حج تنها یک عبادت محض و خودسازی بدون توجه به جامعه‌سازی نیست و در عین ارتقای اخلاقی مؤثرترین وسیله برای پیشبرد اهداف سیاسی است. اختلاط «عبادت» و «سیاست، اقتصاد و...» در حج است که باعث شده در روایات از کعبه به عنوان عامل ثبات‌بخش دین بر روی زمین یاد شود.

حوزه باید رصدکده داشته باشد؛ یعنی دیده‌بانی داشته باشد تا بداند در دنیا چه اتفاقاتی رخ می‌دهد. بداند اکنون چه مطالعاتی درباره مباحثی مانند حوزه، مرجعیت و... صورت می‌گیرد. حوزه اگر آینده پژوهی داشته باشد متوجه می‌شود که چه اتفاقاتی در راه است و برای آن فرهنگ سازی می‌کند.

جریان مشروعه خواهی را سه مجتهد یعنی شیخ فضل‌الله نوری، آیت‌الله خمامی و آیت‌الله تبریزی تشکیل می‌دهند. این جریان از مشروطه جدا شده و تأکید می‌کنند که مشروطه باید «مشروعه» باشد. این جریان در تلاش بوده تا قوانین غیراسلامی، سکولار و... به مجلس راه پیدا نکند. بحث شریعت خواهی و مشروعه خواهی در این برهه شکل می‌گیرد و قدرت بسیار خوبی به مشروطه می‌دهد.

حوزه باید همانند هزار سال پیش به جایگاه اصلی خود بازگردد و اصل شود. افراد از دانشگاه دکتری بگیرند و به اینجا بیایند. این‌ها برای بنده درد بی‌درمان است. کلیسای لندن می‌گوید هر کس می‌خواهد وارد این کلیسا شود باید دکترای یکی از رشته‌های علوم انسانی یا طبیعی را داشته باشد ولی شرط حوزه این است که فرد سیکل باشد. سیکل چیست؟!

حج بايد بر دلهاي خسته و مجروح مسلمين مرهم نهاده و راه رشد و صلاح را ـ كه همانا اتحاد و هم‌بستگي ملت‌هاي مسلمان و عزم راسخ آنان بر مقابله و مبارزه با اردوگاه استكبار و جهان‌خواران و غارتگران ثروت‌هاي مادي و معنوي مسلمين است ـ به آنان نشان دهد

تحول مورد انتظار در حوزه این است که بتوان به فقه اجتماعی و حکومتی، اخلاق اجتماعی و حکومتی و همچنین اعتقادات اجتماعی و حکومتی دست پیدا کرد که در مرحله نخست باید تفاوت موضوع فهم شود، بفهمیم و به رسمیت بشناسیم که صورت مسأله‌ای جدید است.

به عقیده بنده آینده برای تاریخ است، چون اکنون بیشترین شبهات وهابیت، مستشرقان و مخالفان شیعه از راه تاریخ است. از راه تاریخ غدیر، عاشورا، مهدویت و... را زیر سؤوال می‌برند و فرد با کلیات نمی‌تواند این‌ها را به صورت روشمند پاسخ دهد.

آیت‌الله خمامی شخصیت مقتدر و محبوبی در میان روستاییان و شهری‌ها بوده‌اند که مواضع مقتدرانه‌ای در حمایت از مشروطه می‌گیرد. وقتی نخستین حرکت‌ها در تهران برای مشروطه رخ می‌دهد آیت‌الله خمامی تجمعی را در بقعه خواهر امام(ع) ـ از بقاع معتبر رشت ـ ترتیب می‌دهد که جمعیت زیادی در آن حضور پیدا می‌کنند و حمایت خود را از نهضت اعلام می‌کنند.

بنده معتقدم اگر حوزه می‌خواهد افراد نابغه را تربیت کند باید ریشه‌ای کار کند. یعنی مدارس پایه تأسیس کند نه مانند مدارس امین که تنها یک روحانی برای اقامه نماز جماعت و بیان احکام در آن حاضر شود بلکه باید معلمان طلبه تربیت کرده تا در آن‌ مدارس مشغول به کار شوند.

این‌که تاریخ در حوزه یک درس حاشیه‌ای نباشد ارزشمند است ولی هر فردی در این عرصه وارد می‌شود باید پژوهشش روش‌مند، مستند به منابع و اسناد متقن باشد؛ به گونه‌ای که در عرصه‌های علمی به ویژه اگر مبحث جدیدی را مطرح می‌کنند که پیشینیان به آن نپرداخته‌اند نه تنها قابل دفاع باشد بلکه دست برتر را داشته باشد.