقریب، رواداری و بازاندیشی در جهان اسلام

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز به عنوان دیگر سخنران، بر اهمیت تقویت بنیان فقهی و نظری تقریب تاکید کرد و گفت: فقه تقریب باید نسبت خود را با مفهوم رواداری فقهی روشن، مستدل و نظام‌مند تعریف کند.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سعید واعظی افزود: رواداری فقهی به معنای حذف اصول اعتقادی نیست بلکه پذیرش تفاوت‌ها در چارچوب گفت‌وگو، عقلانیت و احترام متقابل است و این رویکرد باید مبنای عملی تقریب در سطوح اجتماعی و فقهی باشد.

وی در ادامه به اهمیت فقه جواهری اشاره کرد و گفت: این رویکرد با تبیین اصول و قواعد دقیق استدلالی، امکان ایجاد فقه تقریب را فراهم می‌کند و می‌تواند چارچوبی علمی برای حل اختلاف‌ها و پذیرش تفاوت‌ها در جهان اسلام باشد.

استاد حوزه علمیه به کتاب ایده جهان اسلام نوشته جمیل آیدین، استاد دانشگاه کارولینای شمالی، اشاره کرد و گفت: این کتاب نشان می‌دهد تصور یک ساختار همگن و یکپارچه سیاسی یا تمدنی برای مسلمانان، محصول عصر مدرن و تعامل‌های جهانی و نه تجربه تاریخی واقعی جوامع مسلمان است.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین واعظی افزود: بازاندیشی در این مفهوم، زمینه اجرای فقه تقریب را به عنوان یک راهبرد عملی و موثر فراهم، و امکان گفت‌وگوی واقعی و همکاری میان مذاهب مختلف را تقویت می‌کند.

وی تصریح کرد: تقویت فقه تقریب همراه با رویکرد تحلیلی و استناد به فقه جواهری، گفتمان تقریب را از توصیه‌های اخلاقی به راهبردی علمی و عملی تبدیل کرده، که می‌تواند در جوامع مسلمان اثرگذاری واقعی داشته باشد.

پژوهشگاه تقریب، توسعه گفتمان علمی و تولید دانش مساله‌محور

رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریب مذاهب اسلامی نیز گزارشی از عملکرد پژوهشگاه ارائه داد و گفت: فعالیت‌های پژوهشگاه در سال‌های اخیر با هدف تقویت تولید علم مساله‌محور و توسعه گفتمان علمی تقریب ادامه داشته است.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین اکبر راشدی نیا افزود: برگزاری نشست‌های تخصصی، کرسی‌های آزاداندیشی، و طرح‌های پژوهشی متنوع، به گسترش مطالعات تطبیقی و ارتقای فهم علمی جهان اسلام در حوزه تقریب کمک کرده است.

وی تصریح کرد: پژوهشگاه با ایجاد بسترهای پژوهشی، آموزشی و تعامل بین‌المللی، تلاش می‌کند تولید دانش در حوزه تقریب را به جریان عملی و اثرگذار در جامعه اسلامی تبدیل کند.

استاد حوزه علمیه افزود: این فعالیت‌ها شامل تقویت پژوهش تطبیقی، آموزش‌های تخصصی و ایجاد زیرساخت‌های علمی مستمر است که می‌تواند الگویی برای نهادهای مشابه در کشورهای دیگر باشد و گفتمان تقریب را به یک جریان علمی و عملی ارتقا دهد.

این همایش علمی در آستانه هفته پژوهش و با حضور پژوهشگران و نخبگان حوزه تقریب مذاهب اسلامی برگزار شد.