مانع‌­شناسی تقریب در جهان اسلام/ عربستان و شخصیت‌­های تکفیری-تروریستی

انقلاب اسلامی و وحدت جهان اسلام

انقلاب اسلامی ایران انقلابی بود که بر اساس اهداف و شعارهای دینی محقق شد و اهداف و برنامه­‌های خود را بر اساس مرزهای ملی و نظام­‌های قومی قرار نداد. بلکه با دیدی فراملی کلیتی از جهان اسلام را در مقابل جهان غرب و استعمار که ار عوامل اصلی افول امت اسلامی بود، ترسیم کرد و از این جهت توانست انقلاب اسلامی ایران را به عنوان خط مقدم مبارزه با دشمنان امت اسلامی قرار دهد که سایر مبارزان اسلامی به تدریج به این صف پیوستند.

به این ترتیب انقلاب اسلامی قرائتی فراملی و بر اساس هویت و تمدن اسلامی از انقلاب و مبارزه ارائه نمود. این قرائت که همه مسلمانان را در یک صف‌­بندی هویتی با مسائل، دغدغه، اولویت، ظرفیت و در نتیجه دشمن یکسان قرار می‌­داد، همه مسلمانان را به جامعه‌­ای یکسان با مرز­هایی بر اساس هویت دینی فرامی­‌خواند که تشخص‌­ها و محدودیت­‌های ملی، نژادی و قومی را برمی­‌چید. این رویکرد به نهضت و انقلاب چشم‌­اندازی شیرین از امت اسلامی را نشان می­‌دهد. به این ترتیب انقلاب اسلامی را می­‌توان در مسیر تحقق امت اسلامی تحلیل کرد.

انقلاب اسلامی ایران هر چند از جهت زبان، فرقه و ملیت در جهان اسلام در حداقل قرار دارد ولی هیچ گاه خود را در حصار زبان فارسی و گرایش­‌های شیعی خلاصه نکرده است و همه مسلمانان و حتی آزادی­‌خواهان جهان را خطاب قرار داده است. از این جهت انقلاب اسلامی ایران با روحیه‌­ای تمدن­‌گرا بروز کرد و با تقریب ملل و گروه­‌های اسلامی شکل­‌گیری ایده امت اسلامی را پیگیری می­‌کرد.

امام خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی ایران نیز از همان ابتدا با چنین نگرشی بر وحدت جهان اسلام تاکید داشت و چنانکه با درایتی بی‌­نظیر از مناسبت‌­های اسلامی در تقویت ایده فلسطین در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان  بهره برد، با نام گذاری هفته وحدت در اختلاف نظر شیعه و سنی در تاریخ تولد پیامبر(ص) از 12 تا 17 ربیع الاول بنیان وحدت جهان اسلام را قرار داد.

از آن تاریخ به تدریج این ایده در جهان اسلام تقویت شد و به این مناسبت هر ساله تجمعی از شیعه و سنی در هفته وحدت در ایران شکل گرفت. با گذشت زمان بر طرفداران ایده تقریب جهان اسلام افزوده شد اما این ایده هم در جهان تشیع و هم در جهان اهل سنت مخالفانی دارد.

تفکر تکفیر در مقابل ایده تقریب جهان اسلام

یکی از مهم­ترین موانع این ایده در جهان اسلام را می‌­توان در تفکر تکفیر جستجو کرد که با ارائه قرائت غیرمنعطف و خشن از دین سایر مسلمانان را از دایره اسلام خارج می­‌کند و اساسا موضوع تقریب را از بین می‌­برد؛ زیرا دیگر آنها مسلمان نیستند تا تقریب با آنها موضوعیت پیدا کند. این جریان از مهم­ترین محورهای اهل سنت آمریکایی است که مقام معظم رهبری آن را در کنار شیعه انگلیسی دو لبه قیچی تفرقه‌­افکنی در جهان اسلام دانستند.

