نقش تعیین‌کننده ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی در آینده پژوهش‌های حوزوی

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)، در زنگ پژوهش که روز دوشنبه 24 آذرماه به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد، با اشاره به تاریخچه تأسیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی اظهار داشت: این مرکز در سال‌های ۱۳۶۸ با عنایت ویژه مقام معظم رهبری تأسیس شد؛ زمانی که استفاده از رایانه در علوم اسلامی هنوز امری نو و حتی محل تردید بود.

رئیس مرکز نور با بیان اینکه این نگاه راهبردی موجب ایجاد زیرساختی کم‌نظیر در حوزه دیجیتال شد، افزود: امروز به اذعان وزیر علوم، حوزه‌های علمیه در دیجیتال‌سازی منابع علمی از دانشگاه‌ها پیشروتر هستند و بخش عمده‌ای از منابع علوم اسلامی به‌صورت دیجیتال در اختیار محققان قرار گرفته است.

 

وی از ایجاد بانک‌های اطلاعاتی در مدارس علمیه به‌عنوان یکی از اقدامات مهم سال‌های گذشته یاد کرد و گفت: در مدارسی که زیرساخت لازم فراهم بوده، مجموعه نرم‌افزارهای نور با هماهنگی مرکز نصب شده و در اختیار طلاب قرار گرفته است. عمده مدارس قم از این ظرفیت بهره‌مند هستند و در صورت نیاز به به‌روزرسانی یا راه‌اندازی، مرکز آمادگی همکاری دارد.

 

حجت‌الاسلام بهرامی با اشاره به خدمات ارائه‌شده از طریق پیشخوان حوزه تصریح کرد: طی سه تا چهار سال گذشته، سه خدمت مهم شامل ابر نور، کتابخانه دیجیتال نور و پایگاه مجلات نورمگز به‌صورت برخط برای همه طلاب فراهم شده است، هرچند متأسفانه برخی طلاب و حتی اساتید هنوز از وجود این امکانات اطلاع کافی ندارند.

 

وی کتابخانه دیجیتال نور را یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های پژوهشی دانست و گفت: این کتابخانه با بیش از ۱۳۵ هزار جلد کتاب دیجیتال، بخش عمده‌ای از منابع معتبر علوم اسلامی را در رشته‌های مختلف در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد؛ ظرفیتی که در مقایسه با پایگاه‌های مشابه جهانی کم‌نظیر است.

 

رئیس مرکز نور همچنین به پایگاه نرم‌افزاری ابر نور اشاره کرد و افزود: بیش از ۲۰۰ عنوان نرم‌افزار تخصصی علوم اسلامی از طریق اینترنت و با دسترسی طلاب از پیشخوان حوزه قابل استفاده است.

 

وی از پیگیری طرحی جدید با همکاری معاونت پژوهش حوزه خبر داد و گفت: در حال انجام هماهنگی‌های فنی هستیم تا مهم‌ترین نرم‌افزارهای مورد نیاز طلاب در سطوح مختلف، مستقیماً از طریق پیشخوان حوزه قابل دریافت و نصب باشد؛ طرحی که امیدواریم هم‌زمان با هفته پژوهش به نتیجه برسد و در سه سطح تحصیلی در اختیار طلاب قرار گیرد.

 

 

حجت الاسلام بهرامی با اشاره به توسعه نرم‌افزارهای موبایلی مرکز نور گفت: مجموعه‌های عظیمی همچون التفاسیر و جامع‌الاحادیث با همه گستردگی و امکانات تخصصی، در قالب نرم‌افزارهای موبایلی ارائه شده و امروز تفاسیر، احادیث، مباحث رجالی، قابلیت‌های جست‌وجوی پیشرفته و سایر امکانات پژوهشی، به‌راحتی در محیط تلفن همراه در دسترس طلاب قرار دارد.

 

رئیس مرکز نور افزود: اقدامات گسترده‌ای در حوزه لغت و علم رجال نیز در حال انجام است که این ظرفیت‌ها می‌تواند نقش مهمی در ارتقای کیفیت پژوهش‌های حوزوی ایفا کند، مشروط بر آنکه طلاب از وجود آنها آگاه بوده و به‌درستی از آنها بهره ببرند.

