هنر الهی، مسیر نجات انسان از مادیت و انحراف است

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، آیت‌الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه، در آیین اختتامیه دهمین جشنواره «هنر آسمانی» که در مدرسه علمیه امام کاظم(ع) برگزار شد، با تأکید بر جایگاه متعالی هنر در منظومه معارف دینی، اظهار داشت: هنرِ الهی و متعهد، ریشه در دعا، مناجات، زیارت، قرآن و حدیث دارد و می‌تواند انسان را از هنر مادی و منحرف به سوی هنر مقدس، حیات‌بخش و تعالی‌آفرین هدایت کند.

 

مدیر حوزه‌های علمیه با گرامیداشت دهه بصیرت، یوم‌الله ۹ دی و سالروز ۱۹ دی، یاد و خاطره شهدای والامقام، به‌ویژه شهدای هنرمند و بزرگان سلف صالح حوزه و روحانیت را گرامی داشت و تصریح کرد: دعا و مناجات، دست انسان را می‌گیرد و او را به اوج آسمان معنا و اهداف عالی الهی رهنمون می‌سازد؛ آینه‌ای که در آن، عالی‌ترین و دقیق‌ترین مضامین توحیدی با زبان هنر جلوه‌گر می‌شود.

 

آیت‌الله اعرافی با اشاره به ظرفیت‌های گسترده ادبیات دینی در زبان‌های عربی و فارسی گفت: همان‌گونه که در ادب فارسی میراثی سترگ از بازتاب معارف الهی وجود دارد، در زبان عربی نیز دنیایی بی‌پایان از آرایه‌های ادبی شکل گرفته که آینه اسماء و صفات الهی است و همه این ظرفیت‌ها در پرتو قرآن و دعا به حرکت درمی‌آیند.

 

وی با تأکید بر نقش قالب‌های هنری در انتقال مفاهیم بلند عقلانی و معنوی افزود: اگر هنر متعالی‌ای که در معارفی چون نهج‌البلاغه جلوه‌گر شده وجود نداشت، بسیاری از تابلوهای توحید و معارف آسمانی قابل تبیین و درک حسی برای انسان نبود. این هنر است که توانسته معقولات عالی را در معرض حس و ادراک بشری قرار دهد.

 

مدیر حوزه‌های علمیه تأکید کرد: نجات هنر از سطح‌نگری و انحراف، در گرو بازگشت به سرچشمه‌های وحیانی و الهی است و جشنواره‌هایی از این دست می‌توانند مسیر هنر متعهد و کوثری را برای هنرمندان و هنروران روشن‌تر سازند.

 

وی با تفکیک میان گونه‌های مختلف هنر تصریح کرد: ما هنرهای مشروع و متعارف را نفی نمی‌کنیم، اما هنر متعالی و متعهد، هنری است که از سطح معقولات عبور می‌کند و در خدمت آرمان‌های بلند، سعادت انسان و نجات بشر قرار می‌گیرد؛ در مقابل، هنرهای شهوانی و حیوانی که تار و پود بخش‌هایی از هنر غربی را شکل داده‌اند، انسان را از فطرت الهی دور می‌سازند.

 

آیت‌الله اعرافی با اشاره به ظرفیت دین در گشودن افق‌های بلند پیش‌روی هنر گفت: دین، آفاق وسیع و چشم‌اندازهای بلندی را برای هنر می‌گشاید و پیام جشنواره «هنر آسمانی» نیز همین است که هنر باید در خدمت آرمان‌های متعالی و ارزش‌های الهی قرار گیرد؛ مسیری که در پرتو دعا و معنویت تحقق می‌یابد.

 

مدیر حوزه‌های علمیه تأکید کرد: حوزه‌های علمیه باید همراه و همگام با این جریان مقدس باشند؛ چراکه هیچ تمدنی بدون به‌کارگیری هنر در خدمت آرمان‌های خود، ماندگار نخواهد شد. بی‌جهت نیست که قرآن کریم و میراث‌هایی چون «الغدیر» نشان می‌دهد چگونه شعر، ادب و هنر در طول قرن‌ها در خدمت توحید و ولایت قرار گرفته‌اند.

 

وی با بیان اینکه «دولت هنر»، دولتی دیرپا و اثرگذار است، گفت: نباید از نقش راهبردی هنر در شکل‌دهی تمدن و اثرگذاری عمیق فرهنگی غفلت کرد؛ چراکه هنر متعالی، راه نجات هنر از مادیت و سطح‌نگری و پلی برای اتصال انسان به معانی بلند الهی است.

 

آیت‌الله اعرافی با نقد مبانی هنر غربی افزود: دولت هنر غربی، دولتی مادی و متکی بر اندیشه‌های غیرالهی است، در حالی که ما معتقدیم هنر باید در خدمت عقل، وحی، خدا و کرامت انسان قرار گیرد؛ چنین هنری می‌تواند راه نجات بشر و تعالی جامعه را هموار سازد.