مبدأ تفکر تکفیر را باید در سرزمین عربستان و خاندان آل سعود دانست که محور اهل سنت آمریکایی را مدیریت و راهبری می‌­کند. در این نوشتار قصد داریم مروری داشته باشیم بر شخصیت‌­های تکفیری-تروریستی که در تقابل با ایده تقریب بر تکفیر دیگران تاکید دارند و آب به آسیاب دشمن می­‌ریزند.

یکی از محورهای مهم در تشکیل گروه‌­های تکفیری و تروریستی و گسترش آنها شخصیت­‌های تروریستی هستند که در ساماندهی این گروه­‌ها بسیار موثرند و با جذب نیرو در اجرای برنامه‌های تروریستی نقش‌­آفرینی می‌­کنند.

در این نوشتار برخی شخصیت­‌های مهم و تاثیرگذار تکفیری-تروریستی را که مورد حمایت عربستان هستند را معرفی می­‌کنیم. در واقع یکی از راه­‌ها و زمینه­‌های تاثیر عربستان در گسترش و اشاعه تفکر تکفیری تربیت و حمایت از شخصیت­‌ها و سردمدارانی است که در گسترش این فکر نقش مهمی دارند.

اسامه بن لادن

اسامه بن محمد بن عواد بن لادن، در سال 1957 در نزديكي‏ رياض ديده به جهان گشود. اسامه هفدهمين پسر از 54 فرزند شيخ محمد بن لادن است. پدرش اهل حَضَر موت يمن و مادرش اهل سوريه بود و اسامه تنها پسر اين مادر، كوچك‏ترين پسر خاندان بن لادن است. دوران كودكي اسامه در مدينه سپري شد، اما پس از مدتي خانواده‌‏اش به جده رفتند و تحصيلاتش را در آن شهر ادامه داد تا اين كه توانست در سال 1979 در رشته اقتصاد و مديريت دولتي، از دانشگاه ملك عبدالعزيز فارغ‏‌التحصيل شود.

اسامه مورد اعتماد ويژه مقام‌هاي عربستان و محرم شاه‌زاده تركي فيصل، رئيس سازمان اطلاعات بود. در سال‌‏هاي نخست دهه 1990 پيوندهاي او با اين شاهزاده سعودي چنان محكم بود كه سازمان‏‌هاي اطلاعاتي خارجي، به ‏ويژه سازمان‏‌هاي جاسوسي اسراييلي، او را از مأموران سعودي و حتي از مديران سازمان اطلاعات سعودي مي‌‏انگاشتند.

در 27 دسامبر سال 1979 نيروهاي شوروي به افغانستان حمله كردند. اين امر موجب مهاجرت تعداد زيادي از اعضاي گروه‌‏هاي مسلح افغاني به پاكستان شد. دولت پاكستان اجازه ادامه فعاليت را به آنان داد و همين امر باعث شد، اعراب بسياري بر مبناي اين عقيده كه جنگ با روسيه به مثابه جهاد با كمونيسم است، جذب اين حركت شوند.

گروه القاعده در ابتدا در 11 آگوست 1988 در شهر پيشاور پاكستان و در توافق دو جانبه اسامه بن لادن با دكتر عبداله عظام ايجاد گرديد.

عقب نشيني نيروهاي شوروي سابق از افغانستان موجب بازگشت اسامه بن لادن به عربستان سعودي گرديد، اما بروز اختلاف نظر ميان وي و خاندان حاكم سعودي بر سر حضور نيروهاي آمريكايي كه متعاقب حمله صدام حسين به كويت صورت پذيرفته بود موجب شد، اسامه در سال 1992 به سودان به نوعي تبعيد و تا 1996 در آنجا باقي ماند. در سال 1996 به افغانستان رفت. در این دوره بن لادن با طالبان آشنا می­‌شود که نقطه عطفی در زندگی او به حساب می­‌آید.

بن­‌ لادن و تشکیل القاعده حاصل پول­‌هایی بود که عربستان در راستای تقویت ایده تکفیر در راستای منافع آمریکا خرج کرد.

