از اهمیت «نهاد اجرایی» تا «وزارت خانواده و جوانان»

ازدواج به عنوان سنگ بنای اولیه خانواده و به عنوان عاملی اساسی برای زوجیت و همدلی دو جوان و زمینه بالندگی و پیشرفت همسران به شمار می آید و انسان ها می توانند در سایه اندیشه و ایمان واقعی و در پناه زوجیتی شایسته، با اطمینان و صلابت، بر ناکامی ها و فراز و نشیب های زندگی چیره شوند و از وادی های شکست، مصمّم و استوار عبور نمایند و بتوانند از گذرگاه اسفل السافلین به سوی اعلا علّیین، که همان مقصود خلقت است، راهی بگشایند، به همین دلیل، متفکران اخلاقی و حقوقی جوامع بشری درصدد برآمده اند تا بر استحکام این کانون بیفزایند و ازدواج، این سنّت تغییرناپذیر الهی را در جامعه، هر چه بیشتر تقویت کنند تا انسان ها ازدواج را، که یک نیاز فطری و طبیعی نه تنها برای انسان ها، بلکه حتی در میان دیگر موجودات نیز به شکل های گوناگون وجود دارد، زمینه کسب کمال خویشتن بیابند.

 آمارها نشان می دهد که از هر سه ازدواج در سال 1400ایران یک مورد به طلاق منجر شده است، مجموع ازدواج کشور در تابستان 1400، 134 هزار و 208 مورد بوده است، محاسبات نشان می دهد که ازدواج در ایران در فاصله 1390تا 1399 بیش از 36 درصد کاهش یافته است.

به همین خاطر سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، در راستای تعالی خانواده پرونده ویژه ای با نام «خانواده سالم، جامعه سالم» آماده کرده که به بررسی قوانین و عملکرد دستگاه های مختلف در حمایت از خانواده بپردازد، در این راستا گفت و گویی با سید کاظم فروتن فعال خانواده و جمعیت انجام شده است که در ادامه می خوانید:

رسا_ با توجه به گذشت بیش از 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی و تاکیدهای مکرر رهبر انقلاب بر تشکیل خانواده و فرزندآوری، چرا هنوز به دنبال گمشده ای به نام خانواده هستیم، اشکال کار کجاست؟

در بحث خانواده مقام معظم رهبری نقشه راه را برای ما مشخص کردند، حضرت آقا در 30 اردیبهشت 1393 سیاست های کلی جمعیت را برای ما مشخص کردند و در این سیاست های کلی به عنوان نقشه راه نظام جمهوری اسلامی ایران فرمودند باید رفع موانع ازدواج، کاهش سن ازدواج، حمایت از خانواده و ... را داشته باشیم، سال 1395 مقام معظم رهبری سیاست های کلی خانواده را به عنوان نقشه کلی راه مشخص کردند و من معتقدم اگر ما سیاست کلی جمعیت را اجرا می کردیم دیگر نیازی به سیاست های کلی خانواده نبود و در این سیاست به تحکیم خانواده، جامعه خانواده محور و... اشاره شده است که براین اساس ما دو نقشه راه قوی داریم.

رسا_ 16 سال پیش در شورای عالی انقلاب فرهنگی قانون حجاب و عفاف تشکیل شد، حدود 14 سال پیش در مجلس قانون تسهیل ازدواج تصویب شد پس گیر کار کجاست؟ آیا در تعارف و متن کاغذی مطالب است؟ یا در اجرا نشدن این قوانین است؟ مشکل دقیقاً کجاست؟

24 آبان 1398 به همراه جمعی از فعالان خانواده دیداری با حضرت آقا داشتیم، دوستان آنجا گزارشات مفصلی را ارائه کردند، بنده هم یکی از افرادی بودم که در جلسه حضور داشتم و مسأله ای را خدمت مقام معظم رهبری مطرح کردم و آن این بود که چرا با این همه اسناد بالا دستی که ما داریم با این سیاست های ابلاغی خانواده که از طرف حضرتعالی سال ها است انتشار پیدا کرده است و با این همه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و قوانینی که در مجلس مصوب شده است، چرا روز به روز استحکام خانواده کم و آمار ازدواج کاهش می یابد و آمار طلاق رو به افزایش و جمعیت ما رو به نقصان می رود، مشکل کجاست؟

بلافاصله خودم پاسخی دادم که برداشت من این است که ما بستر اجرایی برای قوانین کشورمان در حوزه خانواده و جمعیت نداریم و تا زمانی که این بستر فراهم نشود این مشکل حل نخواهد شد.

