نگاهی به اهواز در 22 بهمن 57 و پس از آن
کاخ ها در هم کوبیده شد و پادگان ها یکی پس از دیگری تسخیر و پس از آن فرماندار نظامی تهران دستگیر شد؛ ولی وقتی با او مصاحبه شد هنوز در خیال شاه بود و خود را سربازِ وظیفه شناسی می دانست که به فرمان اعلی حضرت عمل کرده است و باور نمی کرد که در چنگ انقلابیون قرار دارد.
مردم ساختمان های متعلق به ساواک و زندان های رژیم شاه را گرفتند. هویدا، نصیری و دیگر زندانیانی که برای نجات رژیم و فریب مردم، به طور موقت زندان را داوطلبانه اختیار کرده بودند، در اختیار کمیته های انقلاب قرار گرفتند. سران درجه اول رژیم به مخفیگاه رفته و یا فرار کردند. انقلابیون در همه جا در تعقیب طاغوتیان بودند. فرماندهان درجه اول ارتش در اسارت زندانیان گذشته قرار گرفتند.
بقایای افراد گارد شاهنشاهی و سازمان امنیت در کمین بودند تا جوانان مبارز را به آتش گلوله بکشند. مردم سلاح در دست داشتند و به قیمت جان خود، حفاظت محله ها را به عهده گرفتند.
مساجد به مراکز مستحکمی برای مبارزه با ضد انقلاب، تبدیل شده بود. روحانیون در همه جا حضور یافته بودند؛ از مرکز سیاست که مدرسه علوی بود، تا دورترین نقاط مملکت، همه آنها قبول مسؤولیت می کردند.
آثار پادشاهی هر چه بود و در هر کجا که بود، در هم کوبیده می شد و دیگر مجسمه ای از خاندان سلطنت باقی نماند. دولت موقت با پیروی از نیروی امام خمینی(ره) به صورت عملی شروع به کار کرد.
عبارت «در طلوع آزادی، جای شهدا خالی» در همه جا و از جمله در تلویزیون نقش بست. رژیم نیرومند پادشاهی با آن قدرت عظیم نظامی و حمایت همه جانبه خارجی متلاشی شده بود؛ باور کردنی نبود! اما واقعیت داشت.
در اکثر شهرهای بزرگ تانک های خردشده و سوخته به چشم می خورد. همه جوانان پشت سنگرها اوضاع را تحت کنترل داشتند و عبور و مرور اتومبیل ها با مراقبت انجام می گرفت. بهشت زهرا(س) مرکز تجمع اجساد شهداء بود. آنان که با جان خود حماسه آفریدند و ایمان و اعتقاد را بر تانک و گلوله پیروز ساختند.
ملت انقلابی، قدرت حاکمیت را به دست گرفت؛ همه مراکز رژیم درهم کوبیده شد، جوانان مسلح در سراسر کشور، امنیت و نظم شهرها را عهده دار شدند. همه جا سنگر ساخته شد تا حملات پراکنده ضد انقلاب را متوقف سازند. فقط دستورات امام(ره) قابلیت اجرا داشت. صدها کمیته با نام امام در مساجد تشکیل گردید و مردم اداره امور عمومی را به عهده گرفتند.
نام پاسدار انقلاب کم کم به گوش می رسید، آنها داوطلبانه تمام جریان ها را زیر نظر گرفتند و در عین حال صدها نفر از بزرگان رژیم سلطنت را از گوشه و کنار، از زیر زمین، مخفی گاه و یا در حال فرار، دستگیر و با چشم بسته به مدرسه علوی می رساندند.
شورای انقلاب نقش قوه قانون گذاری انقلاب را عهده دار بود و در همان محل نیز مستقر بودند. دولت بازرگان جای دولت بختیار را گرفت. دادگاه های انقلاب، کمیته های انقلاب و سپاه پاسداران از بین توده های مردم مسلمان جوشید و قدرت اصلی را در اختیار گرفت. احزاب و دسته های مختلفی با وفور و تعدد و تنوع تشکیل شد.
بلافاصله ساختارهای سیاسی، جهت برگزاری انتخابات شکل گرفت و در اولین فرصت ممکن، رفراندوم جمهوری اسلامی و در حقیقت تغییر رژیم شاهنشاهی در ایران و تبدیل آن به نظام به نظام جمهوری، برگزار و پس از 2500 سال نظام شاهنشاهی، ملغی شد.
هم زمان با پیروزی های بزرگ انقلاب به رهبری امام خمینی(ره) در تهران، شهر اهواز نیز پا به پای تحولات مذکور، مراحل پیروزی انقلاب را به سرعت طی می کرد. در اهواز نیز در روزهای پس از ورود امام خمینی(ره) به کشور، وضع ارگان های حکومتی و اداری، به خصوص ارتش و نیروی انتظامی رو به وخامت می رفت.
