بایدها و نبایدهای زی طلبگی

دارایی ظاهری طلبه و مخارج آشکار او باید تابع مقررات کلی باشد؛ مثلا طلبه با دارایی و هزینه‏ها خودنباید متهم به بدی و دنیا طلبی یا مبتلا به بی انصافی شود، حتی اگر توان مالی فوق العاده دارد، در نوع مخارج زندگی نباید از سطح متوسط مردم بالاتر باشد، بلکه شایسته است که اندکی پایین‏تر از این سطح قرار گیرد. تظاهر به هر عملی که با این فرمول هماهنگ نباشد، با شأن حوزوی او سازگار نیست:

امام خمینی(ره): «باید توجه کنید که همه متوجه شما هستند؛ لذا زی اهل علم خودتان را حفظ کنید. درست مانند علمای گذشته زندگی کنید.
در گذشته چه طلبه و چه عالم بزرگ شهر زندگی‏شان از مردم معمولی شهر پایین‏تر بود و یا مثل آنها بودامروز سعی کنید زندگی خودتان از زی آخوندی تغییر نکند. اگر روزی از نظر زندگی از مردم عادی بالاتر رفتید، بدانید که دیر یا زود مطرود می‏شوید؛ برای اینکه مردم می‏گویند ببینید آن وقت که نداشتند مثل مردم زندگی می کردند؛ امروز که دارند و دستشان می‏رسد از مردم فاصله گرفته‏اند، باید وضع مثل سابق باشد، باید طور زندگی کنیم که نگویند طاغوتی هستیم».

طلبه بایدرد میزان هزینه ها و دارای مشهود مراعات متوسط مردم را بکند و فاصله فاحشی با توده مردم نداشته باشد. سطح زندگی طلبه نه از سطح متوسط مردم به اندازه‏ای بالاتر رود که در چشم آنان از ثروتمندان و اشراف تلقی گردد و در صورت امکان چنان پایین تر باشد که نگاه ترحم آمیز دیگران را برانگیزد. اسباب زندگی مردم سه گونه است: نوع اول اسبابی است که نوع مردم به صورت متعارف از آنها استفاده می کنند مثل یخچال، فرش، کمد و ظروف معمولی. استفاده از این وسائل قطعا برای طلبه مجاز است.

نوع دوم،اسبابی که یقینا به طبقه ثروتمند و مرفه جامعه اختصاص دارد، مثل ماشین سواری اشرافی یا گوشی موبایل بسیار گران قیمت، لوازم لوکس و تجملی مانند مبل استیل و چلچراغ بلورین، آکواریوم، تزئینات مخصوص مانند پرده‏های ویژه، کالاهای ویترینی، تابلوهای تجملی و مصالح گران قیمت ساختمانی. استفاده از اینها نیز قطعا برای طلبه ناروا است.

دسته سوم، مصادیق مشکوکی است که به روشنی معلوم نیست جزو گروه اول یا دوم هستند. تعیین تکلیف نهایی این مصادیق نیاز به روابط اجتماعی گسترده و کشف نوع نگاه مردم دارد و خالی از دشواری نیست؛ ولی استفاده از آنها جز در شرایط خاص و نیاز ضروری توصیه نمی‏شود. در هر حال ترکیب نهایی حاصل از دارایی های متنوع طلبه و نوع زندگی او نباید از محدوده آن دو حد تجاوز کند.

منزل مسکونی طلبه، اتومبیل سواری او، لباس، خوراک، هزینه مسافرت و پذیرایی‏اش از میهمان، همه باید با معیار توده جامعه تنظیم شود و بهره گرفتن از اسباب رفاهی ویژه ثروتمندان و مترفان برای روحانی مجاز نیست. تهیه یک‏باره مواد غذایی مصرفی حتی در شرایط خاص – مثلا خرید مقدار زیادی گوشت هرچند در طول زمان مصرف شود یا برای برگزاری یک مجل مهمانی یا رفع نیاز چند خانواده باشد – بازتاب اجتماعی پسندیده‏ای ندارد؛ زیرا مقدور توده متوسط نیست و درد و حسرت آنان را برمی‏انگیزد. در شرایطی که توده مردم گرفتار تامین نیازهای اولیه خویش‏اند، مشاهده شادخواری و رفازدگی طلبه برای آنان بسیار دشوار و آزاردهنده است.

از سوی دیگر، اگر موقعیت مالی طلبه اجازه دهد نباید در خرج کردن از این سطح بسیار پایین تر باشد؛ زیرا متهم به خشک دستی یا ریاضت ناروا می‏شود.

طلبه، به ویژه در مناسبتی که با همسر و فرزندان خود برقارر می‏کند، باید شأن آنها را در نظر گیرد و رضایتمندی نسبی آنها را تامین کند. اگر در یک دوره زمان طولانی، زندگی طلبه از زندگی نوع کسانی که با آنها در رفت و آمد است. بسیار ضعیفت باشد، خانواده پیوسته از معاشرت با دوستان و خیشاوندان، احساس سرشکستگی و حقارت می‏کنند، این نارضایتی مستمر یا تحمل آنها را به یک‏باره فرو می‏شکند و عصیان می‏آفریند.

وقتی توده مردم زیر بار سنگین هزینه‏ها کمر خم کرده‏اند، استفاده از مواهب مادی و اسباب رفاهی ویژه و برانگیختن نگاه حسرت آمیز دیگران به بهانه« قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِیَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ» و « لم تحرم ما أحل الله لک» اشتباه است. و آن گاه که نوع مردم از اسباب رفاهی عام برخوردارند، پرهیز از استفاده به بهانه دنیاگریزی و زهدنمایی موجب جلب نگاه ترحم آمیز دیگران خواهد بود و به شدت مذموم، تنفرآور و تحمل شکن و هر دو طرف این طیف مصداق لباس شهرت:

المشهوره فی حسنها و المشهوره فی قبحها

در روایت امام صادق(ع) آمده است:
یاکلو قصدا و یلبسوا قصدا و ینکحوا قصدا و ینکحوا قصدا و یرکبوا قصدا؛
خوراک و پوشاک و زندگی و ماشین سواری از حد اعتدال خارج نشود.
به این لحاظ، وظیفه ما در انتخاب اسباب زندگی محکوم شرایط اجتماعی است و تقید ما به این وظیفه، مراعات تقوا./978/ت302/س

منبع: دوهفته‏نامه عهد