الهام قلبی به اهل بیت نشاندهنده محدث بودن ایشان است
به گزارش سرویس پیشخوان خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وسائل، آیت الله محسن اراکی، در پنجاهمین جلسه سال تحصیلی 94-95 درس خارج فقه سیاسی اسلام که روز شنبه پانزدهم اسفند ماه 1394 در مدرسه دارالشفاء برگزار شد، تعدادی دیگر از روایات وارده در منابع حدیثی شیعه دالّ بر امامت و خلافت اهل بیت علیهم السلام پس از رسول اکرم صلی الله علیه وآله را مطرح کرد و پیرامون دلالت برخی از آنها، به طور اجمال سخن گفت.
وی در تبیین معنای «محدَّث» و اضافه این وصف به ائمه اطهار علیهم السلام در عبارت «أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ» که از فقرات یکی از احادیث مورد بحث است، محدَّث بودن آن ذوات مقدسه را به معنای آن دانست که خدای متعال علم خود را به آنها از درون الهام می‌کند و با الهام درونی با آنها سخن می‌گوید.
استاد درس خارج حوزه علمیه طرح روایات متعدد و اصرار بر خواندن متن روایات از سوی خود را به این دلیل دانست که بیانگر تواتر اجمالی و قطعی روایات باب پیرامون جانشینی امامان اهل بیت علیهم السلام باشد؛ تواتر در بیان عدد ائمه و نیزمعرفی شخص آنها و خصوصیاتشان.
تقریر اهم مطالب پنجاهمین جلسه درس خارج نظام سیاسی اسلام آیت الله اراکی تقدیم می‌شود.
بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
بحث ما در ادلّه نصب خلفای بعد از رسول با عنوان «الاثنی عشر من آل محمد» و نظیر آن است که در این روایات، هم به عدد و هم به اشخاص منصوبین اشاره شده است. مجموعه ای از روایات را در بحث قبل متعرض شدیم، در ادامه برخی دیگراز روایات باب مطرح می‌شود.
روایت چهارم
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى وَ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ الْحَرِیشِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ لِابْنِ عَبَّاسٍ إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی کُلِّ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ یَنْزِلُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَة أَمْرُ السَّنَةِ وَ لِذَلِکَ الْأَمْرِ وُلَاةٌ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ مَنْ هُمْ قَالَ أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ »
اصول کافی، جلد 1، صفحه 533.
شب قدر در هر سالی وجود دارد و امر سال یعنی دستورات مربوط به سال در شب قدر نازل می‌شود.
« لِذَلِکَ الْأَمْرِ وُلَاةٌ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ » برای آن امر که در شب قدر نازل می‌شود والیانی بعد از رسول خدا وجود دارد.
«أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ» من و یازده تن از فرزندانم امامانی هستند که محدَث هستند؛ یعنی خدای متعال علم خود را به آنها از درون الهام می‌کند.
محدّث، طبق آنچه از قرائن در روایات دیگر فهمیده می‌شود اعم است از اینکه حدیث به وسیله فرشته ای از خارج باشد یا با الهام درونی از سوی خداوند باشد. وحی با الهام درونی مانند آنچه درمورد امّ موسی انجام شد و چنین سخنی یعنی سخن به وسیله الهام درونی به ائمه اطهار هم گفته می‌شود.
روایت پنجم
«قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِأَصْحَابِهِ آمِنُوا بِلَیْلَةِ الْقَدْرِ إِنَّهَا تَکُونُ لِعَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ وَ لِوُلْدِهِ الْأَحَدَ عَشَرَ مِنْ بَعْدِی» اصول کافی، جلد 1، صفحه 533.
این روایت تایید کننده روایت سابق است.
روایت ششم
مرحوم صدوق نیز در اکمال الدین مجموعه ای از این روایات نقل می‌کند.
«حدثنا علی بن أحمد رضی الله عنه قال حدثنا محمد بن أبی عبد الله الکوفی عن موسى بن عمران عن عمه الحسین بن یزید عن الحسن بن علی بن أبی حمزة عن أبیه عن یحیى بن أبی القاسم عن الصادق جعفر بن محمد عن أبیه عن جده ع قال قال رسول الله ص الأئمة بعدی اثنا عشر أولهم علی بن أبی طالب و آخرهم القائم هم خلفائی و أوصیائی و أولیائی و حجج الله على أمتی بعدی المقر بهم مؤمن و المنکر لهم کافر» اکمال الدین، جلد 1، صفحه 247، حدیث 4.
البته در این روایت کفر در مقابل اسلام نیست بلکه در مقابل ایمان است.
روایت هفتم
مرحوم صدوق به سندش از امیرالمؤمنین صلوات الله علیه نقل می‌کند. حدیث مطوّل است و ما بخشی را می‌خوانیم.