عبدالله المحیسنی

عبدالله المحیسنی که قاضی شرع ائتلاف جیش الفتح شمرده می‌­شود و ستون فقرات آن را دو گروه تروریستی تکفیری «جبهه النصره» و جنبش «احرار شام» تشکیل می­‌دهند، تا پیش از پای گذاشتن به سوریه در سال 2013 میلادی دارای هیچ گونه سوابق مبارزاتی و جنگی نبود اما به محض پای گذاشتن به سوریه طی مدت بسیار کوتاهی به بالاترین مدارج و مناصب در گروه‌­های تروریستی تکفیری دست یابد و آخرین منصبی که احراز کرده است، قاضی شرع ائتلاف تروریستی جیش الفتح و قضاوت میان اختلافات و منازعات بین گروه‌­های تروریستی مسلح در سوریه است.

‌با وجودی که وی با هیچ گروه تروریستی مسلحی بیعت نکرده و فعالیت های تروریستی – تکفیری خود را به صورت مستقل دنبال می­‌کند، اما این مفتی سعودی به سرعت موضع مخالف و خصمانه‌­ای در قبال گروه تکفیری «داعش» گرفت و در این راستا تلاش کرد، رابطه نزدیک و عمیق خود با گروه‌­های وابسته به سازمان «القاعده» مانند جبهه النصره و احرار شام را حفظ کند.

نکته قابل تامل اینکه علی رغم آماده‌­باش سراسری داده شده از سوی المحیسنی همچنان وی به بیعت خود با عبدالله­ بن عبدالعزیز پادشاه سابق سعودی وفادار بود، اما یک واقعه غافل‌گیرکننده که نزدیک بود به یک رسوایی برای وی تبدیل شود، المحیسنی را وادار به شکستن بیعت و اعلام برائت از ملک عبدالله کرد.

عبدالله المحیسنی در شهر «القصیم» واقع در استان «بریده» به دنیا آمد؛ منطقه‌­ای که به گنج گران‌بهای تروریست­‌های تکفیری وهابی در کشور عربستان سعودی معروف است.

پدر عبد الله، شیخ «محمد بن سلیمان المحیسنی» از قاریان معروف و مشهور قرآن عربستان بود. پس از آن به همراه خانواده اش از شهر القصیم راهی شهر مکه مکرمه شد و در آنجا تحصیلات خود را تا دریافت مدرک کارشناسی از دانشگاه «ام القری» در رشته شریعت اسلامی ادامه داد.

پس از آن برای ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد وارد دانشگاه «علوم اسلامی محمد بن سعود» در ریاض شد تا در رشته حقوق و قضاوت تحصیل کند و موفق شد، در رشته «فقه» فارغ التحصیل این دانشگاه شود و سپس در مقطع دکترا ادامه تحصیل دهد. رساله دکترای وی به موضوع «احکام پناهجویان در فقه اسلامی» می‌پردازد، اما مشخص نیست که موفق به ارائه رساله دکترای خود و دریافت مدرک دکترا شده است یا خیر؟

المحیسنی به خانواده‌­ای ثروتمند و معروف به وفاداریش به خاندان حاکم بر عربستان منتسب است.

المحیسنی اگرچه داعش و سرکردگان و فرماندهان میدانی‌­اش را می‌­ستود و از جمله افراد نزدیک به این گروه شمرده می­‌شد، اما این موجب نشد تا داعش به وی عنوان فردی که اخبار و اطلاعات گروه را به بیرون درز می­‌دهد، شک نکنند. حتی وقتی المحیسنی با «عمر چچنی»، فرمانده نظامی داعش دیدار و گفتگو کرد، زمزمه‌­هایی به گوش می‌­رسید که وی تلاش دارد، در برابر وعده‌ّ­های اغوا کننده فریب دهد و به جدایی از داعش راضی کند.

المحیسنی اواخر سال 2013 میلادی «مرکز مبلغان جهاد» را تاسیس کرد.

زهران علوش

زهران علوش سرکرده گروه تروریستی موسوم به جیش الاسلام در سوریه که به صورت مستقیم از سوی عربستان سعودی حمایت مالی و تسلیحاتی می‌­شد، در جریان بمباران هوایی مقر تروریست­‌ها در چهارم دی 1394 به هلاکت رسید.

