بررسی مهجوریت پژوهش در مؤسسات قرآنی
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا، با توجه به اینکه مؤسسات قرآنی از ابتدای راه تنها با موضوعاتی چون حفظ، تفسیر و تدبر، روخوانی، صوت و لحن فعالیت خود را آغاز کرده‌اند باعث شده است که همیشه جای خالی پژوهش‌های قرآنی در این مؤسسات حس شود.
این در حالی است که در حال حاضر مؤسسات قرآنی هم قدم و پابه‌پای دیگر نهادها قرآنی در زمینه برنامه‌های قرآنی فعالیت می‌کنند و همین امر موجب شده که قرآن‌آموزان زیادی برای بالا بردن سطح معلومات خود جذب این مؤسسات شوند و در کلاس‌های مختلف حضوری فعال داشته باشند.
در این میان این سؤال پیش می‌آید که بهتر نیست بخشی از برنامه‌های مؤسسات به پژوهش‌های قرآنی اختصاص یابد؟ تا هم قرآن‌آموزان از آن بهره ببرند هم اینکه مبحث پژوهش قرآنی که در واقع میتوان گفت بخش اعظمی از فعالیت‌های قرآنی را دربر می‌گیرد، مورد توجه قرار گیرد.
چه خوب است که مسئولان مؤسسات و خانه‌های قرآنی در کنار آموزش قرآن به مباحث پژوهشی اهمیت داده و از قرآن‌آموزان بخواهند که در کنار حفظ، تفسیر و ... درباره آیات مطرح شده پژوهشی هر چند کوتاه ارائه دهند تا این امر در مؤسسات قرآنی از مهجوریت بیرون آید و در کنار دیگر کلاس‌ها خودنمایی کند.
در همین رابطه ایکنا برآن شده است تا در زمینه مهجوریت بحث پژوهش آن‌هم پژوهش‌های قرآنی در مؤسسات با صاحبنظران در این امر به گفت‌وگو بنشیند و از آنها جویا شود که برای اینکه پژوهش در کنار آموزش در مؤسسات مورد توجه قرار گیرد، چه باید کرد و چه راهکارهایی در این زمینه میتوان ارائه داد.
توانمند‌سازی مؤسسات در عرصه دانش و پژوهش
حجت‌الاسلام سید‌حسین کوششی، مدیر اتحادیه مؤسسات قرآنی کشور با بیان اینکه مشکلات مؤسسات قرآنی را میتوان در دوبخش تقسیم کرد، گفت: یکی از این موضوعات ریشه در خود مؤسسات دارد.
وی اظهار کرد: در واقع میتوان گفت مؤسسات قرآنی باید در راستای توانمند‌سازی خود از لحاظ مدیریت، دانش و پژوهش تلاش کنند و از یک‌نواختی نسبی که در اجرای برنامه‌های قرآنی دارند خارج شوند.
کوششی در ادامه افزود: مؤسسات قرآنی باید از مقوله آموزش فراتر رفته و به مقوله‌های قرآنی متنوع جلب شود و در این زمینه برنامه‌ریز کند.
مدیر اتحادیه مؤسسات قرآنی کشور با تأکید بر اینکه باید شایستگی‌های مؤسسات قرآنی در تقسیم‌بندی‌های آنها دخیل باشد، تصریح کرد: دیگر مشکلی که باز هم ریشه در خود مؤسسه دارد، تقسیم‌بندی توانمند‌سازی آنها در رشته‌های متفاوت قرآنی مانند تخصص در رشته حفظ، مفاهیم و ... است که این موضوع به نوبه خود می‌تواند در رفع و شناسایی مؤسسات قرآنی در امر تخصصی خود بسیار کار‌گشا باشد.
نیاز برنامه‌های جامع از سوی مدیریت پژوهشی
حجت‌الاسلام قدوسی‌نیا، مدیر مؤسسه دارالتحقیق شهید مطهری با بیان این مطلب گفت: مؤسسه دارالتحقیق شهید مطهری به‌عنوان یک مؤسسه‌ای که در امر تربیت مربی ویژه طلاب فعالیت دارد، از نظر تحقیقاتی نیز فعالیت می‌کند.
وی ادامه داد: تحقیقات این مؤسسه در امر آموزش‌های قرآن با عنوان تبلیغات مورد پذیرش بسیاری از مؤسسه‌ها و علاقه‌مندان قرار گرفته است و این آموزه‌ها به‌صورت تصویری صورت گرفته است و قرآن‌آموز با علاقه به تفسیر‌هایی که درباره آیات متعدد شده است درک خود را نسبت به این قضیه بالا برده و نه تنها دانش‌آمزوان بلکه اساتید و مربیان هم از این روش استقبال خوبی کرده‌اند.