 

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به دستاوردهای هنری پس از پیروزی انقلاب اسلامی تصریح کرد: به فضل الهی، انقلاب اسلامی زمینه‌ساز شکل‌گیری جریان‌ها و مکتب‌های هنری متعددی شده و دستاوردهای ارزشمندی در عرصه‌های مختلف هنر پدید آمده است. در حوزه‌های علمیه نیز با هدایت رهبر معظم انقلاب، مراجع عظام و بزرگان حوزه، گام‌های مهمی در مسیر هنر قدسی، متناسب با ارزش‌ها و مأموریت‌های روحانیت برداشته شده که این دستاوردها بسیار قابل توجه است.

 

آیت‌الله اعرافی با اشاره به فعالیت‌های متنوع حوزوی، فرهنگی و دینی در عرصه هنر گفت: در دستگاه‌های مختلف حوزوی و فرهنگی، تلاش‌های ارزشمندی صورت گرفته و نتایج خوبی به بار آمده است، اما این دستاوردها باید در سطح جشنواره‌ها و مجامع بین‌المللی بازتاب یابد تا پیام هنر دینی و حوزوی به جامعه جهانی منتقل شود.

 

وی با ترسیم الزامات آینده هنر دینی خاطرنشان کرد: حوزه‌های علمیه باید خود را برای برداشتن گام‌های بزرگ‌تر آماده کنند. نخست، توسعه و تعمیق فلسفه، فقه و اخلاق هنر در نظام آموزشی و پژوهشی حوزه یک ضرورت جدی است. امروز باید از گنجینه عظیم فلسفه اسلامی، فقه مترقی اسلامی و اخلاق اسلامی برای تبیین و هدایت هنر بهره‌ای گسترده‌تر و عمیق‌تر برد.

 

مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: تعمیق اندیشه در فضای هنر نیازمند حضور متفکران بزرگی است که در کنار بهره‌مندی از ذخایر علمی حوزه، با حس و زبان هنر نیز آشنا باشند. همچنین معارف اسلامی باید در قالب هنرهای مشروع و متناسب تجلی یابد؛ اگرچه گام‌هایی در این مسیر برداشته شده، اما ظرفیت‌های مغفول فراوانی وجود دارد و می‌توان دست‌کم ده‌ها عرصه هنری را برای ارائه اندیشه اسلامی فعال‌تر کرد.

 

آیت‌الله اعرافی با اشاره به رسالت تبلیغی حوزه در مواجهه با نسل جوان تصریح کرد: در حوزه گفتمان‌سازی دینی و تبلیغ معارف اسلام در جامعه‌ای که در معرض انواع تهاجمات فرهنگی قرار دارد، اقداماتی انجام شده، اما این اقدامات متناسب با نیازهای امروز جامعه نیست. در بخش پژوهش، تولید متون، منابع، پایان‌نامه‌ها و مقالات تخصصی در حوزه هنر دینی با کمبود جدی مواجه هستیم.

 

مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به نقش مشترک حوزه و دانشگاه افزود: حوزه و دانشگاه باید به کانون تولید مکتب‌های نوین هنری تبدیل شوند؛ مکتب‌هایی که قابلیت عرضه و ارائه در مجامع علمی و هنری جهان را داشته باشند. اگرچه در سال‌های گذشته حرکت‌هایی در برخی عرصه‌ها از جمله موسیقی شکل گرفت، اما متناسب با ظرفیت‌ها و شتاب اولیه، پیشرفت کافی حاصل نشده و در ارائه منسجم اندیشه‌های الهی دچار عقب‌ماندگی هستیم.

 

آیت‌الله اعرافی با تأکید بر جایگاه نهادهای علمی در هدایت هنر گفت: پارلمان دین، یعنی حوزه‌های علمیه و متفکران دانشگاهی، باید مدیریت اندیشه‌ای هنر و امور مرتبط با آن را بر عهده داشته باشند؛ چراکه تولید بنیادهای علمی و فکری در همین نهادها شکل می‌گیرد. متفکران دینی باید جریان‌ساز باشند و مکاتب هنری الهام‌گرفته از معارف اسلامی را تولید و به عرصه جهانی عرضه کنند.

 

مدیر حوزه‌های علمیه در پایان با تأکید بر ضرورت تربیت هنرمندان متعهد در حوزه گفت: تربیت نیروهای هنرمندِ آشنا با معارف اسلامی یک رسالت بزرگ است و حوزه‌های علمیه باید با آینده‌نگری، رویکرد هنری و تقویت حس خلاقیت، زمینه تجلی اندیشه اسلامی در هنر الهی را فراهم کنند. هنر زاینده علم و اندیشه است و می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در هدایت جامعه بشری به سوی مقاصد بلند اسلامی و الهی ایفا کند.