برگزاری امتحانات به صورت «فهمی» در حوزه؛ از ضرورت تا مزایا

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، در سال‌های اخیر بحث‌های فراوانی در خصوص کیفیت و کارایی نظام آموزشی حوزه‌های علمیه به وجود آمده است و یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که مورد توجه قرار گرفته نحوه برگزاری امتحانات و ارزیابی طلاب حوزه‌های علمیه است تا آنجا که حضرت آیت الله جعفر سبحانی در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی ۱۴۰۳ - ۱۴۰۴ حوزه‌های علمیه که با حضور اعضای شورای عالی، مدیر و معاونان، اساتید، طلاب و فضلای حوزه علمیه برگزار شد با اشاره به اهمیت درک فهمی علوم حوزوی از سوی طلاب و فضلای حوزه تاکید داشتند که باید امتحانات حوزه‌های علمیه به صورت فهمی برگزار شود.

با توجه به اینکه در حال حاضر بسیاری از امتحانات حوزه‌های علمیه به صورت حفظی برگزار می‌شوند به نظر می‌رسد نیاز به بازنگری و تغییر در این شیوه برگزاری امتحانات وجود دارد؛ زیرا امتحانات حفظی به نوعی بر مبنای توانایی طلاب در حفظ و بازگو کردن متون درسی و علمی استوار است و اگرچه این نوع از امتحانات می‌تواند نشان‌دهنده تلاش و پشتکار طلاب در حفظ متون باشد؛ اما به خوبی میزان فهم و درک عمیق طلاب از مطالب درسی را نشان نمی‌دهد و در بسیاری از موارد طلاب ممکن است بدون درک کامل مفاهیم تنها به حفظ متون بپردازند که این امر به کاهش کیفیت آموزش منجر می‌شود.

لازم به ذکر است، امتحانات فهمی که بر مبنای تحلیل، تفسیر و درک عمیق مفاهیم استوار است به ارزیابی و فهم بهتر طلاب از مطالب درسی کمک می‌کند و این نوع از امتحانات طلاب را ترغیب می‌کند تا به جای حفظ صرف متون به تحلیل و درک عمیق مفاهیم بپردازند و با این شیوه برگزاری امتحانات نه تنها کیفیت آموزش افزایش می‌یابد بلکه طلاب دینی با فهم و درک عمیق‌تر از مفاهیم دینی تربیت می‌شوند.

علاوه بر این امتحانات فهمی می‌تواند به توسعه مهارت‌های تفکر انتقادی و تحلیلی طلاب کمک کند که این مهارت‌ها در دنیای امروز با توجه به چالش‌های پیچیده و متنوعی که دارد از اهمیت بالایی برخوردار است و طلابی که توانایی تحلیل و تفسیر مسائل را داشته باشند می‌توانند به طور مؤثرتری به حل مشکلات و پاسخ به سوالات دینی و اجتماعی بپردازند.

البته با توجه به اینکه نیروی حافظه از دیرزمان اساس آموزش بوده و شرط لازم بعضی از درس‌ها حفظ‌کردن مطالب است نمی‌توان نقش آن را در آموزش انکار کرد و بدیهی است که نخست باید اطلاعات علمی و نظری لازم راجع به مطالب درسی حفظ و سپس آن مطالب به کار گرفته شود؛ اما این شرط کافی نیست و حفظ کردن درس مقدمه و پایه‌ای برای بحث، استدلال، گفتگو، تعمیم، استنتاج و هر چیزی است که موجب یادگیری مفاهیم تازه‌ای می‌شود.

شایان ذکر است در حال حاضر در حوزه‌های علمیه به آموزش در پایین‌ترین سطح بسنده می‌شود که همان حفظ کردن و به خاطر سپردن و البته فراموش کردن پس از امتحان است و باید در این شیوه آموزشی تجدید نظر شود تا دوباره شاهد شاهد عالمان دینی در تراز علمای گذشته باشیم.

در نهایت لازم به ذکر است که تغییر نظام ارزیابی و برگزاری امتحانات فهمی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و هماهنگی میان مسئولان حوزه‌های علمیه است و این تغییر می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش و تربیت عالمان دینی با فهم و درک عمیق‌تر منجر شود و در نهایت به ارتقای سطح علمی و دینی جامعه کمک کند.