مدیر مؤسسه دارالتحقیق شهید مطهری افزود: امر پژوهش در حوزه قرآن، دارای پیچیدگی‌هایی است و به نظر مشکل می‌آید و نیاز به یک مدیریت جامع و کامل دارد زیرا انسان ذاتاً علاقه‌ای به کشف کردن مسائل جدید ندارد و این کار را به سختی قبول می‌کند که این موضوع نمی‌تواند به اجبار برای قرآن‌آموز باشد و با یک برنامه‌ریزی دقیق میتوان ایجاد کشش و رغبت در آنها ایجاد کرد.
وی در این راستا که برخی از قرآن‌آموزان از آمادگی بالایی برای پذیرش امر پژوهش برخوردار هستند، اظهار کرد: از آنجا که قران‌آموزان بسیاری از رده‌های مختلف سنی در آموزش‌های قرآن در کلاس‌ها حضور دارند و از امر پژوهش استقبال می‌کنند، اما در این راستا باید فرمولی تدوین شود که از چه راه‌‌هایی با چه امکاناتی میتوان در امر پژوهش قرآنی قدم گذاشت که نیاز مبرم به یک فکر اصولی و مدیریت جامع دارد.
قدوسی‌نیا تصریح کرد: تقویت پژوهش نیاز به یک مدیریت جامع و کامل دارد که در این ارتباط مسئولان با اجرای برنامه‌های کامل در حوزه پژوهش می‌توانند در این راه گام‌هایی مؤثر بردارند.
پژوهش امری ضروری و حیاتی در حوزه دین و قرآن است
سید‌مرتضی نیکزاد، عضو هئیت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت درباره پژوهش در امر قرآن گفت: به‌طور کلی مبحث پژوهش یک امر ضروری و حیاتی در حوزه دین و قرآن و به‌خصوص در زمینه‌های علوم قرآنی و معارف اسلامی است و این امر مستلزم این بوده که توسط اساتید، کارشناسان و مؤسسات تخصصی به طور دائم آموزش داده شود.
وی با تأکید بر اینکه فعالیت‌های پژوهشی نسبت به مباحث آموزشی به راحتی قابل دسترسی نیست، ادامه داد: علت این مسئله که شاید به امر پژوهش کمتر پرداخته شده است، این بوده که مباحث آموزشی در چامعه بازار کار خوبی دارد و برای هدف خاصی از جامعه این موضوع قابل لمس است و با تکیه بر آمار و ارقام به راحتی میتوان کمیت‌ها را رصد کرد و پیشرفتی که افراد در حوزه آموزش داشته‌اند را تخمین زد اما متأسفانه فعالیت‌های پژوهشی به این راحتی ملموس و قابل دسترسی برای جامعه نیستند بلکه فقط برای افراد متوسط و کارشناسان خبره قابل دسترسی بوده و این امر باعث می‌شود که در این حوزه خیلی ملموس نباشد که ما تا چه میزان در مباحث تحقیق و پژوهش پیشرفت کرده‌ایم.
عضو هئیت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت با اشاره به نتیجه فعالیت‌های پژوهشی اظهار کرد: در اینجا باید مطرح کرد که نتیجه‌ها و حقیقت دستاوردهای فعالیت‌های تحقیقات و پژوهش در حوزه دین، بایستی در محیط‌های مختلف به‌کار گرفته شود، مخصوصاً در مبحث آموزش و همچنین در محیط آموزشی از آن بهره‌برداری شود، که امروزه شاهد پیشرفت‌های بسیاری در حوزه آموزشی در مؤسسات در سراسر کشور هستیم که این خود نتایج فعالیت‌های پژوهشی است که به شیوه‌های مختلف انجام می‌شود.