«عن الأصبغ بن نباتة قال خرج علینا أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ع ذات یوم و یده فی ید ابنه الحسن ع و هو یقول خرج علینا رسول الله ص ذات یوم و یدی فی یده هکذا و هو یقول خیر الخلق بعدی و سیدهم أخی هذا و هو إمام کل مسلم و مولى کل مؤمن بعد وفاتی ألا و إنی أقول خیر الخلق بعدی و سیدهم ابنی هذا و هو إمام کل مؤمن و مولى کل مؤمن بعد وفاتی ... و من بعد الحسین تسعة من صلبه خلفاء الله فی أرضه و حججه على عباده و أمناؤه على وحیه و أئمة المسلمین و قادة المؤمنین و سادة المتقین تاسعهم القائم الذی یملأ الله عز و جل به الأرض نورا بعد ظلمتها و عدلا بعد جورها و علما بعد جهلها و الذی بعث أخی محمدا بالنبوة و اختصنی بالإمامة لقد نزل بذلک الوحی من السماء على لسان الروح الأمین جبرئیل و لقد سئل رسول الله ص و أنا عنده عن الأئمة بعده فقال للسائل و السماء ذات البروج إن عددهم بعدد البروج و رب اللیالی و الأیام و الشهور إن عددهم کعدد الشهور فقال السائل فمن هم یا رسول الله فوضع رسول الله ص یده على رأسی فقال أولهم هذا و آخرهم المهدی من والاهم فقد والانی و من عاداهم فقد عادانی و من أحبهم فقد أحبنی و من أبغضهم فقد أبغضنی و من أنکرهم فقد أنکرنی و من عرفهم فقد عرفنی بهم یحفظ الله عز و جل دینه و بهم یعمر بلاده و بهم یرزق عباده و بهم نزل القطر من السماء و بهم یخرج برکات الأرض هؤلاء أصفیائی و خلفائی و أئمة المسلمین و موالی المؤمنین »
اکمال الدین، جلد 1، صفحه 247، حدیث 5.
در این روایت اشاره به این شده است که هم امامان دوازده تن هستند و هم اینکه آنها از صلب امیرالمؤمنین صلوات الله علیه هستند. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود امام بعد از من حسن است و بعد حسین است و بعد نه تن از اولاد حسین است.
روایت هشتم
مرحوم صدوق روایت می‌کند.
« حدثنا أحمد بن الحسن القطان قال حدثنا أحمد بن یحیى بن زکریا القطان قال حدثنا بکر بن عبد الله بن حبیب قال حدثنا الفضل بن الصقر العبدی قال حدثنا أبو معاویة عن الأعمش عن عبایة بن ربعی عن عبد الله بن عباس قال قال رسول الله ص أنا سید النبیین و علی بن أبی طالب سید الوصیین و إن أوصیائی بعدی اثنا عشر أولهم علی بن أبی طالب و آخرهم القائم ع »
اکمال الدین، جلد 1، صفحه 266، حدیث 29.
روایت نهم
«حدثنا محمد بن الحسن رضی الله عنه قال حدثنا محمد بن یحیى العطار عن سهل بن زیاد و أحمد بن محمد بن عیسى قالا حدثنا الحسن بن العباس بن حریش الرازی عن أبی جعفر الثانی عن أبیه عن آبائه ع أن أمیر المؤمنین ص قال سمعت رسول الله ص یقول لأصحابه آمنوا بلیلة القدر إنها تکون لعلی بن أبی طالب و ولده الأحد عشر من بعده »
اکمال الدین، جلد 1، صفحه 266، حدیث 30.
روایت دهم
حدیث مفصل است و بخشی را که مربوط به بحث ماست مطرح می‌کنیم.
« قال حدثنا سلیم بن قیس الهلالی قال سمعت علیا ع یقول ما نزلت على رسول الله ص آیة من القرآن إلا أقرأنیها و أملأها علی و کتبتها بخطی وعلمنی تأویلها و تفسیرها و ناسخها و منسوخها و محکمها و متشابهها ... فقلت یا رسول الله أ تتخوف علی النسیان فیما بعد فقال ص لست أتخوف علیک نسیانا و لا جهلا و قد أخبرنی ربی جل جلاله أنه قد استجاب لی فیک و فی شرکائک الذین یکونون من بعدک فقلت یا رسول الله و من شرکائی من بعدی قال الذین قرنهم الله عز و جل بنفسه و بی فقال أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ الآیة فقلت یا رسول الله و من هم قال الأوصیاء منی إلى أن یردوا علی الحوض کلهم هاد مهتد لا یضرهم من خذلهم هم مع القرآن و القرآن معهم لا یفارقهم و لا یفارقونه بهم تنصر أمتی و بهم یمطرون و بهم یدفع عنهم البلاء و یستجاب دعاؤهم قلت یا رسول الله سمهم لی فقال ابنی هذا و وضع یده على رأس الحسن ثم ابنی هذا و وضع یده على رأس الحسین ع ثم ابن له یقال له علی و سیولد فی حیاتک فأقرئه منی السلام ثم تکملة اثنی عشر فقلت بأبی أنت و أمی یا رسول الله سمهم لی رجلا فرجلا فسماهم رجلا رجلا فیهم و الله یا أخا بنی هلال مهدی أمتی ... » اکمال الدین، جلد 1، صفحه 270، حدیث 37.
اینکه بر خواندن متن روایات و نیز تعداد آن اصرار داریم بخاطر این است که نشان دهیم در این موضوع اجمالا تواتر وجود دارد و این تواتر قطعی است؛ هم نسبت به عدد ائمه و هم نسبت به اشخاص ائمه و هم خصوصیات آنها.
روایات دیگری به این مضامین در خصال وجود دارد.
جلد 2، صفحه 477، حدیث 41.
جلد 2، صفحه 408، حدیث 48.
جلد 2، صفحه 480، حدیث 49.
جلد 2، صفحه 408، حدیث 51.
متن این احادیث نظیر متن احادیثی است که از کافی و اکمال الدین نقل کردیم. در این روایات عنوان «اثنی عشر من آل محمد» و نظیر آن مثل «احد عشر من ولده» آمده است./836/د102/ل