 اگر حادثه ای در یک جای شهر رخ دهد، هواپیمایی در جایی سقوط کند، در بحث اقتصادی مشکلی در گمرک پیش بیاید، بلافاصله وزیر زیر سوال می رود، مجلس اور را احضار، در کمیسون جلسه می گذارند، استیضاح می کنند، برخورد می شود، اگر بخواهد وزیری در مجلس رای بیاورد باید برنامه ارائه دهد، چطور در موضوع خانواده اینقدر موضوع را ساده در عمل گرفته ایم و هیچ بستر اجرایی و تشکیلاتی برای موضوع خانواده در کشور نداریم که اگر در نظام خانواده به مشکلی برخوردیم، حداقل مورد بازخواست قرار بگیرد، مشکل در قوانین نیست بلکه مشکل در نبود یک دستگاه اجرایی و متولی است.

رسا_همه مشکلات بخاطر نبود متولی است؟

مشکل ما اینجاست که نمی دانیم در موضوع خانواده و مشکلات حول آن یقه چه کسی را باید بگیریم و از چه مسئولی پاسخ بخواهیم، به اندازه کافی قوانین و اسناد داریم، چرا این قوانین اجرا نمی شود، قطعا دشمنان ما و دوستان ناآگاه ما در داخل از این ماجرا بسیار خوشحال هستند، چرا ؟ چون وقتی بستر اجرایی برای اجرا قوانین نداشته باشیم و ما با کلی گویی و توجیهات مسائل را جلو ببریم، نتیجه اش همین می شود و آینده نظام  به خاطر از هم پاشیدن خانواده به خطر می افتد و دشمن دقیقاً به دنبال همین امر است.

رسا_ آیا دشمن با شعار فرزند کمتر به جنگ کشور آماده است؟

دشمن می داندکه از نظر اقتصادی و نظامی نمی تواند بر ما چیره شود، دشمن ما منتظر است خانواده در نظام جمهوری اسلامی کاملاً مضمحل شود، آنگاه بر کشور ما مسلط شود و ما هم خواب هستیم.

حضرت آقا در دیدار سال 98 فرمودند یک مرکز با ده ویژگی باید در کشور شکل بگیرد، سوال من اینجاست بعد از گذشت دو سال از آن دیدار مسئولین اجرایی کشور برای مطالبه رهبری چه کردند، چند جلسه کارگروه گذاشتند و نقشه اجرایشان چه بود؟

رسا_ حضرت آقا در آن جلسه چه فرمود؟

جملاتی از بیانات مقام معظم رهبری در دیدار24 مرداد 1398 می خوانم تا اهمیت موضوع مشخص شود.

1 – "مرکز تجمع و هم افزایی" نیاز است تا نقش هماهنگی و هم افزایی و همسان سازی و جلوگیری از موازی کاری را بر عهده داشته باشد. باید یک مرکزی برای این کار ایجاد شود.

2 – " مرکز اجرایی" برای موضوع خانواده باید ایجاد شود. یک مرکز اجرایی فعال و نافذ و قانونی نیاز داریم. مسئله خانواده خیلی مهم است. باید دید چطور این مرکز اجرایی را می شود ایجاد کرد.

3 - با وجود این همه فکر خوب، طرح خوب و ذهنیت های مترقی، واقعیت های موجود در محیط جامعه چندان تصدیق کننده این همه کار نیست. باید دید مشکل کجاست. این همیت خوب، چندین هزار جلسه، آدم، سخنران، کتاب ها، خوب این باید در جامعه یک تاثیر آشکاری بگذارد. شاید گیر کار در همین باشد که ما یک مرکز اجرایی مومن و فعال نداریم.