به گزارش پایگاه خبری شبکه العالم، گروه ترویستی وابسته به علوش  از سوی بندر بن سلطان رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان تأسیس و حمایت مالی و تسلیحاتی شد. بندر امیدوار بود که با نیروهای وهابی علوش بتواند نظام سوریه را سرنگون کند و وارد دمشق شود؛ اما این رؤیای او هیچگاه به واقعیت نپیوست.

علوش سال 1960 در غوطه در خانواده‌ای وهابی و افراطی به دنیا آمد. پدرش «عبدالله علوش» یکی از مهمترین سران وهابی اخوان المسلمین در سوریه بود.

زهران دارای مدرک شریعت اسلامی از دانشکده شریعت دانشگاه دمشق است. وی پس از تکمیل تحصیلات دانشگاهی در سوریه، به عربستان سفر کرد و در آنچا زیر نظر شیوخ معروف وهابی سعودی به تحصیل پرداخت. افرادی مانند عبدالعزیز بن باز‌(که در آن زمان مفتی عربستان بود) و عبدالله بن عبدالعزیز العقیل‌(که رئیس هیئت دائمی شورای عالی قضایی عربستان بود) از استادان زهران در عربستان بودند.

علوش پس از آن به سوریه بازگشت و با یک شریک سعودی، شرکتی را تحت عنوان خدمات ساخت و ساز راه اندازی کرد. در همان زمان نیز به صورت مخفیانه فعالیت­‌های امنیتی خود را به نفع اخوان المسلمین و اطلاعات عربستان آغاز کرد.

وی پس از تأثیرگذاری بر جوانان دوما و غوطه، آنان را به سوی وهابیت کشاند تا بتواند هسته‌های تروریستی کوچکی را تشکیل دهد. به دلیل همین فعالیت­‌ها از سال 1987 تحت تعقیب سرویس‌­های اطلاعاتی سوریه قرار گرفت.

علوش در سال 2009 به اتهام دست داشتن در برنامه­‌ریزی برای انجام عملیات تروریستی دستگیر شد. علوش به خاطر همین اتهام به زندان افتاد، اما در ژوئیه 2011 مشمول عفو عمومی ریاست جمهوری شد و توانست به همراه شمار قابل توجهی از کسانی که در جریان ناآرامی‌ها به دلیل دست داشتن در اقدامات مسلحانه زندانی شده بودند، از زندان خارج شود.

صالح بن فوزان

‌صالح بن فوزان بن عبدالله بن علي آل فوزان فقيه درباري سعودی و دشمن جدي شيعه‌ به همراه فتاواي عجیب است.[1] وی متولد 28 سپتامبر1935(اول رجب 1355 هـ.ق) در منطقه شماسيه حوالي شهر بريده در منطقه قصيم عريستان است. در کودکي پدرش مي‌­ميرد و با سرپرستي‌ اقوام و خويشان رشد مي‌­يابد. وي تحصيلات ابتدايي و متوسطه‌­اش را در شهر بريده پشت سر مي‌گذارد و سپس تحصيلات آکادميک خود را تا مقطع دکترا در دانشکده فقه رياض تا سال 1394قمري طي مي‌کند.

وی که گفته شده بيش از 30 کتاب و کتابچه منتشر کرده، علاوه بر تدریس در دانشگاه، عضو هيات دائمي فتوا، عضو هيئت كبار العلماء و عضو مجمع فقهي مكه مكرمه نیز هست.

وي از مهمترين فقهاي در خدمت آل سعود است که هر نوع انتقاد علني به حکومت را در حکم بغي و طغيان دانسته و آن را حرام اعلام کرده است. وي حتي اعتراض قلبي را هم مصداق شورش مي‌داند و مدعيست تنها حالتي که مصداق «النصيحه لولي المسلمين» مي‌تواند باشد انتقاد غير علني و پنهاني است. 

