اخلاق در شبکه‌های اجتماعی؛ تعامل اخلاقی با آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی

در جامعه معرفتی، در سطح نهادی تلاش می‌شود با پرهیز از شکاف دیجیتال و توزیع برابر زیرساخت‌ها، جامعه به سوی عدالت رهنمون گردد و در سطح کنشگری، آحاد کاربران تلاش می‌کنند با رعایت اصول اخلاقی، بر فضای آسیب‌زای جامعه اطلاعاتی چیره شده و از مواهب آن بیشتر بهره‌مند شوند. این مهم، در جامعه‌ اسلامی جز با مرجعیت اخلاق اسلامی، تحقق‌پذیر نیست.

پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم علیه‌السلام در چارچوب مطرح شده، کتاب اخلاق در شبکه‌های اجتماعی؛ تعامل اخلاقی با آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی را به قلم کریم خان‌محمدی و علی اکبر شاملی در چهار فصل تعریف اصطلاحات، آفت‌ها و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی،‌ رابطه آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی با اخلاق و گذر از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده است.

ایده محوری کتاب این است که در جامعه امروزی که اطلاعات از منابع نامتناهی و ناشناخته تولید می‌گردند، کنترل متمرکز از سوی دولت‌ها چندان سودی ندارد؛ اما خانواده‌ها می‌توانند به عنوان هسته مرکزی جامعه، اخلاق اسلامی را نهادینه کنند.

خواننده این اثر در فصل نخست آن با تعاریف اخلاق، اخلاق کاربردی، شبکه اجتماعی، رسانه‌های اجتماعی، شبکه اجتماعی سایبری و امکانات ارتباطی شبکه‌های اجتماعی سایبری آشنا می‌شود و در فصل دوم به آسیب‌های فردی شبکه‌های اجتماعی که ناظر به جسم و ناظر به روان بوده و نیز آسیب‌های اجتماعی آن که ناظر به خانواده و ناظر به جامعه است، پی می‌برد.

آسیب‌های جسمانی از منظر اخلاق اسلامی، اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی از منظر اخلاق، انزوای اجتماعی از منظر اخلاق اسلامی، آسیب‌های خانوادگی از منظر اخلاق، حریم خصوصی از منظر اخلاق، عوامل ناقضین حریم خصوصی و هویت مجازی از منظر اخلاقی از جمله مطالب فصل سوم است که رابطه آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی با اخلاق را مشخص می‌کند.

اگر از جمله افرادی هستید که اطلاعات مناسبی درباره آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی دارند، مطالعه فصل چهارم این کتاب را برای گذر از آسیب‌های این شبکه‌ها به شما پیشنهاد می‌کنیم که افزون بر آشنایی با اقدامات فردی و اجتماعی در مواجهه با آن، پیشنهادات سازنده‌ای درباره وظایف کاربر، وظایفه خانواده و وظایف نهادهای دولتی در این زمینه مطرح شده است.

در مقدمه اثر و ذیل فرایند شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی، می‌خوانیم: «ورود شبکه‌های اجتماعی به جامعه اسلامی ایران و فراگیر شدن آن سبب بروز آسیب‌هایی گردیده که برای نمونه می‌توان به افزایش روابط دختر و پسر، عدم رعایت عفت، شیوع محتوای هرزه‌نگارانه، انزوا و افسردگی، دوری از خانواده، اعتیاد به اینترنت و عدم رعایت اخلاق اسلامی در بین کاربران ایرانی اشاره کرد».

در این کتاب به این نتیجه خواهیم رسید که یک عامل بیرونی مانند فیلترینگ و یا خانواده به تنهایی نمی‌توانند جلو افراد و استفاده نادرست از شبکه‌های اجتماعی را بگیرند، بلکه باید با پیشنهاد اخلاق که یک عامل خودکنترلی است و تشویق کاربران به ممارست و تکرار اصول اخلاقی، فرد را دارای ملکه اخلاقی کنیم تا خودش عامل جلوگیری از سقوط در منجلاب فساد گردد.