حجت الاسلام صدر مطرح کرد؛
اربعین؛ ظرفیت تمدن‌ساز و نقش حیاتی رسانه‌ها در بازنمایی آن
استاد سطوح عالی حوزه‌های علمیه در گفت‌وگو با خبرگزاری رسا، راهپیمایی اربعین را به‌عنوان نمادی بی‌نظیر از تمدن اسلامی ناب معرفی کرد که با حضور میلیون‌ها زائر از اقوام و ادیان مختلف، نمادی از ایمان، ایثار و وحدت امت اسلامی است.
اشاره: اربعین تجلی عظمت و تمدن ناب اسلامی است که امام حسین (علیه‌السلام) بنیان‌گذار آن است. این حرکت بزرگ نمادی از وحدت، ایثار و ایمان است که امروز میلیون‌ها انسان از فرهنگ‌ها و ادیان مختلف را گرد هم آورده است. رسانه‌ها نقش محوری در بازنمایی اصالت و عمق این جریان دارند؛ آن‌ها باید حقایق را به روشنی تبیین کرده و در برابر تحریف‌ها و جنگ روایت‌ها ایستادگی کنند. در شرایطی که قدرت‌های استکباری تلاش می‌کنند این حقیقت را مخفی کنند حضور پرشور ملت ایران در خدمت‌رسانی به زائران پیوند عمیق ایمان و مقاومت را نمایان می‌سازد. با این حال مهم‌ترین چالش فرهنگی ورود بدون شناخت و آگاهی است که می‌تواند مسیر اربعین را دچار انحراف کند. تنها با آموزش مستمر و آگاهی‌بخشی می‌توان اربعین را به عنوان نماد حقیقی تمدن اسلامی و فرهنگ پایداری حفظ کرد و آن را در جهان گسترش داد.
در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، گفت‌وگویی با حجت الاسلام سید محمد حسین صدر استاد سطوح عالی حوزه های علمیه انجام داده است که در ادامه تقدیم خوانندگان فرهیخته خواهد شد
رسا ـ چگونه می‌توان راهپیمایی اربعین را به عنوان یک ظرفیت تمدن‌ساز در جهان اسلام معرفی کرد؟
حضرت ابی‌عبدالله الحسین (علیه‌السلام) خود بنیان‌گذار تمدن اسلامی است و تمدن ناب اسلامی را به شکل صحیح در جهان عرضه کردند. در زمان پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به دلیل قومیت‌گرایی و تفرقه میان مسلمانان امت اسلامی دچار پراکندگی شده بود، اما امام حسین (علیه‌السلام) این تفرقه‌ها را با قیام خود شکست و مسیر تمدن‌سازی بر پایه اسلام ناب محمدی را به جامعه بشری نشان داد.
اربعین تجلّی عظمت و شکوه کار سیدالشهدا (علیه‌السلام) است. امروزه میلیون‌ها نفر از اقوام و ملت‌های مختلف نه تنها از میان مسلمانان بلکه حتی غیرمسلمانان در این راهپیمایی مشارکت می‌کنند و این حرکت به شکل نوینی از تمدن اسلامی در جهان تبدیل شده است.
تا پیش از سقوط رژیم صدام حضور مسلمانان در عراق برای شرکت در مراسم اربعین محدود و ممنوع بود و امت اسلامی از این ظرفیت محروم بود. اما اکنون به برکت تلاش شهدای بزرگی همچون سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و دیگر مدافعان حرم این مسیر باز شده و ما شاهد شکل‌گیری یک تمدن نوین در مسیر اربعین هستیم.
اربعین نه صرفاً نمایانگر یک تمدن ظاهری بلکه نشان‌دهنده یک تمدن حقیقی و واقعی است. کسانی که در این مراسم شرکت می‌کنند تحولی درونی در اخلاق، اندیشه، ارتباط با خداوند و نوع رفتار اجتماعی خود تجربه می‌کنند. همچنین رفتار مردم مهمان‌نواز عراق، با سخاوت و کرامت در پذیرایی از زائران جلوه‌ای از این تمدن ناب است.
این مراسم همچنین نمادی از رزاقیت خداوند و انفاق در راه خداست. قرآن کریم ما را بارها به انفاق و بخشش در مسیر خدا سفارش کرده و اربعین فرصتی است که این حقیقت را با چشم می‌بینیم و به آن ایمان می‌آوریم. برای پیشرفت اقتصادی و تامین معیشت نیز انفاق در راه خدا و به ویژه در راه سیدالشهدا اهمیت فراوان دارد.
بنابراین زائران اربعین دچار تغییرات عمیق در اخلاق، رفتار اجتماعی، تفکر توحیدی و شناخت امام و امامت می‌شوند. این تغییرات ابتدا در درون خود افراد سپس در عملکرد آن‌ها و در نهایت در خانواده‌هایشان تاثیر گذاشته و با کنار هم قرار گرفتن خانواده‌ها، جامعه‌ای شکل می‌گیرد که نمایانگر تمدن اسلامی الهی و حق است.
