سوء ظن، عامل مهم اضطراب و افسردگی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام محمد سعیدی، کارشناس حوزوی مسائل اعتقادی، در برنامه صبح روشن که از رادیو معارف پخش می‌شد، به ارائه بحث سوء ظن پرداخت و گفت: سوء ظن این گونه است که ما نسبت به شخص، جایگاه، یا چیزی، گمانی پیدا می‌کنیم و این گمان را به بدترین وجهش در ذهنمان نقش می‌بندیم، قرآن کریم در این رابطه می‌فرماید «اجتناب کنید از بسیاری از ظنون و گمان‌های بد».

وی با بیان ریشه‌های بدگمانی، گفت: هر کدام از بیماری‌ها ریشه‌ای دارد، ریشه بدگمانی هم آنجاست که گاهی ما یک خاطره یا تجربه بد را تعمیم می‌دهیم، درست مثل بچه‌ای که به سلمانی می‌بریم؛ روپوش سفید آرایشگر و قیچی که دستش است، بچه را به یاد دکتر و آمپول می‌اندازد، یعنی گاهی یک تعمیم دادن و قیاس که در ذهنش شکل می‌گیرد، باعث این گمان بد می‌شود.

وی ادامه داد: سوء ظن‌ها گاهی از این باب است؛ یعنی شخص تجربه تلخی داشته و یک بار سرش را کلاه گذاشته‌اند، حالا نسبت به همه آدم‌ها بد بین شده است.

وی افزود: گاهی هم بدگمانی به آنجا بر می‌گردد که شخص بدگمان، خودش یک اشکال درونی دارد؛ یعنی می‌بیند در تعارفاتش صادق نیست و به هر کس تعارف می‌کند، که بیا منزل ما، دروغ می‌گوید، خودش هم این را می‌داند، پس این ذهنیّت برایش پیش می‌آید که هر کس که مرا تعارف می‌کند، دروغ می‌گوید.

حجت‌الاسلام سعیدی ادامه داد: اینچنین شخصی، اشتباه خودش را به دیگران هم تعمیم می‌دهد، وقتی تعریفی از دیگری می‌کند، خودش می‌داند که دارد تملق می‌کند و کارش گیر کرده که از او تعریف می‌کند، بنابراین اگر احیاناً دیگری هم از او تعریف کند، می‌گوید او هم آدم چاپلوسی است و دارد تملق می‌کند.

وی از حسادت به عنوان یکی دیگر از ریشه‌های بدگمانی نام برد و ابراز داشت: آدم وقتی نسبت به دیگری حسادت دارد، به این معناست که نسبت به او کمبودی احساس می‌کند، هنگامی که می‌بیند طرف مقابل، تحصیلات، زیبایی یا ثروتی دارد که او ندارد، این سؤال به ذهنش می‌آید که او، چگونه به این مدارج رسیده است؟ اینجا است که گمان‌های سوء در ذهنش نقش می‌بندد.

این کارشناس حوزوی افزود: گاهی هم سوء ظن از تَبَرّی نشأت می‌گیرد، به این نحو که می‌خواهد بگوید من این گونه نیستم، پس می‌گوید همه دارند دزدی و گران‌فروشی می‌کنند؛ بنابراین با یک سوء ظن کلی، یک حرف بد را به همه تعمیم می‌دهد، برای اینکه کار خودش را توجیه کند.

وی ابراز داشت: سوء ظن، از دو جنبه قابل بحث است: گاهی ما سوء ظن داریم، گاهی هم رفتاری از ما دیده می‌شود که باعث سوء ظن دیگران می‌شود؛ مثلاً شما نیمه شب در خیابان یک نفر را ببینید که با قفل یک مغازه بازی می‌کند، اولین چیزی که به ذهن، متبادر می‌شود این است که می‌خواهد دزدی کند.

وی ادامه داد: گاهی اعمال و رفتار ما باعث سوء ظن می‌شود؛ یعنی باید کارهایمان را به گونه‌ای انجام دهیم که افکار مردم، به حُسن قضاوت کنند، نه به سوء؛ به این نحو که کارهای ما، شبیه به کارهای سوء نباشد.

حجت‌الاسلام سعیدی در ادامه با ذکر روایتی از امام علی(ع) گفت: آن حضرت می‌فرماید «کسی که سوء ظن دارد، دین ندارد» شاید دلیل آن این باشد که ما در جامعه اسلامی هستیم، در این جامعه، نگاه‌های بدبینانه و بد گمانه ضربه می‌زند و این، گناه است.

وی خاطرنشان کرد: وظیفه ما این است که به خوبی درباره مردم قضاوت کنیم؛ کارهای افراد را هم می‌شود به خیر قضاوت کرد، هم به شر، وظیفه ما، گمان و قضاوت به خیر است، این مسأله، هم پویایی و هم آرامش درونی را در پی خواهد داشت، از سویی دین ما را هم نگه می‌دارد، امّا سوء ظن، راحتی قلب را از بین می‌برد و افسردگی و اضطراب به همراه می‌آورد. /9194/پ202/ی