‌صالح فوزان شيعيان را دشمنان هميشگي مسلمانان از قديم الايام مي‌خواند که تاريخي سياه در برابر اسلام و مسلمين دارند!!! و مدعي مي‌شود شيعيان عامل ويراني خانه و کاشانه مردم سوريه‌اند!!! او در ادامه مي‌گويد اگر جايي ديديد شيعيان به اسلام و دوستي با ما اظهار مي‌کنند بدانيد نيرنگ و فريبي است براي اينکه خود را از انتقام مسلمانان نجات دهند. وي خوردن گوشت‌هاي ذبح شده به دست شيعيان را به علت مشرک خواندن آنان حرام مي‌داند!

او در همايشي ضد شيعي با عنوان «‌مملکت ما‌... وحدت ما‌» در سخناني خواستار دوري از شيعيان شد و پيروان مذهب شيعه را خطر اصلي براي عربستان دانست. وي در ادامه خواستار آن شد که هيئت حاکمه کشور عربستان، شيعيان مقيم مناطقي چون القطيف، مدينه منوره و نجران را به اسلام‌(انديشه سلفي) دعوت کنند و در صورتي که نپذيرفتند آنان را براي پذيرش انديشه سلفي مجبور نمايند!

عبدالله بن جبرين

عبد الله بن جبرين من آل رشيد مشهور به «بن جبرين» دشمن شیعه و حرم­‌های اهل بیت‌(ع) است که بر آتش کینه و جنگ مذهبی می‌­افروخت.[2] او از خانواده بني زيد از بزرگان وهابيت و درباري در عربستان سعودي بود‌ که فتاواي مشهور و کينه‌­ورزانه‌­اي نسبت به شيعيان، حزب الله لبنان و حرم‌­هاي اهل بيت‌(ع) داشت.

وي در سال ۱۳۵۳ قمري در روستاي قويعيه در منطقه رياض عربستان سعودي به دنيا آمد. تحصيلات خود را در شهر رين انجام مي‌دهد و در سال1374 قمري به به رياض مي‌رود و به تحصيلات خود ادامه مي‌دهد. وي در جواني چندان مقيد به رعايت احکام شرع نبود و با صورت تراشيده در مجامع عمومي حاضر مي‌شد. وي در طول سال‌هاي 1381 تا 1407 قمري تحصيلات دانشگاهي خود را از مقطع کارشناسي تا دکترا در دانشکده فقه رياض طي مي‌کند.

عبدالله بن جبرين در همايش ضد شيعي «‌مملکت ما‌... وحدت ما‌» خواستار دشمني با شيعيان و اهانت و تحقير آنان شد و گفت: نبايد به شيعيان اجازه داد تا در مساجد نماز بخوانند، بايد با آنان برخورد شديد داشت!

او فتاواي تندی ضد شيعه دارد. بن جبرين که با فتاوي تند خود توجيه کننده عمليات­‌هاي تروريستي القاعده و طالبان به فرماندهي بن لادن بر ضد مسلمانان در عراق و افغانستان و پاکستان بود،‌ در پاسخ استفتايي درباره حزب الله لبنان گفته بود: ياري کردن اين حزب رافضي جايز نيست. جايز نيست تحت فرمان آنان رفت و جايز نيست براي پيروز و قدرتمند شدن آنان دعا کرد.

«کايدو اشتاينبرگ» شرق‏‌شناس و کارشناس آلماني امور خاورميانه در موسسه علوم و سياست برلين در مورد وي چنين گفت: «بن جبرين بر اساس آموزه­‌هاي نژادپرستانه وهابي معتقد است که اقليت­‌ها، گروه‌­هايي مرتد هستند که مستحق مرگ مي‌باشند زيرا از اسلام حقيقي فاصله گرفته‌اند. اگر شخصي در آلمان، جايگاه و افکار "بن جبرين" را داشت، قطعا سازمان اطلاعات آلمان براي اخراجش از کشور يا حداقل تنظيم دادخواست قضايي عليه او به علت فتنه انگيزي در ميان مردم اقدام مي‌کرد.»