نیکزاد در ادامه گفت: در زمینه پژوهش متأسفانه آن طور که باید و شاید حمایتهای لازم انجام نگرفته و آن طور لازم و شایسته در امر اعتبارات و حمایتهای قرآنی درصد چندانی به امر تحقیق و پژوهش اختصاص داده نشده است و حمایت‌هایی که شورای توسعه فرهنگ قرآنی داشته است، اکثراً حمایتهای آموزشی بوده است و در زمینه پژوهش و تحقیق حمایتهای چشمگیری وجود نداشته است و در این راستا، نیاز است که دستگاه‌های حمایتی، حاکمیتی، دولتی و مصوبات مجلس به سمت و سویی در زمینه پژوهش سوق پیدا کنند وامیدواریم بتوانیم حرکتی مطلوبتر داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه حمایتها در امر پژوهش را تنها نمی‌توان به حمایتهای مالی معطوف کرد، گفت: این بحث حمایتها فقط بحث مالی نیست آن بحث مالی یکی از اولویت‌های حمایتها باید باشد اما بعد از آن می‌رسیم مبحث حمایتهای بعدی وقتی یک کار پژوهشی با استانداردهای لازم هماهنگی دارد و مورد تأیید قرار می‌گیرد، لازم است که در حوزه‌های مختلف استفاده شود و مسلم این باید باشد که زمانی‌که این کار پژوهشی در یکی از نهادها و مؤسسات اجرا کنند، طبق این کار پژوهشی جدید حمایتهای بعدی آن هم باید باشد و کار پژوهشی در غالب یک مقاله، رساله یا هر کاری انجام می‌شود، نباید بایگانی شود و باید قابل اجرا در جامعه شود. این مطلب مهمی است کارهای پژوهشی در حوزه دین و در زمینه قرآن باید به شکلی باشد که اجرا در جامعه شده و قابل استفاده و قابل دسترس همگان قرار بگیرد.
وی در ادامه افزود: در مثالی میتوان گفت، متأسفانه در زمینه‌های دانشگاهی برخی اوقات شاهد این هستیم که مقاله‌ها، پایان‌‌نامه‌ها و رساله‌های دکتری با تحقیق و کارهای زیادی انجام می‌شود و بعد هم بایگانی می‌شود هیچ استفاده‌ای ندارد. کاربردی نیست کارهای پژوهشی ـ قرآنی ما هم همین طور باشد، نباید به این سمت وسو برود که کاربردی نباشد قابل استفاده نباشد، اولاً کارهای پژوهشی باید به شیوه‌ای انجام شود که کاربردی باشد و دوم اینکه قابل دسترس برای نهادهای زی‌ربط باشد و به صورت انحصاری قرار نگیرد به جهت اینکه حمایت شده و اگر از این کار پژوهشی حمایت شده پس باید در اختیار عموم هم قرار بگیرد.
90 درصد مؤسسات قرآنی به امر پژوهش توجه ندارند
حجت‌الاسلام و‌المسلمین مهدی مقامی، عضو هیئت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور در ادامه بیان کرد: در رابطه با حوزه پژوهش، مقام معظم رهبری تعبیری دارند که می‌فرمایند: اساس کار، پژوهش است. لذا در محصولات قرآنی بخشی از مؤسسات قرآنی به پژوهش توجه نمی‌کنند، در واقع میتوان گفت 90 درصد موسسات ما کار پژوهشی انجام نمی‌دهند و این کمرنگ بودن پژوهش، چند علت می‌تواند داشته باشد.
وی ادامه داد: یکی از علت‌ها این است که مدیران مراکز قرآنی و دست‌اندرکاران قرآنی ما، نگاه منظومهای به فعالیت‌های قرآنی ندارند، یعنی احساس می‌کنند قرآن یعنی تنها روخوانی، روانخوانی، حفظ، قرائت و صوت لحن، تجوید است و در برخی از فعالیت‌ها مانند فعالیت‌های مفاهیمی، تدبری، تفسیر، تطبیقی، ترویجی، موضوع عمل به قرآن را داریم، همین اینها نیاز به پژوهش دارند و این نیازمند به کسانی است که در مؤسسات قرآنی در مراکز قرآنی ما بنشیند و این خلأهای آموزش ما را در فضای قرآنی پوشش پیدا کند. به نظر می‌رسد یکی از علتهای مهم کمرنگ بودن پژوهش در مؤسسات قرآنی همین اینکه نگاه منظومهای وجود ندارد.
مقامی افزود: دلیل دوم در امر پژوهش، نبود نگاه کیفی است، در برخی از مواقع شاهد بوده‌ایم که نگاه مسئولان به محصولات قرانی نگاهی آماری است نه نگاه کیفی و تنها به آمار توجه شده است و نه به کیفیت.
عضو هیئت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور با شاره به ارتباط با پژوهش گفت: ارتباط با پژوهش به این شکل است که ما زمانی می‌توانیم از یک دوره، خروجی قابل قبولی بگیریم که عملاً آموزش ما پژوهش‌محور باشد، امروزه یکی از تئوری‌های که در بحث اموزش مطرح می‌شود آموزش و پژوهش است. خیلی از دانشمندان به این رسیده‌اند که آموزش‌های که خالی از پژوهش باشد بیشتر بر محور محفوظات انسان دور می‌زند و خیلی ماندگاری ندارد، لذا آموزش پژوهش‌محور را مطرح کرده‌اند.
