جهادِ نفتی

به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از کانون‌های اصلی تهاجم نظام سلطه به جمهوری اسلامی ایران، هدف قرار دادن حوزه انرژی و به‌ویژه صادرات نفت و گاز بوده است. ایالات متحده و متحدان غربی آن، با درک نقش «نفت» به عنوان شریان اصلی اقتصاد و امنیت ملی ایران، همواره از آن به عنوان اهرمی برای اعمال فشار و ایجاد نارضایتی داخلی استفاده کرده‌اند. این اقدامات خصمانه که از مصادره دارایی‌ها و تحریم‌های اولیه آغاز شد، در طول زمان به طراحی یک شبکه پیچیده و چندلایه از تحریم‌ها علیه صنعت نفت، ممنوعیت خرید از ایران، تهدید مشتریان، ایجاد مانع در مسیر کشتی‌های نفت‌کش و حتی اقدام به دزدی دریایی (مانند مصادره نفتکش‌های ایرانی) تسری یافت. هدف غرب از این محاصره تمام‌عیار، محروم کردن جمهوری اسلامی از مهم‌ترین منبع درآمد ارزی و در نهایت، تحمیل تسلیم از طریق فلج کردن اقتصاد کشور بوده است.

در جنگ اخیر با رژیم منحوس صهیونیستی نیز بی‌گمان، مداخله‌ی ایالات متحده برای مهار سریع درگیری‌های اخیر و درخواست فوری برای برقراری آتش‌بس، امری انکارناپذیر است. اگرچه برتری میدانی ایران، خردشدن سامانه‌های دفاعی رژیم صهیونیستی و انهدام گسترده‌ی پدافند دشمن، عامل اصلی این رخداد بود، اما می‌توان این الزام غرب به آتش‌بس را از منظر راهبردی اقتصادی نیز واکاوی کرد. از یک سو، هزینه‌های سرسام‌آور و خسارات حدود ۴۰ میلیارد دلاری در بازه‌ای کوتاه، رژیم صهیونیستی را تا مرز فروپاشی اقتصادی پیش برد و از سوی دیگر، نگرانی واشنگتن از شوک به بازار نفت و تأثیر مستقیم آن بر معادلات کلان اقتصادی آمریکا، محرک اصلی این اقدام بود.

نفت به مثابه عرصه تقابل اراده‌ها

در برابر این محاصره تاریخی، اندیشه راهبردی حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله العالی)، نگاه منفعلانه و تدافعی را کنار گذاشته و بر اساس یک «جهان‌بینی جهادی»، عرصه نفت را میدانی برای تقابل اراده ملت ایران با اراده نظام سلطه تعریف می‌کنند. از منظر ایشان، همانگونه که در بیانات اخیر خود در دیدار با رئیس جمهور و هیئت دولت به آن اشاره کردند، این مسئله تنها یک چالش اقتصادی نیست؛ بلکه این یک «جهاد بزرگ» است که عرصه‌ی آن اقتصاد و سلاح آن، شکستن انحصارها و غلبه بر تحریم‌هاست.

رهبر معظم انقلاب در دیدار با تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی در سال 1400 بر این مساله تاکید کرده و فرمودند:« امروز دشمنیِ دشمنان در مورد اقتصاد کشور از این واضح‌تر؟ دشمن از دو طرف وارد شد که تولید کشور را به زانو در بیاورد: یکی از جهت نفت و گاز بود که خب مهم‌ترین منبع ارزی کشور محسوب میشد؛ یکی هم از ناحیه‌ی مبادلات بود؛ یعنی چیزی عاید کشور از ناحیه‌ی نفت و گاز که منشأ مهم و منبع مهمّ ارزی است، نشود؛ مبادلات با دنیا هم محدود بشود، مشکل درست بشود، دچار تحریم بشود. یعنی در واقع تولید به زمین بخورد، به زانو دربیاید، بکلّی از بین برود؛ معنایش این است دیگر. وقتی شما ارز نداشتید، مشتری خارجی هم نداشتید، دیگر تولید معنا ندارد؛ هدفشان این بود. خب در مقابل این هدف، در مقابل این دشمنی صریح، هر کسی که اقدام بکند، جهاد کرده؛ شما تولیدگرها در این زمینه دارید عمل میکنید؛ این جهاد است. بنابراین به این نکته توجّه کنید که یک کار این جوری است. اگر نیّت شماها خدمت به کشور، خدمت به مردم برای خاطر خدا باشد، این بزرگ‌ترین عبادتها است که دارید انجام میدهید.»