بن جبرين محرک بزرگي در به خاک و خون کشيده شدن مردم مسلمان عراق محسوب مي­‌شود. همچنين فتواي تخريب حرم مطهر امامان شيعه نيز توسط اين عالم­‌نماي وهابي صادر گرديد که سرانجام منجر به تخريب حرم مطهر امامين عسکريين‌(ع) توسط افراطيون وهابي در سامرا گرديد.

در پي صدور اين فتاوا، انجمن علماي ديني انگليس با صدور بيانيه‌اي شديداللحن، صدور فتاواي تكفيري از اين دست را به شدت محكوم كرد. نويسندگان اين بيانيه تأكيد كرده‌اند: تشويق مفتي‌هاي سعودي به انهدام حرم امام حسين(ع)، نه‌تنها اعلام جنگ آشكار عليه شيعيان بلكه جنگي عليه همه مسلمانان است. اين انجمن از حكومت عربستان سعودي خواسته است تا در اقدامي سريع و فوري، ضمن اتخاذ موضعي روشن در قبال اين فتاوا، آنها را بطور رسمي محكوم كرده و كساني را كه در صدور،‌ تكثير و تشكيل كميته‌هاي داوطلبانه در دانشگاه‌ها براي عملي‌كردن اين فتواها فعاليت دارند به محاكمه بكشد

شيخ عدنان عرعور

عدنان بن محمد العرور متولد 1948 در حماة سوريه در عربستان آموزش ديد و استاداني چند داشته که مشهورترين آنان بن باز مفتي مشهور و معلوم الحال وهابي بوده است. او با فتاوا و سخنرانی‌هایش شیعیان را کافر و بر مقابله با دولت سوریه تاکید دارد. [3]

وي با انتقاد به تشيع و تصوف با مباني جريان سلفي- تکفيري عربستان براي خود توانست شهرتي نسبي کسب کند و در اولين دوره بحث­‌هاي خود جايزه بين المللي نايف بن عبدالعزيز را هم به دست آورد.‌ بسياري از ناظران او را شيخي تکفيري مي‌دانند که مدعي حمايت از اسلام است اما مواضع او در تکفير مردم عراق به خصوص در سخنراني‌هايش را در تضاد با اسلام حقيقي است.

وي حضوري نسبتا فعال در شبکه­‌هاي مختلف تلويزيوني و ماهواره‌اي صفا، وصال، بيان سوريا الشعب و شدا که از لندن پخش مي­‌شود‌ دارد. در سال 2011 زماني که وي با سخنراني‌هاي خود به مخالفت شديد با نظام سوريه پرداخت و سران آن را تکفير کرد، شبکه خبري الدنيا سوريه اسنادي از سابقه انحرفات اخلاقی او در ارتش سوريه به معرض نمايش گذاشت که او را براي هميشه رسوا ساخت.

عرعور به اقدامات تروریستی علیه شیعیان تشویق می‌­کند. او در شبکه‌هاي ماهواره‌اي به شدت به شيعيان اهانت و آنان را مشرک می­‌خواند. وي همچنين از چهره‌­هاي مخالف دولت سوريه است و خواستار سرنگوني حکومت فعلي و برقراري حکومتي در سوريه است که داري تفکر وهابي و ضد شيعي و علوي باشد.

شمار زيادي از شهداي حوادث تروريستي در سوريه را شيعيان و پيروان اهل‌بيت(ع) تشکيل مي‎دهند. گروه‌­هاي تروريستي مسلح که از سلفيان به شمار مي‎روند تاکنون با اجازه فتوا از مفتي‌هاي وهابي و تکفيري اقدامات تروريستي فاجعه‌­باري را عليه شهروندان سوري به ويژه شيعيان مرتکب شده‌­اند.

وي در يکي از اظهارات خود در يک نوار ويدئوئي شيعيان سوريه را تهديد به قتل عامي وحشتناک مي‌­کند. وي در تهديد خود مي‌گويد: بايد شيعيان کشته، گوش آنها را چرخ کرده ‌و جسد آنها جلوي سگ‌ها انداخته شود تا آنها را بدرند.