فرصت طلایی پنجره جمعیتی در ایران

به گزارش خبرنگار سرویس جمعیت و تعالی خانواده خبرگزاری رسا، پنجره جمعیتی به دوره‌ای از زمان گفته می‌شود که در آن نسبت جمعیت در سن کار ۱۵ تا ۶۴ سال به کل جمعیت به حداکثر می‌رسد و این دوره فرصتی طلایی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور‌ها فراهم می‌آورد و ایران تا حدود سال ۱۴۱۵ در فرصت پنجره جمعیت قرار دارد و از حدود ۲۰ سال آینده با بسته شدن پنجره جمعیت یکی از سه کشور سالمند جهان خواهد بود و برای اصلاح الگوی فرزندآوری، ارتقای ساختار جمعیت پایدار و دست یابی به پیشرفت و توسعه همه جانبه کمتر از ۲۰ سال زمان دارد.

«پنجره جمعیتی» فرصتی طلایی برای اصلاح ساختار‌های جمعیتی و رشد و پیشرفت علمی و اقتصادی است و اگر مغتنم شمرده نشود نه تنها تهدید خواهد بود بلکه بعد از عبور از پنجره جمعیت امکان مدیریت و ترمیم ساختار‌های جمعیتی و تحقق رشد و توسعه بسیار پایین و قریب به ناممکن خواهد شد؛ این در حالی است که کشور‌های توسعه یافته صنعتی زمانی رشد و پیشرفت را تجربه کردند که در پنجره جمعیت قرار داشتند و در شرایط کنونی اغلب آنها بعد از عبور از پنجره جمعیت با انواع مشکلات اجتماعی و رکود اقتصادی روبه‌رو شدند.

مرکز آمار ایران پیش بینی خود از مقوله جمعیت و نیروی انسانی طی ۲۰ سال آینده یعنی در بازه زمانی (۱۳۹۶ تا ۱۴۱۵) را منتشر کرده و پیش‌بینی‌های این مرکز نشان می‌دهد جمعیت کل کشور در سال ۱۴۱۵ به رقم ۹۱ میلیون و ۴۴۶ هزار نفر خواهد رسید و کشور ما در حوالی سال ۱۴۳۰ خورشیدی بیش از ۲۵ میلیون نفر جمعیت سالمند خواهد داشت و اگر این ۲۵ میلیون نفر ۱۵ درصد جمعیت کشور را تشکیل دهند جمعیت ما پیر به حساب نمی‌آید ولی در سال ۱۴۳۰ باید کشور ۱۵۰ میلیون جمعیت داشته باشد تا از سالخوردگی جمعیت پیشگیری بشود؛ البته این کار و رسیدن به این عدد کار فوق العاده سخت و دشواری است.

اگر نتوانیم کاملا جلو پیری جمعیت را بگیریم باید از روند و شدت آن کم کنیم تا سود کنیم و مهمترین راهکار برای جلوگیری از پیری جمعیت اجرای کامل و بدون نقص قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت است که می‌تواند فوق العاده اثرگذار باشد؛ اگر قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت خوب اجرا شود حتما وضعیت از امروز بهتر خواهد شد و می‌توان امیدوار بود که در سال‌های آتی از سرعت پیری جمعیت کشور کاسته شود.

باو جود اینکه با سرعت به سمت پیری جمعیت پیش می‌رویم و احتمال پیر شدن جمعیت زیاد است در این شرایط هر یک بچه‌ای که به دنیا می‌آید ارزشمند است و کمک می‌کند تا کشورمان دچار بحران سالخوردگی شدید جمعیت نشود.

فرصت استفاده از پنجره جمعیتی

اولین و پایه‌ای‌ترین الزام سیاستی درزمینه بهره‌گیری از فرصت پنجره جمعیتی اتخاذ راهبرد‌های کلان برای فراهم نمودن زمینه‌های به فعل در آمدن فرصت‌های جمعیّتی است و همچنین تعیین متولی اجرایی مشخص برای برنامه‌ریزی و اجرای موضوعات مهم جمعیّتی ضرورت بعدی است تا خلأ‌های اجرایی موجود بیش از این موجب غفلت و سهل‌انگاری از این‌گونه فرصت‌های بزرگ و درعین‌حال گذرا نشود.

سایر الزامات سیاستی و راهبرد‌های کلان را می‌توان به حوزه‌هایی نظیر سلامت، بهداشت عمومی و دسترسی به مراقبت، حوزه‌های اقتصادی مرتبط با بازار کار، الگوی مصرف، پس‌انداز خصوصی (در سطح خانوار) و پس‌انداز ملی، حوزه سرمایه انسانی از جمله آموزش و ارتقای سطح سواد و مهارت اختصاص داد.

در حوزه بازار کار و با در نظر گرفتن شرایط پنجره فرصت جمعیّتی که موجب افزایش جمعیّت بالقوه فعال اقتصادی به بالاترین سطوح خود شده می‌توان گفت برخورداری از نیروی کار بیشتر، سالم‌تر و با تحصیلات بهتر تنها در شرایطی می‌تواند ثمره اقتصادی دربر داشته باشد که حتی کارگران مازاد نیز به کار گرفته شوند تا در جهت افزایش تولید که نیاز مهم و حیاتی جامعه برای کنترل تورم و رونق اقتصادی است گام‌های موثری برداشته شود.

دسترسی به بازار‌های جهانی نیز یک‌راه مؤثر در جهت یافتن تقاضای کافی برای دستاورد‌های ملی و رونق صادرات و نتیجتاً بهره‌مندی هر چه بیشتر از جمعیّت نیروی کار در یک جامعه است؛ هرچند دیدگاه‌های معطوف به دسترسی به بازار‌های جهانی مورد انتقاد‌هایی قرار داد.

چالش های استفاده از پنجره جمعیتی

بهره‌برداری فرصت پنجره جمعیتی نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری‌های مناسب است و از جمله چالش‌هایی که می‌تواند مانع بهره‌برداری از پنجره جمعیتی شود نرخ بالای بیکاری، کمبود فرصت‌های شغلی مناسب و نیاز به آموزش و مهارت‌های جدید است و هرچند این دوره می‌تواند فرصتی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی، بهبود زیرساخت‌ها و توسعه فناوری‌های نوین باشد ولی دولت و نهاد‌های مرتبط باید با تدوین و اجرای سیاست‌های مناسب شرایط لازم را برای بهره‌برداری از این دوره فراهم آورند.

در نهایت توجه به پنجره جمعیتی و بهره‌برداری از فرصت‌های آن می‌تواند نقش بسزایی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران ایفا کند و برنامه‌ریزی دقیق، سیاست‌گذاری‌های مناسب و همکاری همه‌جانبه نهاد‌های دولتی و خصوصی از جمله عواملی است که می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند و با توجه به اهمیت این مسئله لازم است که تمامی نهاد‌های مرتبط با جدیت و دقت به این موضوع پرداخته و اقدامات لازم را در اسرع وقت انجام دهند.