راهبرد کلان شکست دشمن

رهبر انقلاب با ترسیم نقشه‌ای راهبردی، بر چند محور کلان برای تبدیل تهدید به فرصت و شکست پروژه دشمن در راستای قطع شریان های حیاتی اقتصادی کشور تأکید دارند.

اولین محور لزوم تحرک و ابتکار عمل و گذر از انفعال به تهاجم منطقی است. تاکید ایشان بر این است که نباید در انتظار رفع تحریم‌ها نشست. دستگاه‌های دیپلماسی و اقتصادی کشور می‌بایست با ابتکار عمل و فعال‌سازی تمامی ظرفیت‌ها، به دنبال «ایجاد تنوع و تعدد در مشتریان» و «گشودن راه‌های جدید» (1) برای صادرات نفت باشند. در این نگاه، هر بشکه نفت صادرشده، تنها یک درآمد نیست، بلکه پرچمی از اقتدار و شکست اراده دشمن است.

امام خامنه ای می فرمایند: «یکی از الزامات، صادرات است که مسئولین دولتی باید فعّال بشوند. گزارشی به دست من رسید از مسئولین دولتی که متأسّفانه عمده‌ی صادرات کشور ما بلکه عمده‌ی معاملات تجاری ما از صادرات و واردات، با پنج یا شش کشور است؛ خب این خطا است، این خلاف اقتصاد مقاومتی است. ما در بندهای اقتصاد مقاومتی روی این هم تکیه کرده‌ایم. یکی از سیاستهای اقتصاد مقاومتی همین است؛ گسترش صادرات و گسترش طرفهای صادراتی ما. اینکه ما به پنج کشور یا شش کشور اکتفا بکنیم و خودمان را محدود بکنیم [صحیح نیست]، این تحرّک مسئولین را لازم دارد؛ چه در سیاست خارجی، چه در بخشهای دیگر.» (2)

در مرحله بعد توسعه تولید و افزایش توان صادراتی و  فعال‌سازی توان نهفته بایستی در دستور کار قرار گیرد. ایشان با اشاره به فاصله معنادار بین تولید فعلی نفت (حدود ۳.۵ میلیون بشکه) با ظرفیت واقعی کشور (بین ۵.۶ تا ۷.۴ میلیون بشکه)، بر «افزایش تولید» به عنوان پیش‌نیاز افزایش صادرات تأکید می‌کنند. این امر مستلزم جذب سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری از طریق طراحی ساختارهای نوین قراردادی در بخش بالادستی است که منافع ملی را تأمین کند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر خود با هیئت دولت بر این مساله تاکید کرده و فرمودند:«تولید نفت با اهمّیّتی که در اقتصاد کشور دارد ــ که معلوم است ــ تولید پایینی است. روشهای تولید نفت ما روشهای قدیمی است؛ ابزارها قدیمی است، روشها قدیمی است و از بسیاری از جاهای نفت‌خیز دنیا عقبیم، در حالی که امروز مطمئنّاً به وسیله‌ی دانشجویان جوان و تحصیل‌کرده‌های جوان ما که در زمینه‌ی نفت کار کرده‌اند، بدون تردید کارهای مهمّی میشود کرد؛ از اینها [باید کمک] خواست...» (3)

از سوی دیگر در اندیشه رهبر معظم انقلاب محور اساسی اقتصاد مقاومتی و درون‌زا کردن اقتصاد در برابر تحریم است. راهبرد کلان «اقتصاد مقاومتی» که از سوی ایشان تبیین شده، چارچوبی است که حوزه نفت را نیز در بر می‌گیرد. کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی از طریق توسعه صادرات غیرنفتی، هرچند به معنای نادیده گرفتن اهمیت نفت نیست، بلکه به معنی خنثی‌سازی سلاح تحریم و افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در عرصه بین‌الملل است.

امام خامنه ای مکرر در بیانات گوناگون و در دولت های مختلف بر این مساله تاکید کرده و آن را تنها راه حل عبور از مشکلات اقتصادی و جهش یافتن و مبدل شدن به یک قدرت اقتصادی دانسته و می فرمایند:«باید به توان داخلی اعتماد کرد. ما وقتی که «اقتصاد مقاومتی» را اعلام کردیم، گفتیم اقتصاد مقاومتی «درون‌زا» و «برون‌گرا» است؛ درون‌زا است، یعنی توان و استعداد و ظرفیّت درونی بایستی در خدمت اقتصاد قرار بگیرد و البتّه برون‌گرا است، یعنی با همه‌ی کشورها آماده‌ی ارتباطات اقتصادی هستیم. این را احساس کردیم؛ هم ملّت ایران احساس کرد، هم جوانهای ما احساس کردند، هم مسئولان ما احساس کردند که احتیاج دارند به توان درونی خودشان تکیه کنند.» (4)