وی اظهار کرد: امروزه خیلی از فضاهای آموزشی کشور ما به‌سمت آموزش‌های پژوهش‌محور می‌رود. به نظرم این خلأ در فضای مؤسسات قرآنی وجود دارد که اینها نگاه کیفی به قضیه ندارند و در واقع به همه ابعاد آموزشی، می‌پردازند، لذا پژوهش جایگاه خودش را پیدا نمی‌کند لذا خودشان را به همین مقدار موجود قائل هستند و به حواشی آن نمی‌پردازند.
مقامی به کمرنگ بودن پژوهش در مؤسسات اشاره کرد و گفت: نبود نیروی پژوهشگر در مؤسسات قرآنی از دیگر دلایل بی توجهی به امر پژوهش در مباحث قرآنی است یعنی پژوهشگر قرآنی که بتواند این دستاوردها که علما و مفسرین ما آنها را تولید کرده‌اند، به نوعی بازپروری کند و به نوعی بازنویسی و متناسب با فهم عموم مردم تبدیل به یک اثر قرآنی کنند در این زمینه پژوهشگر خیلی کم داریم، در این راستا میتوان گفت که آموزش‌گر و آموزش‌یار، استاد و مربی زیاد داریم، اما در حوزه پژوهش افراد صاحب نظر نداریم.
لزوم انجام پژوهش‌های بنیادین متناسب با نیاز جامعه توسط دست‌اندرکاران قرآنی
عضو هیئت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور به نکته دیگری اشاره کرد و افزود: در این مبحث میتوان اشاره به اعتبارات و حمایت لازم اشاره کرد که وجود ندارد. نه مؤسسات خیلی به این موضوع دامن می‌زنند، نه نهادهای قرآنی به این موضوع توجه می‌کنند. مجموعه دست‌اندرکاران قرآنی کشور که در سطح ملی فعالیت می‌کنند، نیاز است که در عرصه قرآن پژوهش‌های بنیادین متناسب با نیاز جامعه انجام بدهند، متأسفانه در این زمینه حمایتهای لازم انجام نمی‌شود، چون حمایت نمی‌شود آن دغدغه که مدیر مؤسسه و فعال قرآنی ما خیلی فعال نمی‌شود و به طبع این اتفاق نمی‌افتد، لذا اگر خود نهادهای حاکمیتی به موضوع پژوهش بها بدهند، بحث تولید علم قرآنی را راه بندازند به نظرم می‌رسد در مؤسسات هم اتفاق خواهد افتاد، که ما یک مقداری از این وضعیت نامطلوبی که پژوهش دارد نجات پیدا کنیم.
وی به تقسیم‌بندی حمایتها اشاره و اظهار کرد: حمایتها به دو دسته نرم‌افزای و سخت‌افزاری تقسیم می‌شود. حمایتهای نرم‌افزاری به این معنا است که دست‌اندرکاران قرآنی نسبت به مسائل پژوهشی و نیازهای پژوهشی که جامعه قرآنی ما دارد، برای مؤسسات قرآنی تبیین کنند و به نوعی این دغدغه در ذهن مدیران و مربیان و اساتید قرآنی ما فعال کنند که در کنار آموزش به موضوعات پژوهشی هم بپردازند، یک حمایت سخت‌افزاری هم لازم دارند. به این معنا که نیاز به یک تربیت پژوهشگر را داشته باشند اگر کسی بخواهد به نوعی پژوهش قرآنی انجام بدهد، باید پژوهشگر قرآنی باشد باید این نیاز به امکانات یک حمایت مالی دارد که این اتفاق بیافتد، ما امروز در جامعه قرآنی نیاز به یک پژوهشگاه قرآنی داریم، پژوهشگاه قرآنی که صرفاً بتواند کارهای متناسب با نیاز عمومی جامعه تولید کند.
عضو هیئت مدیره اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت کشور خاطرنشان کرد: سازمان‌ها و نهادهای حاکمیت بایستی قضیه پژوهش را راه‌اندازی کنند و مؤسساتی را هم که امروز کار پژوهشی انجام می‌دهند، حمایت کرده و ایده‌های قرآنی، اثر قرآنی وطرح قرآنی آنها را حمایت کنند.
مقامی تصریح کرد: امروزه جرات ورود به عرصه‌های پژوهشی در مجموعه پژوهشگاه قرآنی پایین است و یا مدیران ما خیلی جرأت ورود به این موضوع را ندارند احساس کردند که دیگر در توان آنها نیست دچار یک نوع احساس ناتوانی شده‌اند و درسازمان‌ها و نهادهای قَرآنی کشوردچار یک فضای بسته‌ایم یعنی اجازه ورود طرح‌های جدید را نمی‌دهند و مهمترین دلیلی که میتوان برای کمرنگ بودن پژوهش‌های قرآنی در مؤسسات نام برد، این موارد است./1325/د102/س
منبع: ایکنا