4 - همه چیز وابسته به خانواده است. خانواده اساس فرهنگ و تمدن و تعالی است. وقتی خانواده نابود و متلاشی و ناکارآمد شود تبعات متعددی دارد که در کوتاه مدت خودش را نشان نمی دهد.

5 - یک تناقضی بین آن چیزی که در فکرهاست با آنچه انسان مشاهده می کند وجود دارد. باید فکر کرد و علاج را پیدا کرد. با ذکر آمار های ناخوشایند و با ذکر مشکلات هم مسئله حل نمی شود.

6 – مسئله بقای خانواده و جلوگیری از تلاشی خانواده خیلی مهم است. راه هایی را باید پیدا کنیم. خانواده را از تلاشی باید نجات داد. برآوردهای عملیاتی اش را پیدا کنید. مشخص شود دستگاه های اجرایی یا خود بنده چه می توانیم بکنیم.

7 – فضای داخل خانواده بسیار مهم است. واقعا ظلم می شود به زنها. قانون هایی باید وجود داشته باشد که جلوی ظلم به زن را بگیرد. باید فضای داخل خانواده سالم باشد. جنبه غالب زن است اما گاهی به مردها هم ظلم می شود. هنجارهای درست اسلامی باید تنظیم شود و ضوابط و مقرراتی گذاشته شود که این حاکم شود.

8 – مسئله فرزند آوری خیلی مسئله مهمی است. الان آمارهای ما بقدر جانشینی هم نیست. عدد مرکز آمارخودمان 8/1 است در حالیکه حداقل در کشور باید 5/2 باشد. یعنی ما تا 30 سال دیگر یک جامعه پیر خواهیم داشت که خطر بزرگی است. از همه خطرات بزرگتر این است. نیاز به تلاش و اراده دارد. مسلما راه هایی وجود دارد. باید بنشینیم راه ها را پیدا کنیم.

9 - یک پویانمایی ساده، از یک سخنرانی پرشور این حقیر تاثیرش بیشتر است در تشویق به فرزندآوری. مسئله فرهنگ سازی خیلی مهم است.

10 – در مورد ازدواج مجردها فکر کنید ببینید چکار باید کرد که سن ازدواج بالا رفته و میل به ازدواج کم شده است. یکی از کارهای بسیار اساسی در این زمینه فرهنگ سازی است. ترویج ازدواج بصورت هنری انجام نمی گیرد.

11 - بنشینند دوستان طرح هایی که باید عملیاتی شود یعنی از مرحله فکر گذشته باشد را ردیف کنند و مشخص کنند دستگاه های مسئول چه کنند و شما ها چه می توانید بکنید.

باوجود این همه فکر و طرح خوب و ذهنیت های مترقی، واقعیت های موجود در جامعه چندان تصدیق کننده این همه کار نیست، (منظور گزارشاتی بود که ارائه داده بودند) باید دید مشکل کجاست.

این حمیّت خوب، چندین هزار جلسه آدم، سخنران، کتاب ها، باید در جامعه یک تاثیر آشکار بگذارد، شاید گیر کار در همین باشد که ما یک مرکز اجرایی مومن و فعال نداریم، یک تناقضی بین آنچیزی که در فکرهاست و آنچه را که انسان مشاهده می کند وجود دارد، باید فکر کرد و علاج را پیدا کرد، با ذکر آمار ناخوشایند و ذکر مشکلات مسأله حل نمی شود.

حضرت آقا نقشه راه را بیان کردند که ما باید یه مرکز اجرایی درست کنیم، سوال اینجاست برای این کار چه کردیم؟ دو سال از این فرمایشات گذشته است.

رسا_ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت را چگونه ارزیابی می کنید؟ چشم انداز شما چیست؟

قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت که سه ماه پیش در مجلس شورای اسلامی تصویب نهایی اش انجام شد، از نظر ما چون مسئول اجرایی ندارد مثل طرح های گذشته خواهد بود و به موفقیت نخواهد رسید.

