عقلانیت دینی؛ حلقه مفقوده معرفت زایی جوانان

به گزارش خبرگزاری رسا، ولادت باسعادت حضرت علی اکبر(ع) که به نام روز جوان نام گذاری شده است از یک سو از شأن و منزلت بی بدیل آن حضرت به عنوان نماد رشادت، معرفت، عقلانیت، بصیرت و لزوم الگوپذیری جوانان از آن حضرت حکایت دارد و از سوی دیگر طرح مسائل و مشکلات نسل جوان بالاخص در زمینه های فرهنگی و معرفتی را دو چندان می سازد.

گفتنی است جوانی مهم ترین و حساس ترین مرحله از زندگی انسان به شمار می آید که با پرخاشگری و حریف طلبی جوانان به اوج خود می رسد؛ چرا که کودک آرام دیروز به جوان پرشور امروز تبدیل شده است و این شور گرایی ایجاد برخی رفتارهای بحران زا را اجتناب ناپذیر می سازد.

در این میان پروسۀ گذار از دوران پرفشار مدرسه که به نام اصول تربیتی، باید و نبایدهای فراوانی از سوی نظام آموزشی کشور بر رفتار شکننده نوجوانان و جوانان تحمیل می کند، روحیات و خلقیات نسل جوان را به مثابۀ فنر فشرده شده ای قرار می دهد که تبعات آن در دانشگاه در قالب افت تحصیلی ، تشدید پرخاشگری و دین گریزی سر باز می کند.

و به راستی جوانی که تا دیروز به آموزه ها و مناسک دینی و معرفتی تعبداً اهتمام می ورزید به یکباره با عنصر تشکیک و تردید با مسائل دینی مواجه می شود، و از آن جا که فضای فرهنگی و نخبگانی جامعه در راستای ترویج عقلانیت دینی و پاسخگویی به شهبات دینی و معرفتی جوانان تعریف نشده است، لذا نه تنها جوانان جز شعار، پاسخ دیگری در همراهی با مسائل و مشکلات دینی خود نمی بینند بلکه در عمل از ساحت خانواده و اجتماع طرد می شوند و اینچنین، برای رهایی از بحران اعتقادی و معرفتی خود به سمت برخی ناهنجاری های اخلاقی و رفتاری کشیده می شوند.

اما به راستی ریشه این بحران و چالش کجاست؟

تأمل و نگاه کلان و راهبردی به بحران های موجود در میان جامعۀ جوان کشور، از مشکلات عدیده در فضای فرهنگی جامعه حکایت دارد.

باید اعتراف نمود، جوانان قربانی ندانم کاری های سیاست گذاران فرهنگی شده اند؛ به عبارت دیگر، جوانان در حصار ناکارآمدی حوزه و دانشگاه گرفتار آمده اند که میوۀ تلخ عدم بازتولید دین و رکود زاید الوصف این دو نهاد معرفتی، ارتقای معرفت دینی جوانان را به رویایی دست نیافتنی تبدیل کرده است. که نتیجۀ شوم این رکود را می توان در فقر فرهنگی شدید رسانۀ ملی به عنوان خروجی تولیدات محتوایی حوزه و دانشگاه مشاهده کرد، رسانه ای که متأسفانه مدتهاست دیگر به مثابۀ دانشگاه عمل نمی کند و ترویج برنامه های مروج افسردگی و ناامیدی و ترویج نهیلیسم، به رویۀ ثابت این رسانه اثر گزار تبدیل شده که دود فقر رسانه ای به چشم جوانان می رود.

فراموش نکنیم انقلاب اسلامی از حقیقت ناب دین بهره گرفت؛ لیکن در سال های اخیر، تقلیل گرایی و بازنشر خام معارف دینی و بی اعتنایی به معارف ناب اهل بیت (ع) و اصرار بر باز تولید تقلیلی خام مسائل دینی، موجب شده است تا تولید محتوای معرفت شناسانه در نهادهای معرفت ساز همچون حوزه و دانشگاه، جای خود را به دانشنامه نویسی، دائره المعارف نویسی و موسوعه نگاری بدهد.

در این بین، این نسل جوان است که در دوگانۀ ناکارآمدی عدم بازتولید معارف دینی در حوزه و موج سهمگین القای خصومت دینی در میان روشنفکران غرب زده در دانشگاه گرفتار شده است، حال برای برون رفت از این نقیصه باید عقلانیت دینی را مورد نظر قرار داد که حلقۀ مفقودۀ تحقق معرفت زایی در میان جوانان به شمار می آید. چرا که در ساحت عقلانیت، عرفان گرایی افراطی فارغ از تفکر و تعقل به قهقرا خواهد رفت و ماهیت دین ستیزانۀ روشنفکران غرب زده برای جامعۀ جوان کشور آشکار خواهد شد.

حجت الاسلام والمسلمین مختاری رییس دانشگاه مذاهب اسلامی و استاد درس خارج حوزه علمیه قم
17 فروردین 99