رسا ـ رسانه‌ها در بازنمایی جهانی اربعین چه وظایفی دارند؟
رسالت اصلی رسانه‌ها، انتقال حقایق، روشن‌سازی و تبیین واقعیات برای مردم است. قرآن کریم نیز به صراحت بیان می‌کند که یکی از اهداف نزول آن تبیین، روشنگری و ارائه روشن از حقایق برای همه انسان‌هاست. این وظیفه بزرگ بر دوش پیامبران به ویژه پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نهاده شده است تا معارف الهی و آموزه‌های دینی را به شیوه‌ای دقیق و قابل فهم به مردم منتقل کنند. در رویدادهای مهم تاریخی مانند عید غدیر پیامبر اکرم (ص) اهمیت فوق‌العاده‌ای به تبیین و انتقال پیام داشتند و از حاضران خواستند آنچه را که دیده و شنیده‌اند به دیگران که حضور نداشتند برسانند. این مسئله اهمیت رسانه و ابزارهای اطلاع‌رسانی را در آن دوران نمایان می‌سازد.
رسانه‌ها در آن زمان به شکل شاعرانی همچون حسان بن ثابت و دیگر فعالان فرهنگی زبانی بودند که با شعر و بیان هنری پیام اسلام و حقایق را به گوش جهانیان می‌رساندند. این نوع از رسانه نقش بی‌بدیلی در حفظ و گسترش معارف دینی ایفا کرد. پس از پیامبر(ص) ائمه معصومین (علیهم‌السلام) نیز اهمیت رسانه و هنر را در بیان حقایق و اشاعه معارف اسلامی به خوبی درک کردند. به ویژه در موضوعات حساسی مانند حادثه عاشورا ائمه به حمایت از شاعران، نویسندگان و فعالان فرهنگی می‌پرداختند و در مناسبت‌هایی همچون موسم حج، فعالان رسانه‌ای عاشورا را مورد استقبال قرار می‌دادند. این رفتار نشان‌دهنده جایگاه ویژه رسانه در مکتب اهل بیت علیهم السلام و نقش اساسی آن در حفظ و ترویج فرهنگ اسلام ناب محمدی است.
از این رو رسانه در اسلام و به ویژه مکتب اهل بیت نه صرفاً یک ابزار ارتباطی بلکه یک تکلیف مقدس و وظیفه‌ای الهی است. باید حقایق اسلام و آموزه‌های عاشورا به تمام جوامع بشری با زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف منتقل شود. امام خمینی (ره) نیز با تأکید بر نقش محرم و عاشورا فرمودند که این دو نه تنها عزاداری و سوگواری بلکه زنده‌کننده و احیاکننده اسلام هستند. در این مسیر رسانه‌ها نقش مهم و بی‌بدیلی در حفظ حیات معنوی و فرهنگی اسلام دارند.
اما امروز ما در مواجهه با یک جنگ رسانه‌ای گسترده و همه‌جانبه قرار داریم. رسانه‌های قدرتمند جهانی عمدتاً در دست ابرقدرت‌ها و جریان‌های صهیونیستی است که هدف‌شان پنهان کردن حقایق و نشر دروغ‌ها، تحریف و وارونه جلوه دادن واقعیات است. در این شرایط رسانه‌های اسلامی و به خصوص آن‌هایی که از مکتب اهل بیت تربیت شده‌اند وظیفه‌ای چندبرابر بر دوش دارند تا با صداقت، دقت و شجاعت، وصیت‌ها و حقایق امام حسین (علیه‌السلام) را به بهترین شکل ممکن به جهان منتقل کنند.
همانند سال‌های گذشته امسال نیز مردم ایران به عنوان «ملت امام حسین» با تمام توان، ایمان و اخلاص خود حتی با حداقل امکانات به خدمت‌رسانی به زائران اربعین پرداخته‌اند. این حضور پرشور نشان‌دهنده عمیق‌ترین پیوند ایمان و عشق امت اسلامی با این حرکت الهی و معنوی است.
در سوی دیگر رسانه‌های جهانی و قدرت‌های استکباری تلاش می‌کنند تا این حقیقت‌ها را سرکوب کنند و اربعین را به شکلی تحریف شده یا انحرافی معرفی کنند؛ به گونه‌ای که گویی این مراسم صرفاً محصول جمهوری اسلامی ایران است و ربطی به اسلام ناب محمدی ندارد. این تلاش‌ها بخش از همان جنگ روایت‌ها و جنگ فرهنگی است که باید با هوشمندی و روشنگری مقابله شود.