اگر در این قانون باز یک ستاد جمعیت فعال وجود نداشته باشد در این قانون هم اتفاقی نخواهد افتاد، اگر بخواهیم جمعیت افزایش پیدا کند تا خانواده خوب، مستحکم و در آرامش نداشته باشیم، جمعیت افزایش پیدا نمی کند، تا زمانی که ما نگران بحث طلاق باشیم آیا می توانین این زن و شوهر را برای فرزندآوری توجیه کنیم؟

رسا_ در حوزه خانواده چه مشکلاتی داریم؟

در خانواده ایرانی با فاجعه طلاق روبه رو هستیم، متاسفنه نصف ازدواج ها در همان چهار، پنج سال ابتدایی به طلاق و جدایی منجر می شود، چرا؟! مشکل کار کجاست؟ یک مشکل به عدم انتخاب صحیح بر می گردد، اینجا بحث مشاوره های ازدواج مطرح است، چرا ما نباید مشاوره های ازدواج مناسب در کشور داشته باشیم که راهنمایی لازم را به زوجین بکنند تا همسران خوبی را برای ازدواج انتخاب کنند که این همسران همان چیزی باشند که در ظاهر هم فکر می کنند؛ بحث دیگر هزینه جلسات مشاوره است، با این هزینه بالای مشاور کمتر به سراغ آن می روند، از طرفی اکثر مشاوران ما هم مشاورانی درست و کاربلدی نیستند، یک سری فرم و تست جلو شما می گذارند و بعد می گویند پر کنید ببینیم بدرد هم می خورید یا نه، این غلط است، مشاور واقعا باید با دختر و پسر صحبت کند، جمع بندی و راهکار ارائه کند.

یک؛ برنامه اجرایی برای اصلاح مشاوره می خواهیم، دو؛ هزینه های مشاوره باید توسط دولت و دستگاه های اجرایی پرداخت شود.

ساده ترین وسیله بخواهید برای منزل بخرید یک کاتولگ و بروشور دارد، چطور می شود برای ازدواج هیچ چیزی از همسر ندانیم، چرا نباید با تفاوت های یک زن و مرد برای ازدواج آشنا شویم، وقتی آموزش ها را به ما نداده باشند و تنها به چند ساعت آموزش های مرکز بهداشت بسنده می کنیم، نباید انتظار هم داشته باشیم آمار طلاق در جامعه کاهش بیابد.

ما چند مشاور امین، آگاه، متخصص و متعهد در کشور داریم،  متاسفانه ما نیامده ایم مشاورانی با این ویژگی ها در کشور تربیت کنیم، باید یک برنامه جدی برای تربیت مشاوران ویژه خانواده طراحی شود، بخش زیادی از هزینه مشاوره را باید بیمه ها پرداخت کنند، برای سرما خوردگی، سنگ کلیه بیمه و... داریم اما برای عفونت خانواده بیمه نداریم، برای بیماری که خانواده را از درون متلاشی می کند، بیمه نداریم، به همین خاطر می گویم خانواده را در عمل شوخی گرفته ایم و تا ما یک مرکز اجرایی مومن فعال نافذ با ویژگی هایی که اشاره شد اجرا نکنیم مشکل خانواده در کشور حل نمی شود.

رسا_ برای خانواده هایی که به هر دلیلی از هم جدا می شوند، چه سیاست هایی داریم؟

متاسفانه برای خانواده های دارای فرزند که به هر دلیلی طلاق می گیرند برنامه ای در کشور نداریم، زن و شوهر طلاق گرفته اند اما پدر و مادر که از هم جدا نشده اند و از نظر فرزند پدر و مادر همیشه پدر و مادرش هستند، ما برای زوجینی که دارای فرزند هستند چه برنامه آموزشی الزامی توسط دادگاه ها تدوین کرده ایم تا نحوه برخورد با فرزند پس از طلاق را آموزش ببینند و سپس حکم طلاق جاری شود، متاسفانه به فکر فرزند طلاق نیستیم.

رسا_ طرح تشکیل وزارت امور اجتماعی خانواده و جوانان چه مقدار می تواند به خانواده سالم و جامه سالم کمک کند؟

این طرح چند ماه پیش در مجلس اعلام وصول شده است و بحث می شود و بالاخره در صحن می آید و مطرح خواهد شد، ما در نظام جمهوری اسلامی متاسفانه تجربه ها را زیاد تجربه می کنیم بخصوص تجربه های منفی را مجددتجربه می کنیم واز تجربیات گذشته هم درس نمی گیریم، ماجرا این طرح هم دقیقا همین تجربه، تجربه ناموفق است.

