حوزه و حضوری تاریخی در اندیشه رهبر معظم انقلاب (۴)

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، ارتباط پیوسته ی روحانیت با نیازهای زمان، جایگاه و معنای حوزه و طلبگی را دگرگون می سازد و آثاری بسیار عمیق و مبارک در سازمان درونی و روابط بیرونی آن و جایگاه اجتماعی این نهاد هزار ساله در بین جامعه برجای می‌نهد، در این یادداشت به باقی فواید ذکر شده در یادداشت پیشین اشاره می‌شود.

مصونیت نسبی از لغزش

بستر طبیعی نظام حوزه محیطی تقریباً هماهنگ، بافتی مشابه و با همبستگی صنفی فراوان است. این محیط طبعا طلاب و حوزویان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می شود تا با نگاهی دینی روحیه‌ی اعتماد به افراد بیش از حد متعارف آن در بیان ایشان رشد کند. حضور در بین طلاب و اشتغال به فعالیت های درسی و مراودات محدود با بدنه جامعه، به طوری عادی صفای نیت و نگاهی بسیط و ساده دلانه به طلبه می بخشد و همین موجب می شود که شخص به سرعت اعتماد کرده و یا تحت تأثیر وسوسه ها، به زودی سلب اعتماد می‌کند. این ویژگی‌ها، گرچه در بین روحانیون عام و فراگیر نیست _حتی موارد استثنای آن اندک هم نیست _ اما کم و بیش، از واقعیت‌های نظام موجود حوزه حکایت می‌کند.

آنچه می تواند به نظام روحانیت مصونیت نسبی ببخشد، آشنایی با زمان است. روحانی اگر از دسیسه‌‌های جهانی و اربابان سیاست و صنعت مطلع باشد و مکاید  مریض القلب ها و دنیازدگان را بشناسد،  در حد قابل قبولی مصونیت نسبی پیدا میکند و از لغزشهای محتمل دور می ماند و در دام سیاسی و اجتماعی دشمنان گرفتار نخواهد شد و هیچ گاه فریب نفوذیان ظاهر الصلاح را نخواهد خورد.  روحانی بدون زمان شناسی، حتی در والاترین درجه ی علم و قداست و تقوا در مخاطره ایی جدی است و همین جایگاه اجتماعی والا سبب می شود تا طمع دشمنان داخلی و خارجی را در بهره گیری از موقعیت اجتماعی و دینی ایشان که اثری جدی در بیشبرد اهداف و دستبابی به منافع و مقاصد آن ها دارد، بیشتر کند. از این رو نفس دانش پژوهی، حلال مشکلات و مکفی در کنش گری اجتماعی  نیست؛ بلکه اگر با «آشنایی با زمان» همراه نگردد، خود بر مشکل می‌افزاید و در صورت فریب ضربه‌ای بس عظیم به پیکره امت اسلامی وارد می‌سازد.

رهبر معظم انقلاب بر این عنصر حیاتی تاکید کرده و می فرمایند: «نکته ی سوم آشنایی به زمان است خدای نکرده اگر عالمی  با تقوا هم باشد اما آشنای به زمان نباشد، نداند که در دنیا چه میگذرد و نداند که دوست و دشمن ما کیست، یک وقت میبینید همین کوه علم و تقوا به وزنه ایی در ترازوی باطل تبدیل می‌شود! البته کارش نه از روی عمد و این که خدای نکرده میخواهد کار بد بکند؛ بلکه بر اثر ندانستن وضعیت ... و ندانستن این که دشمن کیست و از ما چه می خواهد است. آگاه باشید."العالم بزمانه لانهجم عليه اللوابس"» (1)

امام خامنه ای در بیانی دیگر، به این نکته اشارت فرموده و زاویه داشتن ، بدگویی‌ها و ناهمخوانی‌های جمعی از روحانیون را با انقلاب و نظام، محصول ناآشنایی به موقعیت زمان دانسته و می فرمایند: «بدانید که اگر کسی درس بخواند، تا ملای درجه ی یک بشود و به قدری تقوا داشته باشد که سلمان عصر گردد؛ یک چنین ملای عالم عادل فقيه متقی همه چیز تمام اگر دنیا را نشناخت، چنانچه خدا رحمش نکند، ممکن است همین ،آدم وسیله یی برای شیطان بشود! خودش نجات پیدا میکند و به بهشت میرود چون طبق تشخیص نودش عمل میکند؛ اما ممکن است که مردم از قبل او سودی نبرند؛ یعنی بیایند چیزی به او بگویند، او هم اشتباه کند.