روحیه ارتش در اثر ضربات مهلک و مؤثر انقلاب، به خصوص سخنرانی تاریخی امام(ره) در بهشت زهرا، هر روز به تحلیل می رفت و در روزهای پایانی رژیم، گویی کاملا از بین رفته بود؛ به طوری که اهواز با توجه به تدبیر و هوشیاری مردم و رهبران مذهبی و محلی، درگیری شدیدی پیش نیامد و در نتیجه، نیروهای رژیم در مانده و بی انگیزه تسلیم انقلابیون شدند.
آیت الله موسوی جزایری روز 22 بهمن را در اهواز این گونه شرح می دهد:
«صبح روز 22 بهمن یا 23 بهمن بود که یکی از دوستان نزد من آمد و گفت خبر داری یا نه؟ در تهران کار در حال اتمام است؛ اینجا هم عده ای در حال رفتن به طرف شهربانی هستند. ما عجله کردیم، رفتیم به شهربانی. یکی دو ساعت طول کشید.
یک درگیری با منافقین بود که آمده بودند سهم خود را از اسلحه مطالبه می کردند. با سر و صدا آنها را طرد کردیم و یک فشنگ نیز به آنها ندادیم.
درگیری دیگر با ریس شهربانی سرتیپ هاشم هوشمند بود که زیر بار نمی رفت. پس از پا فشاری زیاد و مشورت او با شمس تبریزی فرماندار نظامی و موافقت او، همه چیز تحویل ما شد و کمیته انقلاب تشکیل گردید و عوامل رژیم دستگیر شدند و بدون خونریزی در لحظات آخر پیروزی محقق شد.
روز بعد هم به پادگان لشکر رفتیم و آنجا هم کار با ملایمت تمام شد و همه چیز به ما تحویل داده شد. برای اداره لشکر یک کمیته 5 نفره تشکیل دادیم و بنده در رأس آن بودم که برای اهواز شهردار و فرماندار تعیین کرد.
سایر کارهای ضروری را به همین کیفیت و سپس برای تعیین استاندار به تهران رفته و برای تعیین فرمانده لشکر، چند بار با شهید سرلشگر قربانب تماس گرفته و به نتیجه رسیدم.»
پس از پیروزی انقلاب اولین مسأله ای که پرداختن به آن حیاتی بود، تأمین امنیت در سطح کشور بود. امنیت که از مسائل اساسی و سرنوشت ساز در هر جامعه است، طبیعی بود که در اوج انقلاب اسلامی و پیروزی 22 بهمن تا حدود زیادی خدشه دار گردد.
طبیعت انقلاب ایجاب می کند که پس از فروپاشی نظام سابق و تا قبل از استقرار نظام جدید جامعه با برخی بی نظمی ها و ناامنی ها مواجه می شود.
دو جریان فردای انقلاب عامل تهدید و ناامنی بودند. جریان اول اخلال گران و سوء استفاده کنندگان از آزادی موجود که شامل سارقان مسلح، راه زنان و هرج و مرج طلبانی که منافع خود را در بی نظمی اجتماعی می دیدند.
جریان دوم هواداران رژیم سابق سلطنت طلبان و پس مانده های ساواکی رژیم بودند که آنها هم طبیعی بود که با تشکیل باندها و سازماندهی نیروهای خود با انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن به مقابله برخیزند.
جهت مقابله، دستور راه اندازی کمیته های انقلاب اسلامی توسط مردم و تأسیس خودجوش هسته هایی که از امنیت جامعه حفاظت کند، صادر شد. این هسته ها در مساجد شکل گرفت و افراد آن، همان مبارزان جوان پیرو امام خمینی(ره) بودند.
در اهواز نخستین کمیته ای که تأسیس شد، در دارالعلم آیت الله بهبهانی بود. این حوزه که در دوره اوج گیری حوادث انقلاب نقش محوری داشت؛ بلافاصله پس از پیروزی انقلاب، ستاد انقلاب و دارالعلم آیت الله بهبهانی شکل گرفت.
بسیاری از عوامل رژیم و دستگیر شدگان را به آن جا می بردند. بسیاری از اسناد مهم اداراتی چون ساواک و شهربانی ابتدا در آن جا تخلیه شده و سپس به دلایل مختلفی از جمله کمبود جا، تقسیم کارها، شکل گیری سایر ارگان های انقلاب و کانون های قدرت در جاهای دیگری شکل گرفت.
منبع: کتاب انقلاب اسلامی ایران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
گردآوری: محمدرضا پورصفار
/9464/704/ر