حوزه های جدید اجتهاد فعال شود

سیدرضا طباطبائی، استاد مرکز تخصصی حقوق و قضای اسلامی حوزه علمیه قم در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری رسا اظهار داشت: پژوهش به معنای تحقیق و واکاوی است، لازمه پژوهش این است که مطالب گفته شده در مورد یک موضوع را ببینیم و اگر مطلب جدیدی وجود داشت به آن افزون کنیم و آنگاه نتایج جدید بگیریم.

وی ادامه داد: یکی ار امور لازم در تحقیق این است که همواره حرف های گذشتگان را مرور کنیم و با تتبع و تحقیق گسترده مطالبی را بیان کنیم که خصوصیت نوآورانه داشته باشد و بتواند مشکل یا سوالی را حل کند.

این محقق حوزه علمیه قم با بیان اینکه پژوهش دینی دارای شاخصه به روز بودن است یعنی موضوعاتی را انتخاب کنیم که مبتلابه مردم باشد و موضوعاتی را که مورد نیاز جامعه است مورد کنکاش قرار دهیم، گفت: پژوهش در علوم اسلامی به خصوص دانش حقوق، روش هایش با سایر روش های علمی خیلی فرق نمی کند بنابراین باید متدهای علمی در یک پژوهش دینی رعایت شود.

این پژوهشگر دانش حقوق اذعان داشت: روش‌هایی که همه در علوم انسانی استفاده می‌کنند باید در پژوهش دینی استفاده شود و حتما نباید به قالب خاصی معتقد باشیم و خود را محدود کنیم؛ داستانی از شهید مطهری نقل شده است که عالمی در قم توضیح می داد وضو با شیره باطل است، شهید مطهری می گوید آیا کسی را پیدا می کنیم که با شیره بخواهد وضو بگیرد تا لازم به حکم دادن و تحلیل فقهی این موضوع باشیم.

وی گفت: امروز بیشتر مسائلی که در حوزه استنباط قرار می‌گیرد یک دسته مطلب است، نظر من این است که باید تلاش و کوشش علمی در راه استنباط های جدید همچون قراردادهای جدید حقوقی بسط یابد و به جای تکرار اجتهاد در مسائل گذشته، باب اجتهاد در مسائل نوین را بگشاییم.

این محقق حوزه و دانشگاه اظهار داشت: باید تاکید کنم که در برخی حوزه‌های احکام شرعی، تغییر راه ندارد و دلیلی بر صرف این همه وقت اجتهادی افراد مختلف در این نوع مسائل نداریم همچون مسائل خمس، نماز، روزه و ... که نوعا در طول تاریخ خط سیر واحدی داشته است، پس باید قوت اجتهادی حوزه های علیه را تقسیم کنیم و بر روی مسائل جدید هم کار کنیم.

وی گفت: آیت الله مکارم شیرازی زمانی می گفتند، روزی می آید که متخصص چشم از متخصص پلک جدا می شود که ما بیاییم همین امروز این کار را در حوزه فقه ایجاد کنیم و به سمتی برویم که در هر زمینه خاص مجتهد داشته باشیم.

این استاد مرکز تخصصی فقه و قضای اسلامی اظهار داشت: امروز باید حوزه های جدیدی مثل حقوق مالکیت معنوی، دیات، حدود، تعزیرات مورد بحث و بررسی قرار گیرد و چه بسا امروز که این احکام در حال اجرا در جامعه است، اگر به مطالعه دوباره آنها بپردازیم به مطالب جدیدی دست پیدا کنیم.

وی گفت: در معاملات هم سیستم فقهی ما امضایی است و شارع معاملات قبل از اسلام را قبول کرده منتها یک سری قواعد آمره هم گذاشته است. از این رو به نظر می رسد بین حقوق ما و حقوق جهان معاصر تفاوت زیادی نیست.

این محقق علم حقوق گفت: به نظر من در مورد ارتباط عرف با فقه و قانون، آن جایی که بایدها و نبایدهای شرعی مصرح داریم نباید با کسی تعارف داشته باشیم اما جایی که در فقه با عنوان منطقه الفراغ مطرح شده را می توان به توافق افراد گذاشت، همین وضعیت را در علم حقوق هم مشاهده می کنیم که قواعد آمره و غیرآمره از هم تفکیک شده است که بر خلاف حقوق آمره نمی توان توافق کرد اما قوانین غیر آمره را حاکمیت یا افراد می توانند با قراردادهای خصوصی تغییر دهند. /909/ت302/ع