در یک زمانی برخی از دوستان می خواستند سازمان تربیت بدنی را به وزارت ورزش تبدیل کنند، سازمان تربیت بدنی وزنش برای چینین کاری کم بود، سازمان ملی جوانان با جوسازی هایی که صورت گرفت که می خواهیم به خانواده ارزش دهیم را با تربیت بدنی ادغام کرده و وزارت ورزش را تشکیل دادند، بعد از مدتی گفتند این دو سنخیت متفاوتی از هم دارند و چون ورزش از هیجان بالایی برخوردار بود ماجرای جوانان به کلی مغفول ماند و نهایتاً سازمان ملی جوانان را جدا کردند و سازمان تربیت بدنی همان وزارت ماند و سازمان ملی جوانان به همان جایگاه قبلی خود تنزل پیدا کرد، از نظر بنده مجد این قضیه در حال تکرار شدن است، چرا که قرار است در این قانون سازمان بهزیستی، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، معاونت جوانان وزارت ورزش با یکدیگر ادغام و وزارتی تحت عنوان وزارت امور اجتماعی خانواده و جوانان تشکیل دهند.

این طرح در حال بررسی است و همان ماجرای گذشته در حال تکرار است، در واقع خانواده را به بازیچه گرفته ایم، خانواده را برای حل مشکل دیگر نهادها گرفته ایم، هیچ ارتباطی بین سازمان بهزیستی و معاونت جوانان و هیچ ارتباطی بین سازمان بهزیستی و معاونت زنان و خانواده نیست، الان با توجه به پیری جمعیت و با توجه به اینکه کشور ما در 20 سال آینده یکی از پیرترین کشورهای دنیا خواهد شد و جامعه افراد مسن ما بیش از یک سوم خواهد بود، باز مجدد اینجا خانواده ضربه خواهد خورد، سوال ما اینجاست اگر بحث رفاه و امور اجتماعی سازمان بهزیستی مطرح است که زیر نظر سازمان رفاه امور اجتماعی است و اگر بحث سالمندی و بحث پزشکی مطرح باشد که باید زیر نظر وزارت بهداشت بیاید، چرا می خواهیم خانواده را فدا کنیم، سازمان بهزیستی را به وزارت ارتقاء دهید و کاری به خانواده هم نداشته باشید.

رسا_ چه نگاهی باید به خانواده داشت؟

بحث خانواده را باید به طور یک سیستماتیک و یک پکیج به صورت جمع بندی شده ببینیم، خانواده از کودک، نوجوان و جوان، از ازدواج شروع می شود، چرا باید حلقه های زنجیر را تکه تکه کنیم، زمانی مهد کودک را به بهزیستی دادند و پس از مدتی چون جایی نداشتند به آموزش و پرورش دادند، کانون پرورش فکری زیرنظر وزارت علوم بود به آموزش و پرورش دادند، سازمان ملی جوانان به وزارت ورزش دادند، خانواده را به ریاست جمهوری واگذار کردند، پیشنهاد ما این است که این طرح یا بدون بهزیستی تصویب شود و یا اگر می خواهند واقعا یک وزارت خانواده خوبی داشته باشیم بیاییم سازمان ملی تربیت و تعلیم کودک، کانون پرورش فکری کودک و نوجوان که دو حلقه قبلی خانواده جوان است را از آموزش و پرورش جدا کنیم، قسمت جوانان وزارت ورزش هم که در این طرح جدا می شود و معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری اضافه می شود، مجموعاً تبدیل به خانواده و در کنار این ها معاونت جمعیتی درست شود که تمام برنامه های اجرایی جمعیت زیرنظر این نهاد پیش برود، مرکز اجرایی که حضرت آقا فرمودند می تواند این وزارت خانواده و جمعیت در کشور باشد.

رسا_ باتشکر از حضرتعالی که این فرصت را در اختیار ما قرار دادید.