وظیفه رسانه‌ها است که اصالت و ریشه‌های تاریخی و معنوی اربعین را به جهانیان معرفی کنند؛ اینکه این مراسم با حضور شخصیت‌های بزرگی چون جابر بن عبدالله انصاری، امام زین‌العابدین، امام محمد باقر و حضرت زینب کبری (علیهم‌السلام) شکل گرفته و در طول تاریخ همواره به عنوان نمادی از ایمان، ایثار، مقاومت و عدالت باقی مانده است.
رسانه‌ها باید ضمن تبیین حقانیت و جایگاه رفیع اربعین نشان دهند کسانی که در این راه پرشور گام برداشته و پیروی کردند به درجات بالای عرفانی، معنوی و سلوکی رسیده‌اند که الگویی الهی برای همه مسلمانان و آزادی‌خواهان جهان هستند.
با توجه به شرایط حساس منطقه‌ای و جهانی رسانه‌ها باید به دنیا نشان دهند که ملت ایران با وجود تمام محرومیت‌ها، تحریم‌ها و فشارهای سیاسی و اقتصادی با استقامت و مقاومت در راه حق ایستاده است و این مقاومت را با حرکت اربعین و عاشورا پیوند زده است. این پیام باید به تمامی مسلمانان، آزادی‌خواهان و حتی غیرمسلمانانی که خواهان عدالت و مقاومت در برابر ظلم هستند، منتقل شود.
ارتباط معنوی با سیدالشهدا (علیه‌السلام) و مشارکت در حرکت اربعین نه تنها یک مناسک مذهبی بلکه نقطه اتکایی است برای مقاومت در برابر قدرت‌های ظالم و استکباری در سطح جهان. رسانه‌ها وظیفه دارند این حقیقت بزرگ را به جهانیان منتقل کنند و چراغ راهی باشند برای همگان در مسیر عدالت، آزادی و معنویت.
رسا ـ از نظر شما مهم‌ترین آسیب فرهنگی در مسیر اربعین چیست و چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
در همه مسائل دینی و آیین‌های مذهبی بزرگ‌ترین چالش و آسیب زمانی رخ می‌دهد که افراد بدون شناخت، آگاهی و معرفت صحیح وارد عمل می‌شوند. این مسئله نه فقط در اربعین بلکه در عبادات مهم دیگر مانند حج، نماز، روزه و دیگر مناسک نیز مشاهده می‌شود. هرگاه که رفتار دینی و عبادی صرفاً بر پایه احساسات زودگذر، شعارهای ظاهری یا تقلید کورکورانه باشد، ارزش و ثمره حقیقی آن کم می‌شود؛ گرچه این تلاش‌ها قابل احترام و ستایش است، اما بدون شناخت و معرفت، ممکن است به آسیب‌ها و انحرافات فرهنگی منجر شود.
در مسیر اربعین اگر حضور زائران، خادمان و برگزارکنندگان صرفاً از سر احساسات و بدون درک عمیق از فلسفه قیام امام حسین (علیه‌السلام) و آموزه‌های عاشورا باشد این افراد ممکن است به راحتی توسط جریان‌های معاند یا انحرافی فریب خورده و ناخواسته در جهت تغییر ماهیت و اهداف واقعی این حرکت الهی مورد سوءاستفاده قرار گیرند. چنین مواردی گاهی اتفاق افتاده و می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری به فرهنگ حسینی و پیام اربعین وارد کند.
از این رو ضروری است که همه کسانی که در این عرصه حضور دارند، چه زائران، چه خادمان و چه دست‌اندرکاران برگزاری موکب‌ها و مراسم‌ها با معرفت کامل نسبت به جایگاه والای امام حسین (علیه‌السلام)، فلسفه قیام عاشورا، اهمیت عزاداری و ارزش معنوی این مسیر قدم بردارند. این معرفت و شناخت لازمه حضور حقیقی و پرثمر است که علاوه بر حفظ حرمت و اصالت اربعین، می‌تواند موجب رشد و تعالی فردی و اجتماعی شود.
آگاهی‌بخشی و آموزش مستمر در جامعه و رسانه‌ها نقش مهمی در این زمینه دارد. رسانه‌ها باید با تبیین دقیق اهداف و مفاهیم اربعین، آشنایی مردم با ابعاد فکری و فرهنگی این حرکت را افزایش دهند تا همگان با بصیرت و انگیزه‌ای صحیح در این مسیر قدم بگذارند.
به این ترتیب مهم‌ترین آسیب فرهنگی که متأسفانه گاهی شاهد آن هستیم حضور بدون شناخت و احساس مسئولیت در مراسم اربعین است. این آسیب با برنامه‌ریزی‌های دقیق فرهنگی، آموزشی و رسانه‌ای قابل پیشگیری است تا اربعین همچنان به عنوان نمادی بی‌نظیر از ایمان، ایثار، مقاومت و وحدت امت اسلامی حفظ و گسترش یابد.
ارسال نظرات