نظریه اسلام، تشکیل رسانه بر محور زیبایی‌شناسی گفتاری و رفتاری است
به گزارش خبرگزاری رسا، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در نشست تخصصی فقه رسانه در قم با اشاره به آیه "فَبَشِّر عِبادِ الَّذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه" گفت: تفاسیر مختلفی از این آیه قابل ارائه است و بر اساس هر تفسیر نظریه‌ای با مختصاتی ویژه شکل می گیرد. تفسیر این آیه را باید به صورت آزاد و با دقت فراوان انجام دهیم تا فرصت کافی برای اظهار نظر و اتخاذ موضع از خاستگاه دین نسبت به یکی از حساس ترین مقوله های جهان بشری یعنی رسانه فراهم آید.
وی گفت: "فقدان وسعت دید در منابع دینی از جمله این آیه" و "نبود دقت پر رفت و برگشت نسبت به این منابع و آیه مزبور" به بیان مطالب تکراری و کمتر درگیر با وضعیت‌های پیچیده رسانه و بیشتر مرتبط به اخلاق عمومی و حاشیه ای منجر می شود.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان کرد: باید عمق رسانه را موضوع بحث قرار دهیم؛ لذا برای نظریه پردازی نسبت به رسانه راه سختی در پیش است.
وی به یکی از تفاسیر محتمل نسبت به این آیه" فَبَشِّر عِبادِ الَّذِینَ یَستَمِعُونَ القَولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه""، اشاره کرد و گفت: این آیه هنگامی که سخن از سه مقوله "ارائه قول" و "استماع قول" و سپس "اتباع قول احسن" مطرح می کند، نگاه به "جامعه بما هی جامعه" دارد. به این معنا که در جامعه به عنوان محل حضور و اجتماع انسان‌ها، مدل و شیوه ای که به ارتقای آن بیانجامد شیوه ای است که بر تحقق این سه مقوله تمرکز بیابد.
وی در توضیح مدعای خود با اشاره به این که قالب بیانی این آیه به گونه ای است که آن را در عداد آیات ناظر به جامعه انسانی قرار می دهد، گفت: به ذهن چنین تداعی می شود که آیه گویا یک مقوله کشش پذیر و تطبیق پذیر نسبت به هر جامعه را ارائه می کند؛ منتهی در هر جامعه ای نوع تطبیق آن تفاوت می یابد.
وی گفت: وقتی قول و استماع قول باید صورت گیرد در جامعه اسلامی به صورت طبیعی این دو بر بستری از پیشرفت و تکامل فکری و اعتقادی ناشی از دین صورت می گیرند و به تعبیر دیگر فرصت بهره مند شدن از استانداردهای اندیشه فکر اسلامی و فرصت رجوع به منابع اسلامی را با خود همراه دارند.
وی ادامه داد: بر همین اساس، این قول در جهت تقوازدایی شکل نمی گیرد؛ بلکه بهره گیری از وحی بر آن سایه می گسترد؛ ولی این دو وقتی در جامعه انسانی که هنوز اسلام را نپذیرفته اند، صورت می گیرند به فراخور وضعیت آنها تحقق می یابد به شرط آن که از مدار فطرت که معیار حسن شناسی و احسن شناسی می باشد خارج نگردند. آنجا هم قول و استماع قول است.
وی گفت: اگر کسی مسلمان نبود و در یک جامعه انسانی زیست می کرد آیا قول و استماع قول ندارد؟! طبعا او هم باید بگوید و باید گوش دهد، چرا ما همه فرصت ها را به صورت حد اکثری می بینیم و فکر می کنیم فقط باید یک وضعیت باشد.
وی برای اثبات مدعای خود به چند نکته مبنایی اشاره کرد و گفت: اگر این نکته ها را کنار هم بگذاریم و بعد به این آیه برگردیم هضم این تفسیر راحت تر خواهد بود.
وی گفت: یکی از این نکات این است که آیات متوجه به جامعه در قرآن به چند دسته تقسیم می شوند، که عبارتند از ِآیات ناظر به جامعه انسانی، آیات ناظر به جامعه دینی به معنای اعم (یعنی همه ادیان سماوی) و آیات ناظر به جامعه اسلامی.
وی آیه " ولولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لفسدت الأرض" یکی از آیات ناظر به جامعه انسانی دانست و گفت: همانطور که علامه در المیزان گفته است این آیه در مقام اشاره به حقیقتی است که جامعه انسانی بر آن قوام یافته و آن تنازع در بقاء و انتخاب وضع طبیعی است که از این رهگذر آبادانی زمین و مصونیت از فساد صورت می گیرد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی آیه "ولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع وبیع وصلوات ومساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا" آیه‌ای ناظر به جامعه ادیانی معرفی کرد و گفت: عبادتگاه های سه دین سماوی در این آیه کنار هم قرار گرفته اند و مطلوبیت حفظ آن ها از آیه به وضوح به دست می آید.
وی گفت: البته این یه معنای آن نیست که اگر کسی بداند که ادیان قبل از اسلام نسخ شده است در عین حال باز هم به اسلام گرایش نیابد از او قبول می شود؛ به هر حال آیه ناظر به جامعه ادیانی دارد و اکثر آیات ناظر به جامعه اسلامی است.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی گفت: وقتی قرآن برای جذب کفار می گوید: افلا تعقلون، معلوم می شود در غیر مسلمان عقلی وجود دارد، و این عقل است که به دین گرایش می یابد و عقل سرمایه ای کمی نیست قرآن به خوبی صراحت دارد که نزد انسان هر چند غیرمسلمان عقل وجود دارد و گرنه دعوت آنها به تعقل بی معنا می بود .بنابراین بپذیریم این عقل است که قول ارائه می کند و عقل است که می شنود، و این عقل است که احسن را انتخاب می کند.
وی با اشاره به مبنای سوم گفت: "حسن" حتی در مرتبه پایین، از نظر اسلام مطلوبیت دارد، اسلام برای خیر و حسن، هر اندازه هم کم باشد، ارزش قائل است و چنان نیست که خیر که باید به یک حد کمال برسد تا مقبول گردد.
وی گفت: طبق آنچه گذشت این آیه با توجه به این که انسان دارای عقل است و گفتن و شنیدن و پیروی کردن هر سه بر اساس عقل انجام می گیرد و همیشه حسن در هر شرائط و هر جامعه شناخت آن خوب و کمال بخش است.
رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان کرد: اسلام با این آیه قاعده‌ای کلی را ارائه کرده است که در هر جامعه تا مادام که افراد آن جامعه از مدار وضعیت فطری - انسانی خود که قدرت "شناخت حسن و احسن " را دارند خارج نشده باشند، باید روندی فراهم آید که بر پایه امکان بلکه تضمین تحقق سه مقوله "ارائه قول"، "استماع قول" و"اتباع قول" شکل گیرد، بنابراین این نگاه باید مبنای تشکیل رسانه قرار گیرد.
وی گفت: این آیه با جامعه انسانی - فطری حرف می زند که جامعه اسلامی مصداق اکمل آن است. از این رو آنچه سرمایه گذاری بر دروغ، تزویر و فریب است از موضوع آیه خارج است؛ زیرا آن مصداق قول حسن نیست و بداخلاقی است./916/د102/ع