اهمیت جایگاه مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در نظام تقنینی کشور

به گزارش سرویس سیاسی خبرگزاری رسا، با توجه به جایگاه محوری فقه اسلامی و سیاست‌های کلی نظام ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، و نیز ضرورت انسجام و کارآمدی فرآیند قانون‌گذاری، نقش مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به عنوان نهاد علمی-فقهی پشتیبان تقنین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مرکز با دو مأموریت کلیدی می‌تواند از چالش‌های موجود در نظام قانون‌گذاری جلوگیری کند:

الف: ضمانت فقهی تدوین قوانین بر اساس سیاست‌های کلی نظام  

سیاست‌های ابلاغی رهبری به‌عنوان چارچوب کلان حکومتی، نیازمند تبدیل به قوانین دقیق و همسو با موازین شرعی است.

رهبر معظم انقلاب می فرمایند: قانونگذاری در مجلس شورای اسلامی، توسط نمایندگان ملت در راستای ولایت الهی قابل بررسی است و نمایندگان مجلس مکلفند، این نمایندگی را از طریقی که در قانون اساسی برای مجاری اعمال ولایت الهی معین شده، اعمال کنند. بر این مبنا لازم است نمایندگان مجلس در ایفای وظیفه قانونگذاری خود، قانونی را به تصویب برسانند که از مشروعیت الهی و مقبولیت مردمی برخودار باشد.

ایشان می‌فرمایند: مشروعیت قوانین در گرو انطباق آن ها با شرع بوده و مقبولیت شان در گرو معطوف بودن به نیازهای مردم است. «چهارچوب آزادی ،قانون اساسی و قوانین در کشور ما همه الهام‌گرفته‌ی از شریعت مطهّر اسلام است. ‌۱۳۹۷/۰۱/۰۱» 

مرکز تحقیقات اسلامی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و فقهی خود، می‌تواند پیش‌از تصویب قوانین ، با ارائه نظریات کارشناسی فقهی، از انحراف مصوبات مجلس از اصول فقهی و سیاست‌های نظام جلوگیری کند. این امر مانع از بروز اختلافات بعدی با شورای نگهبان و تأخیر در اجرای قوانین می‌شود.  

ب: جلوگیری از رفت‌و‌برگشت قوانین بین مجلس و شورای نگهبان

یکی از چالش‌های فرآیند تقنین، تعدد مراحل بررسی و احتمال تعارض مصوبات مجلس با شرع و قانون اساسی است. مرکز تحقیقات اسلامی با پایش فقهی-حقوقی لوایح و طرح‌ها در مرحله مقدماتی، می‌تواند از بروز ایرادات اساسی توسط شورای نگهبان بکاهد و به تسریع تصویب قوانین کارآمد کمک نماید. این رویکرد علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها، ثبات تقنینی را به همراه خواهد داشت. 

با توجه به بیانات ارزشمند مقام معظم رهبری و تأکیدات مکرر ایشان بر لزوم اسلامی بودن قوانین مجلس، نکات مطرح‌شده به‌وضوح نشان‌دهنده جایگاه بی‌بدیل و نقش محوری مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی است. این مرکز به‌عنوان بازوی علمی و فقهی قوی می‌تواند با ارائه نظرات کارشناسی و پژوهش‌های عمیق دینی، نمایندگان محترم و کمیسیون‌های تخصصی مجلس را در تصویب قوانینی جامع، دقیق و کاملاً منطبق با موازین شرعی و فقه اسلامی یاری نماید.  

وجود چنین نهاد پژوهشی نه‌تنها ضامن انطباق قوانین مصوب با شریعت اسلام است، بلکه با ارائه راهکارهای نوین فقهی در مواجهه با مسائل مستحدثه، مجلس شورای اسلامی را در تحقق هرچه‌بهتر اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران تقویت می‌کند. این مرکز با بهره‌گیری از نظرات مراجع عظام تقلید و فقها، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در ارتقای کیفیت قانون‌نویسی و جلوگیری از هرگونه اشکال شرعی در فرآیند تقنین ایفا نماید.

نتیجه‌گیری

تقویت ساختاری و پژوهشی و محتوایی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی به عنوان پل ارتباطی بین فقه و قانون‌گذاری، نه‌تنها ضامن اسلامی بودن و فقهی بودن قوانین  است، بلکه با کاهش چالش‌های نظارتی، به ارتقای کیفیت تقنین و تحقق اهداف نظام جمهوری اسلامی ایران کمک شایانی خواهد کرد.

حامد میرزاخان