الان چه قدر افرادی هستند که آدمهای خوبیند؛ اما شیطانی نزد آنها می رود و . و می گوید آیا خبر داری که در جمهوری اسلامی این دادگاهها چه کار میکنند؟ او هم میگوید چه کار میکنند؟ پاسخ می شنود که بله، یک نفر را گرفتند این قدر به او مالیات بستند. او هم میگوید عجب مردمان بدی !هستند حالا گیرم که یک مورد هم راست باشد ـ «الجزئى هل يكون كاسبا او مكتسبا» ـ آيا دليل می شود که ما جمهوری اسلامی به این عظمت را به خاطر این که چهار دادگاه، فلان غلط را میکنند مورد تهاجم قرار بدهیم؟ ...

آرزوی همه ی پیامبران و همه ی ائمه ی هدى (عليهم السلام) تشکیل چنین حکومتی بوده است که در آن قرآن حکومت کند. این چیزی است که امروز در زمان ما به دست آمده است. ما باید جانمان را قربانش کنیم... آن وقت، یک عده آدم‌های یاوه گو و نادان و بی اطلاع از زمان و مکان پیدا بشوند و این جمهوری اسلامی با این عظمت و عزت را مورد تهاجم قرار بدهند و نسبت به آن بدگویی کنند!... منظورم این است که گاهی حتی آدمهای خوب و با تقوا و متدین و عالم هم هستند؛ اما از زمان و مکان و اوضاع و شرایط و دنیا خبری ندارند. نتیجه این می‌شود که وسیله ایی برای شیطان بزرگ خواهند شد. اگر چه خودشان طبق تکلیف و تشخیصشان هم عمل کرده و آدم بدی هم نیستند و خدا آنها را هم به بهشت می برد؛ اما از قِبَل آنها ممکن است که خدای نکرده خلقی نادانسته و ناآگاه، دچار اشتباه بشوند.

غرض، شما بدانید که وظیفه تان درس خواندن و متقی شدن است؛ اما فقط این دو مورد نیست. در کنار اینها، ابزار و چشمی هم لازم است که اگر آن چشم و آن بصیرت نباشد، اینها به ضرر شما و به ضرر مردم تمام خواهد شد.» (2)

درک موقعیت

شناخت موقعیت، محصول آگاهی به زمان است. روحانی با دریافتن اینکه در چه جایگاهی قرار دارد، متناسب با آن، موضعی به جا گرفته و بی توجه به موقعیت خود و کشور، اقدام به عمل نمی کند. در نتیجه از عکس العملهای آنی و حساب ناشده پرهیز کرده و به نتائج رفتار خود توجه کرده و به ارزیابی  محیط خویش، می پردازد.

اما در مقابل، روحاني ناآگاه به شرایط زمان، بی توجه به شرایط و پیامد های احتمالی سریعا تحت تاثیر قرار گرفته و احساس مسئولیت می کند و دست به اقدام می‌زند و همین سبب می شود تا در دام نقشه و کید دشمنان افتاده و جامعه اسلامی را با مخاطره ای جدی روبرو سازد و نتیجه ای را کسب کند که هرگز به دست دشمنان کسب نمی شد.

رهبر معظم انقلاب در این رابطه می فرمایند: «انتظار دوم مردم از ما این است که وضعیت و موقعیت حساس کشور را درک کنیم و هر کاری میکنیم، بر اساس آن باشد. ای بسا در گذشته، یک طلبه و یا عالم و منبری یک شهر، حتی روحانی محترم در یک شهر، اعمال و رفتار و موضعگیری و دوستی و دشمنیش، این قدر تعیین کننده نبود؛ ولی امروز تعیین کننده است. امروز یک روحانی مخصوصاً روحانی ابی که در منطقه و شهر خودش، از موقعیتی برخوردار است و یکی از مشاغل انقلابی به او محول است، حرف و منش و رفتارش، تعیین کننده است. به همین خاطر، مردم انتظار دارند که ما با قضایا، سالم برخورد کنیم.» (3)

(1) بیانات در مراسم عمامه گذاری (1371/11/18)
(2) بیانات در مراسم عمامه گذاری (1372/10/26)
(3) بیانات در دیدار با گروهی از روحانیون شیعه و تسنن تربت حیدریه (1365/1/3)