سواد دیجیتال، حلقه مفقوده مواجهه آگاهانه با فضای مجازی

به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام عبدالحجت حق‌جو، مدیر میز فقه، فناوری و هوش مصنوعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در نشست «سیاستگذاری فضای سایبری بر پایه افکارسنجی» که روز یکشنبه به همت مرکز تحقیقات اسلامی مجلس در خبرگزاری رسا برگزار شد، با تبیین نگاه فقهی به فضای مجازی، بر لزوم تفکیک میان عناوین اولیه و ثانویه در بررسی و تنظیم این حوزه تأکید کرد.

وی با بیان اینکه استفاده از فضای مجازی به‌عنوان عنوان اوّلی برای عموم مردم مباح و مجاز است، افزود: همه افراد می‌توانند از ظرفیت‌های فضای مجازی بهره‌مند شوند، اما در برخی شرایط خاص، مانند ملاحظات امنیتی و مصالح عمومی که ذیل عناوین ثانویه قرار می‌گیرند موضوعاتی همچون استفاده از فیلترشکن قابل طرح و بررسی فقهی خواهد بود.

مدیر میز فقه، فناوری و هوش مصنوعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در ادامه به تبیین مفهوم سواد دیجیتال پرداخت و تصریح کرد: تصور رایج مبنی بر اینکه صرف استفاده از اینترنت به معنای برخورداری از سواد دیجیتال است تعریفی نادرست محسوب می‌شود. سواد دیجیتال به معنای کسب مجموعه‌ای از مهارت‌ها و دانش‌هاست که بدون آموزش و تمرین محقق نخواهد شد.

سواد دیجیتال بدون آموزش نظام‌مند محقق نمی‌شود

وی خاطرنشان کرد: آگاهی از محرمانگی اطلاعات، شیوه صحیح استفاده از ابزارهای اینترنتی، شناخت تهدیدها و فرصت‌های فضای مجازی و ارتقای دانش‌های مرتبط با این فضا از مؤلفه‌های اصلی سواد دیجیتال به‌شمار می‌رود و باید به‌صورت نظام‌مند به جامعه آموزش داده شود.

حجت‌الاسلام حق‌جو با اشاره به ضرورت ارائه توصیه‌های سیاستی فقهی در حوزه فضای مجازی، این مسئله را در سه سطح حاکمیتی، میانی و خرد قابل بررسی دانست و گفت: در سطح حاکمیتی، ارتقای سواد دیجیتال یک ضرورت انکارناپذیر است و لازم است حاکمیت هم‌زمان با توسعه فضای مجازی، آموزش‌های لازم را به مردم ارائه دهد.

وی افزود: در سطح میانی، نهادهای فرهنگی و آموزشی به‌ویژه حوزه‌های علمیه، مسئولیت مهمی در تولید محتوای علمی، فقهی و فرهنگی متناسب با فضای مجازی دارند و باید نقش فعال‌تری در هدایت فکری جامعه ایفا کنند.

مدیر میز فقه، فناوری و هوش مصنوعی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در پایان با اشاره به سطح خرد و نقش افراد در مواجهه با فضای مجازی، تصریح کرد: یکی از آسیب‌های جدی در این حوزه اسراف وقت و شکل‌گیری اعتیاد دیجیتال است. هر فرد باید با مدیریت آگاهانه و مسئولانه، نحوه استفاده خود از فضای مجازی را کنترل کند تا این فضا به ابزاری در جهت رشد فردی و اجتماعی تبدیل شود، نه عاملی برای آسیب و اتلاف عمر.