 

وی در ادامه با اشاره به پایگاه قاموس نور تصریح کرد: این پایگاه در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته و در برخی ماه‌ها میزان مراجعه از کشورهایی مانند عربستان و مغرب، حتی از ایران بیشتر است؛ به‌گونه‌ای که در شهرهایی چون جده و ریاض، استفاده از این پایگاه بیش از شهر قم گزارش شده است؛ ظرفیتی که شایسته بهره‌برداری گسترده‌تر در داخل کشور است.

 

حجت‌الاسلام بهرامی، هوش مصنوعی را یکی از مهم‌ترین عرصه‌های تحول در پژوهش دانست و اظهار داشت: امروز ابزارهای هوشمند ظرفیت‌های گسترده‌ای را در اختیار پژوهشگران علوم اسلامی قرار داده‌اند. در مرکز نور نیز سامانه‌های گفت‌وگو با احادیث و گفت‌وگو با تفاسیر راه‌اندازی شده و به‌زودی، سامانه گفت‌وگو با حدود ۱۳۷ هزار جلد کتاب پایگاه نورلایب نیز رونمایی خواهد شد.

 

وی ویژگی ممتاز این سامانه‌ها را استناد دقیق به منابع اصلی عنوان کرد و گفت: پاسخ‌های ارائه‌شده کاملاً مستند است و پژوهشگر می‌تواند با یک کلیک، به کتاب، جلد و صفحه مورد نظر مراجعه کرده و از صحت اطلاعات اطمینان حاصل کند؛ امکانی که تفاوت اساسی این سامانه‌ها با چت‌بات‌های عمومی هوش مصنوعی است.

 

رئیس مرکز نور همچنین از برنامه این مرکز برای توسعه بین‌المللی پایگاه مجلات نورمگز خبر داد و گفت: تمامی نشریات حوزه علوم اسلامی و علوم انسانی که طی بیش از ۱۲۰ سال گذشته در کشور منتشر شده‌اند، در نورمگز ارائه شده و تا پیش از پایان سال، این مجموعه به زبان‌های عربی و انگلیسی در دسترس مخاطبان بین‌المللی قرار خواهد گرفت که زمینه افزایش ارجاعات و مراجعات علمی خارجی را فراهم می‌کند.

 

وی در بخش پایانی سخنان خود، آموزش را حلقه مفقوده بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها دانست و اظهار داشت: بسیاری از طلاب و حتی اساتید از نرم‌افزارهای نور استفاده می‌کنند، اما با عمق توانمندی‌ها و امکانات آنها آشنا نیستند. از اساتید و متصدیان پژوهش انتظار داریم در توسعه آموزش‌های کاربردی، چه در حوزه نرم‌افزارها و چه در زمینه هوش مصنوعی، همکاری جدی داشته باشند.

 

حجت‌الاسلام بهرامی با اشاره به برگزاری سه دوره تربیت مربی با همکاری معاونت پژوهش حوزه، ابراز امیدواری کرد این آموزش‌ها با مشارکت مدارس و مراکز تخصصی توسعه یابد.

 

وی همچنین بر ضرورت تعیین سیاست روشن در نسبت پژوهش حوزوی با هوش مصنوعی تأکید کرد و گفت: امروز دیگر نمی‌توان طلاب را از استفاده از هوش مصنوعی منع کرد؛ بلکه باید مشخص شود استفاده مجاز و غیرمجاز چیست و پژوهشگر دینی چگونه باید از این ابزارها بهره ببرد. این مسیر نیازمند سیاست‌گذاری مستمر و به‌روز است، چرا که تحولات این حوزه بسیار سریع است.

 

رئیس مرکز نور در پایان خاطرنشان کرد: بخش قابل توجهی از پژوهش‌های سنتی، به‌زودی توسط ابزارهای هوشمند قابل انجام خواهد بود و لازم است از هم‌اکنون درباره انتظارات آینده از پژوهشگر دینی و مسیر پژوهش‌های علوم اسلامی تصمیم‌گیری شود.