ضرورت تولید ادبیات و گسترش فقه مقاومت

به گزارش خبرنگار سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران و رئیس و مؤسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، عصر امروز در نشست علمی «فقه مقاومت؛ چیستی و مبانی»  که به همت مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (علیه‌السلام) برگزار شد، با اشاره به کمبود ادبیات فقهی در زمینه جهاد و مقاومت، بر لزوم تولید مباحث فقهی پیش از وقوع رویدادها تأکید کرد.

 

وی گفت: با وجود اینکه در حوزه پیشینه بسیار عمیقی در دانش فقه داریم، اما به خصوص در فقه شیعه در بخش جهاد و مقاومت، کار گسترده‌ای نشده است؛ بدین جهت که فقه، به این دلیل که خود را پاسخگوی نیازهای جامعه می‌داند، تا زمانی که پرسشی رخ ندهد، پاسخی برای آن نخواهد داشت و به همین دلیل ادبیات گسترده‌ای برای آن تولید نشده است. در آسیب‌شناسی این مسأله باید گفت که فقه این وظیفه را بر دوش دارد و پیش از رخداد واقعه باید ادبیات آن تولید شود، که به طور جدی به آن پرداخته نشده است.

 

آیت الله رشاد با اشاره به تقسیم‌بندی سنتی جهاد افزود: تقسیم جهاد به جهاد ابتدایی و دفاعی، تقسیم بندی و  عنوان گذاری مغنی و کاملی نیست؛ چراکه معطوف به رفتار و کیفیت آن است، در حالی که به ماهیت آن پرداخته نشده است و با عنایت به آن، تقسیمات متعددی در جهاد خواهیم داشت.

 

رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در ادامه به ذکر برخی از انواع جهاد پرداخت و اظهار داشت: جهاد تقسیمات متعددی دارد، مانند جهاد وقاعی که غربی ها در دهه های اخیر جنگ های پیشگیرانه را تعریف کردند و برای آن تحت عنوان «حقوق بشر دوستانه»، جعل اصطلاح کردند و این یک باب جدیدی در ادبیات حقوقی غرب بود که پس از 11 سپتامبر تولید شد و امروز نیز در بخش قابل توجهی از شئون، غربی ها با جعل اصطلاحات دلنشین و پوششی اهداف استکباری خود را پیش می‌برند.

 

وی افزود: قسم دیگر جهاد دفاعی است که در برابر هجوم دشمن واقع می‌شود. قسم دیگر نیز جهاد مقاومی است به این معنا که دشمن در بخش هایی پیش روی کرده است و ما به مقاومت در برابر او می پردازیم. از دیگر اقسام جهاد، جهاد ثوری است که با هدف انقلاب رخ می دهد و با این داعی است که اوضاع تغییر کند و نظام الهی حاکم شود مانند جهاد سید الشهدا علیه السلام و ماهیت آن متفاوت با دیگر انواع آن است.

 

آیت الله رشاد در ادامه درباره فقه مقاومت اظهار داشت: در حوزه مقاومت، ما می‌توانیم دانش‌های مختلفی داشته باشیم. در سال‌های گذشته، مباحثی مانند فلسفه مقاومت و مبتنی بر آن، الهیات مقاومت، اخلاق، حقوق، فرهنگ و ادبیات و شعر و اقتصاد مقاومت مطرح شده است که در سال‌های اخیر نیز پیشینه‌ای برای آن شکل گرفته و آثار و ساختارهای مختلفی در این باب تولید شده است.

 

وی ادامه داد: فقه مقاومت، مجموعه انباشته‌ای از مسائل است. زمانی که حرف از فقه زده می‌شود، یعنی یک نظام انباشته از اجزاء و مسائل و دارای انسجام معرفتی که پایه هویتی آن را شکل داده است. سه قسم از احکام در ذیل فقه مقاومت قرار می‌گیرد؛ احکام حقوقی، احکام تکلیفی و احکام وضعی که هندسه گزاره‌های فقهی آن را شکل می‌دهد.

 

آیت‌الله رشاد با اشاره به مبانی مقاومت تصریح کرد: مبانی مقاومت ناظر به ساحاتی است که فقه المقاومه به آن تعلق می‌گیرد و گسترده است. به طور مثال، اگر دفاع از اقلیم یا استقلال امت باشد، مبانی مخصوص به خود را دارد، مانند "الإسلام یعلو و لا یُعلی علیه" و یا قاعده نفی سبیل و حریت که می‌توان برای آن در نظر گرفت و هیچ یک منحصر به بخش نظامی نمی‌شود و دامنه گسترده‌ای در فرهنگ و اقتصاد و دیگر مسائل دارد.

 

وی در پایان با اشاره به مفهوم وضع و نظریات مختلف درباره آن تصریح کرد: در معنای وضع، ۱۲ نظریه متفاوت وجود دارد و یکی از نظریه‌هایی که حضرت امام نیز بدان معتقد است و عموم عرفا نیز قائل به آن هستند، نظریه تعلق لفظ به روح معنا است که در صورت تغییرات در طول زمان و انواع مختلف، باز لفظ به همان معنا تعلق می‌گیرد. با التزام به این معنا، انواع مختلف تهاجم دشمن در برهه‌های مختلف و تعابیر متعدد رهبر معظم انقلاب مانند تهاجم فرهنگی، مهندسی فرهنگی و یا جهاد تبیین، هیچ یک مجازی نبوده و در معنای حقیقی خود به کار رفته است، چرا که روح معنا در همه این‌ها یکی است و تنها در طول زمان انواع متعددی در زمینه‌های مختلف پیدا کرده است.