رهبر معظم انقلاب اولیات اقتصاد مقاومتی را تقویت تولید داخلی، منع واردات، جلوگیری از قاچاق می دانند (5) و آن را مبنای رسیدن به هدفی می دانند که از آن با عنوان آرزوی خود یاد می کنند؛ یعنی اداره کشور بدون وابستگی به صادرات نفت و اقتصاد منهای نفت! که در این باره می فرمایند:«بودجه‌ی كشور ما متأسفانه از ده‌ها سال پیش به این طرف، وابسته‌ی به نفت است. این روش را همه‌ی اقتصاددانهای دلسوز رد میكنند؛ این روش در كشور ما عادت شده است. نفت را استخراج كنند، بفروشند، از پول آن كشور را اداره كنند؛ این شیوه‌ی غلطی است. من سالها پیش این را گفتم كه یكی از آرزوهای من این است كه یك روزی ما بتوانیم كشور را جوری اداره كنیم كه حتّی اگر لازم بود، یك قطره نفت هم صادر نكنیم و كشور اداره شود. این چیزی است كه تا امروز پیش نیامده است. البته كار آسانی هم نیست، كار بسیار مشكلی است. افزایش صادرات غیرنفتی موجب میشود كه ما به این هدف نزدیك شویم؛ و این كار دارد انجام میگیرد.» (6)

و در آخر نیز محور بهره‌گیری از تحولات ژئوپلیتیک و نقش‌آفرینی در نظم چندقطبی است. امام خامنه ای با بصیرت ویژه‌ای، فرصت‌های ناشی از شکل‌گیری نظم چندقطبی در جهان را شناسایی و بر بهره‌گیری از آن برای شکست انحصار غرب تأکید می‌کنند. ظهور قدرت‌های جدید اقتصادی و سیاسی، امکان‌های بی‌سابقه‌ای برای یافتن مشتریان مطمئن و دور زدن تحریم‌ها در اختیار ایران قرار داده است.

ایشان در این باره خطاب به فعالان و مسئولین اقتصادی در دولت سیزدهم فرمودند:«یکی از امکانات و ظرفیّتهایی که در اختیار ما است، همین حضور اخیر ما در اجتماعاتی مثل بریکس و مانند آن است؛ از این باید حدّاکثرِ استفاده را کرد. این کار، حضور و ورود مسئولان دیپلماسی کشور را هم میطلبد؛ باید وارد بشوند، کمک کنند. این یک فرصت بزرگی است برای کشور. بخصوص سامانه‌ی مالی بریکس و تبادلهایی که بنا است با ارزهای کشورهای عضو انجام بگیرد، اگر انجام بشود، بدون تردید کمک بزرگی خواهد کرد. امروز یکی از مشکلات ما آویزان شدن به دلار است؛ این را آن کشورها هم فهمیده‌اند.» (7)

بنابراین در اندیشه راهبردی رهبر معظم انقلاب، «جهاد نفتی» نه یک شعار، که یک برنامه عمل ضروری برای تضمین امنیت و منافع ملی است. در این نگاه، دشمن با تمام توان در پی ایجاد اخلال در صادرات نفت و گاز است تا هیچ چیز عاید ملت ایران نشود. در مقابل، هر اقدامی برای خنثی‌سازی این توطئه، چه در عرصه تولید، چه در زمینه صادرات و چه در حوزه دیپلماسی، «جهاد» و «بزرگترین عبادت» محسوب می‌شود. تجربه سال‌های اخیر به وضوح نشان داده که اراده ملت ایران، هنگامی که در چارچوب یک راهبرد منسجم و جهادی قرار گیرد، قادر است بر هر محاصره و تحریمی غلبه کند و میدان نفت را نیز، همانند دیگر عرصه‌ها، به عرصه‌ای برای نمایش اقتدار و عزت ملی تبدیل نماید. انشاءالله.

(1) بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت (۱۴۰۴/۰۶/۱۶)

(2) بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی (۱۳۹۶/۰۱/۰۱)

(3) بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت (۱۴۰۴/۰۶/۱۶)

(4) بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی (۱۴۰۲/۰۱/۰۱)

(5) بیانات در دیدار نخبگان جوان علمی (۱۳۹۶/۰۷/۲۶)

(6) بیانات در حرم مطهر رضوی در آغاز سال ۹۰ (۱۳۹۰/۰۱/۰۱)

(7) بیانات در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی بخش خصوصی (۱۴۰۳/۱۱/۰۳)