شاخصه‌ها و محورهای تبلیغ کارآمد
اسلام، کامل ترین شریعت آسمانی است که با تبلیغ متولد شد و بقاء و جاودانگی آن نیز در سایه سار تبلیغ مبلغان و هدایت‌گران مذهبی به وجود خواهد آمد؛ از این‌رو آشنایی مبلغان فرهیخته و وارسته عرصه دین باوری با شیوه‌های گوناگون تبلیغی در سراسر گیتی امری ضروری است.
آگاهی از ابزارهای تبلیغ و جدیدترین شیوه‌ها و روش‌ها به مبلغان این امکان را خواهد داد که افزون بر هدایت جامعه اسلامی به سوی سعادت و سلامت دینی، از ورود افکار و اندیشه‌هایی که بر مبنای دین گریزی و یا دین ستیزی است، ممانعت به عمل آورند؛ در همین زمینه خبرنگار خبرگزاری رسا در گفت‌وگوی تفصیلی با حجت الاسلام سهراب مقدمی شهیدانی، مسؤول گروه تبلیغی یادآوران عاشورا به بررسی کارنامه این گروه و ابعاد تبلغ کارآمد پرداخته که تقدیم خوانندگان می‌شود.
گروه تبلیغی یادآوران عاشورا از سال 1390 تشکیل شده است؛ اعضای این گروه دارای سوابق تحصیلی حوزوی متقن و عالی تخصصی و همچنین تحصیلات دانشگاهی هستند؛ مبلغان عضو این گروه چند سال درس خارج دارند و مبلغ یاران که یک هشتم تعداد کل مبلغان هستند، از نظر سواد حوزوی در سطح رسائل و مکاسب و تحصیلات دانشگاهی، کارشناسی قرار دارند.
هدف گروه تبلیغی یادآوران عاشورا، تبلیغ در مجامع فکری و فرهنگی همچون مدارس، دانشگاه‌ها و محافل روشنفکری است و در اساسنامه این گروه چنین آمده است که تبلیغ از مدارس شروع شود و بعد از پنج سال تبلیغ در دانشگاه‌ها آغاز شود.
از امسال هماهنگی و مقدمات تبلیغ در سطح دانشگاه‌ها کلید خورده است و بعد از سه سال دیگر تبلیغ در محافل روشنفکری، جریانات رسانه‌ای و فرهنگی شروع می‌شود و در نهایت، تبلیغ در خارج از کشور خواهد بود که پنج سال آینده اجرا می‌شود.
یکی از مأموریت‌‌های این گروه تبلیغی، تربیت نیروی مبلغ متخصص است؛ از این‌رو هر ساله افرادی که در امور تبلیغی مستعد هستند، جذب شده و در قم آموزش داده می‌شوند و به عنوان مبلغ یار در گروه فعالیت می‌کنند؛ از این‌رو از مبلغ‌یاران در همه حوزه‌های تبلیغی، برنامه‌ای انتظار نمی‌رود، بلکه این دسته کارآموزی و کارورزی تبلیغ را خواهند داشت.
فردی که می‌خواهد وارد عرصه تبلیغ شود باید سه مشخصه تقوا، علم و تخصص را داشته باشد؛ زیرا کسی که علم و تقوا را دارد، اما تخصص لازم برای تبلیغ را نداشته باشد، در عرصه تبلیغ موفق نخواهد بود؛ اگر طلبه‌ای وارد مجامع دانشگاهی شود؛ باید تمام اقتضائات مربوط به این عرصه را بشناسد؛ از مسائل مخاطبان آگاه بوده و روش علمی انتقال مفاهیم و آموزه‌های دینی را آموخته باشد.
مسأله تخصص افراد در قالب دوره‌های آموزش و کارگروه‌های تخصصی و کارگاه‌های تبلیغی تحقق پیدا می‌کند؛ به عنوان مثال در گروه تبلیغی یادآوران عاشورا در سطح مدارس، کارگروه ابتدایی و متوسطه اول و کارگروه تخصصی دبیرستان و کارگروه دانشگاه‌ها وجود دارد که در این کارگروه‌ها، با حضور اساتید فن، رویه‌های شکلی تبلیغ و مباحث محتوایی همچون طرح درس به مبلغان آموزش داده می‌شوند.
در گروه یادآوران عاشورا، عناصر مهم برای تبلیغ، مبلغان، مخاطبان، پیام تبلیغی، ارزیابی تبلیغی و تبدیل کار تبلیغی به تربیتی هستند؛ در سطح دانش‌آموزی چند محور دنبال می‌شود که ادبیات کودک و نوجوان، شناخت گروه‌های سنی و اقتضائات مربوط به آنها از آن جمله است.
در گام بعدی مطالعات میدانی از طریق فرم‌های پرسش‌نامه است که از این طریق آسیب‌شناسی اخلاقی انجام می‌شود و مسائل مخاطب را در هر منطقه و مدارس آنجا مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ مدارس با توجه به موقعیت جغرافیایی، فرهنگ و واردات فرهنگی که دارند، مسائلشان متفاوت می‌شود.
به عنوان مثال مسائل و موضوعات مطرح برای دانش‌آموزانی که در منطقه ساحلی و توریستی زندگی می‌کنند با دانش‌آموزانی که در مناطق دور افتاده از شهرها و مراکز تحصیل می‌کنند؛ متفاوت است؛ بنابراین نمی‌توان با هر دو گروه، برخورد یکسان و واحدی را داشت.
اطلاعاتی که به وسیله مطالعات میدانی به دست می‌آید، تحلیل می‌شود و به این وسیله فراوانی مسائل مناطق مختلف به دست می‌آید که با این فراوانی حاصل شده، موضوع برای محتوای تبلیغی مبلغان به طور دقیق مشخص می‌شود، در تکمیل فرآیند مخاطب‌شناسی، از مسؤولان محلی و فعالان فرهنگی منطقه‌ای که شناخت دقیقی از مردم آن منطقه دارند، کمک گرفته می‌شود.
از دیگر اهداف گروه تبلیغی یادآوران عاشورا این است که مسائل مخاطبان باید به‌گونه‌ای شناخته شود که حتی خود مخاطبان از آن غافل هستند؛ پیام تبلیغی از عناصر مهم در امر تبلیغ است که این گروه با هدف فراوری محتوای تبلیغی کار می‌کند؛ یعنی با در نظر گرفتن مخاطب و نیاز و با کمک گرفتن از ابزارها و قالب‌های نوین تبلیغی، محتوای پیام تبلیغی بازتولید می‌شود.
پیام تبلیغی در نشست‌ها و کارگروه‌های تخصصی، ارائه و ابعاد مختلف آن بررسی می‌شود که خروجی این جلسات، پیامی خواهد بود که قرار است به مخاطبان ارائه شود؛ حلقه مفقوده بسیاری از گروه‌های تبلیغی و نهادهای متولی کار فرهنگی در کشور، ارزیابی تبلیغی است که گروه تبلیغی یادآوران عاشورا بر این امر اصرار دارد که تجارب کار تبلیغی خود را با دیگران به اشتراک بگذارد که همگانی شود.
آنچه به مخاطبان عرضه و القا شده، باید ارزیابی شود تا مشخص شود آیا همان پیامی که در کارگروه‌ها بر روی آن بحث و بررسی صورت گرفته بود، به مخاطبان انتقال داده شده است؟ یا این که ناقص یا خلاف آن پیام به مخاطب رسیده است یا بیش از آنچه انتظار می‌رفت موفق بوده است؟
برای ارزیابی دقیق انتقال پیام‌های تبلیغی در گروه یادآوران عاشورا، فرم‌ها، برگه‌های نظرسنجی و فرایندی درنظر گرفته شده است که بخشی از آن از طریق مبلغ و مخاطب اطلاع رسانی می‌شود و قسمت دیگر آن توسط خود گروه بعد از انجام دوره تبلیغی، به طور نامحسوس از فعالان فرهنگی و کادر مدیریتی مجموعه‌ها بازخوردها را می‌گیرد.
در گروه یادآوران عاشورا، برای هر مبلغ، یک پرونده تبلیغی تشکیل می‌شود که نتیجه ارزیابی‌ها در این پرونده قرار می‌گیرد؛ به عنوان مثال مبلغی که در انتخاب واژگان مشکل داشته و همین امر، مسأله ساز شده است؛ جزئیات آن در پرونده تبلیغی وی درج می‌شود و همین طور مبلغی که در ارتباط با مخاطب بسیار موفق بوده است به گونه‌ای که پس از چند سال دانش آموز، سراغ او را می‌گیرد؛ بنابراین نقاط ضعف و قوت مبلغان در پرونده تبلیغی آنها ثبت می‌شود، که ملاک به کارگیری مبلغین در دوره‌های بعدی است.
در این گروه، برای هر مدرسه و دانشگاه نیز یک پرونده تبلیغی تشکیل می‌شود، که مسائل، حاشیه‌ها و آسیب‌های این مراکز در این پرونده ثبت می‌شود تا برای فرستادن مبلغین در سال بعد، از قبل آشنایی‌های لازم درباره محیط و فضا تبلیغی برای مبلغ ایجاد شود.
اطلاعاتی که به دست می‌آید اعم از آسیب‌شناسی منطقه و پرونده مبلغ، مدرسه و دانشگاه، به صورت محرمانه باقی می‌ماند و تنها سیاستگذاران و تصمیم‌گیران اصلی گروه بر این اطلاعات دسترسی دارند؛ اجازه داده نشده که از این اطلاعات استفاده غیر تبلیغی شود؛ زیرا این گروه در حکم مشاوره‌ای که می‌دهد، خود را امین دانسته و ملزم می‌کند که امانت‌دار باشد.
پنجمین محور گروه تبلیغی یادآوران عاشورا بر این اساس است که باید کار تبلیغی را به کار تربیتی تبدیل کرد؛ یعنی به افزایش معلومات دینی افراد بسنده نشود و تا زمانی که این معلومات به تغییر رفتار مخاطب نینجامد، فرآیند تبلیغی ناقص است؛ از این رو بحث شبکه ارتباطی به مخاطبان؛ طرح استمرار در مدارس و دانشگاه‌ها از طرف گروه پیگیری می‌شود و مبلغین ثابت در منطقه در نظر گرفته می‌شود که همه این امور با هدف قرار گرفتن افراد تحت تربیت دینی انجام می‌گیرد تا به تدریج خود افراد، منطقه و محله زندگیشان را از لحاظ آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی تا حدی حفظ کنند.
از لحاظ جغرافیای تبلیغی، گروه یادآوران عاشورا بیشتر در منطقه غرب گیلان و شهر رشت فعالیت می‌کنند که شامل رودبار، شهرستان شفت، سیاهکل، دانشگاه گیلان، دانشکده فنی چمران، دانشگاه منابع طبیعی صومعه‌سرا، برخی از مدارس نمونه رشت و بخش خشکه بیجار است و همچنین در خوابگاه‌های دانشجویی حضور پیدا کرده که با استقبال خوبی همراه بود.
پیشنهاد بنده این است که تمام گروه‌های تبلیغی فعال در هر استانی، ستاد مرکزی برای هم‌اندیشی و هماهنگی‌های اداری تشکیل دهند؛ زیرا سبب هماهنگی با متولیان فرهنگی خواهد شد و از طرف دیگر اداراتی همچون آموزش و پرورش به این وسیله آگاهی بیشتری پیدا می‌کنند و این که لازم نیست به صورت مستقل با گروه‌ها ارتباط برقرار کنند.
متولیان فرهنگی، کار گروه‌های تبلیغی را به عنوان یک کار فوق برنامه نبینند، بلکه آن را به برنامه‌ها و اولویت‌های اصلی کار خود الصاق کنند؛ چنان چه دیده‌اند که کار فنی و تخصصی نبوده است و ایراد دارد و برای آن استدلالی داشتند، ما قبول می‌کنیم؛ اما هنگامی که خودشان اذعان دارند که برنامه‌های تبلیغی موفق است؛ انتظار است که تبلیغ را در اولویت کاریشان قرار دهند.
گروه‌های تبلیغی از لحاظ تأمین منابع مالی ضعیف هستند؛ از این رو باید امکانات در خدمت نیروی متخصص قرار بگیرد؛ یعنی گروه‌های تبلیغی، نیروهای زبده فکری و فرهنگی دارند؛ اما از حیث امکاناتی و رویه‌های اداری با مشکلاتی مواجه هستند.
گروه تبلیغی یادآوران عاشورا، بودجه‌ای از دولت دریافت نمی‌کند و در این زمینه مستقل است؛ داعیه سهم‌خواهی نیز ندارد، بلکه خود را معین و همکار نهادها و سازمان‌های فرهنگی می‌داند، به عنوان رقیب آنها نیست و نگاه از بالا به آنها ندارد.
اما در پایان لازم می‌دانم از همه کسانی که با ما همراهی کرده و حمایت کردند و هماهنگی‌های لازم را انجام دادند به‌ویژه از ححج اسلام داوودی امام جمعه رودبار، گلمیرزاده، معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان گیلان، مالکی، امام جمعه رستم آباد، عباسپور، رئیس اداره تبلیغات اسلامی رودبار و همچنین از جناب انصاری، معاون سیاسی امنیتی فرمانداری رودبار، سرهنگ پاسدار حیدری، فرمانده سپاه رودبار و همه مسؤولان و دست‌اندرکاران ادارات آموزش و پرورش که در امر تبلیغ دین و بصیرت افزایی از گروه‌های تبلیغی به ویژه گروه تبلیغی یادآوران عاشورا حمایت کردند، کمال تشکر و قدردانی را داشته باشم./908/ز503/س