تکنیک‌های تربیت دینی فرزند
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علیرضا پناهیان در برنامه سمت خدا که از شبکه سوم سیما پخش می‌شود با اشاره به این که تربیت فرزندان تا سن 14 سالگی متوجه والدین است و پس از آن فرزند، خود در پیشگاه خدا مسئول است؛ ادامه داد: نوجوانان در این سن سنت گریز، دین‌گریز، خانواده و جامعه گریز هستند و این یک مسئله طبیعی است و اگر این مسئله وجود نداشت بچه ها تمایلی برای خروج از خانه و رفتن به محیط جامعه نداشتند و هیچگاه به استقلال در زندگی دست نمی یافتند.
وی با بیان این که اگر با این سنت‌گریزی برخورد بدی شود، به سنت ستیزی تبدیل می شود، اظهار داشت: منظور از سنت این است که کودک یا نوجوان می خواهد با آنچه با آن انس گرفته و بزرگ شده متفاوت باشد و دقت نمی‌کند که این چیزی که یاد گرفته معقول و مفید بوده یا نه، از این رو باید این تقاضای متفاوت بودن را به رسمیت شناخت و آن را عاقلانه مدیریت کرد.
حجت‌الاسلا پناهیان خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) می فرماید «آنچه خود از قبل داشتید به فرزندانتان تحمیل نکنید، فرزندان شما در زمانی غیر از زمان شما زندگی می کنند. شیوه های گفتگو را تغییر دهید و سنت گریزی را در آنها به رسمیت شناخته و در صدد مدیریت آن باشید.» از این رو اینکه گفته شد پس از 14 سالگی به نوجوان کار نداشته باشید به معنای رها کردن او نیست بلکه به این معنا است که با او تعامل داشته باشید، نظر او را بشنوید و بر سر حرف حق خود پافشاری نکنید.
وی افزود: هدایت، کمک و محبت خود را نسبت به نوجوان قطع نکنید بلکه سعی کنید از راههای غیر مستقیم به تربیت او کمک کنید، او را با آدمهای خوب و مومن آشنا کنید، بیشتر برای او زمان بگذارید و با او گفتگوی منطقی داشته باشید و به فرزندان فرصت تفکر بدهید این یعنی تعامل با فرزند که شیوه غیر مستقیم هدایت است. در این شیوه استقلال او به رسمیت شناخته شده و مدیریت می شود.
استاد حوزه علمیه قم در ادامه گفت: اگر با همه این کارها باز هم فرزند صالحی نشد بدانیم که او برای خود خدایی دارد و این نکته را هم حتما به او تذکر بدهید که در برابر خداوند مسئول است. چرا که اگر بطور مستقیم و علنی جلوی او بایسیتم از گناه کردن لذت مضاعف می برد،یکی لذت طبیعی گناه و دیگری لذتی که در پنهانی گناه کردن از دید والدین برای او حاصل می شود.
وی با بیان این که این نوع تربیت کردن هرگز شبیه روش تربیتی غربی ها نیست بیان داشت: دلیل آن این است که هر زحمت و تلاشی که ما برای تربیت کودک می‌کشیم در آن دو هفت سال اول است و گذشته از آن اگر والدین الگوی رفتاری خوبی برای کودک باشند حتما به بچه‌ها منتقل خواهد شد.
حجت الاسلام پناهیان در ادامه بحث شیوه های انتقال مفاهیم دینی به بعد ایمان اشاره کرد و اظهار داشت: این که آیا ایمان یکی از مفاهیم کلیدی است یا هموار کننده راه پذیرش دین، هر دو صورت برای ایمان متصور است، ایمان تسهیل کننده انتقال مفاهیم دینی است، کودکی که مومن باشد مفاهیم دینی را بهتر و زودتر می فهمد. بعضی مفاهیم نیاز به پیش زمینه دارد و این پیش زمینه، ایمان است.
وی ایمان را امری تعبدی ندانست و خاطرنشان کرد: ایمان ایجاد خوش فهمی می‌کند تا مسائل را زودتر و بهتر درک کند. مثلا در تفهیم اینکه ظلم جرم بزرگی است به صورت کلی همه می‌دانند که ظلم ناپسند است ولی اینکه فهمیده شود جرم بزرگی است یعنی مقدار بدی و کیفیت یک امر تا چه حد است از طریق ایمان فهمیده می شود. ایمان صفای طینت می آورد و همین باعث خوش فهمی در درک مسائل می شود.
استاد حوزه علمیه با اشاره به این که فهم بهتر مقدسات، مسائل دینی و ماورایی در گرو ایمان است، ادامه داد: باید خداباوری و دین باوری را آموزش داد تا ایمان در فرد قوی شود و در نتیجه درک و فهم او بالا رود. گاهی اوقات فرد در درس های مادی بسیار خوش فهم است ولی در مفاهیم دینی مشکل دارد این نافهمی از نبود ایمان است. بچه‌های با ایمان خوش فهم‌تر هستند، هرچه ایمان افزایش پیدا کند سرعت انتقال مفاهیم دینی بالا خواهد رفت.
وی به صورت دوم در مورد ایمان یعنی کلیدی‌ترین مفهوم اشاره کرد و گفت: بر این اساس ایمان باید آموزش داده شود لکن معمولا نسبت به آن غفلت می شود. باید روی مسئله قیامت باوری فرزند کار کرد. وقتی قیامت باوری باشد وجدان اجازه خطا نمی دهد؛ پیامبران آمدند که ایمان افزایش یابد ولی والدین معمولا خود را در مسئله افزایش ایمان فرزندان دخیل نمی دانند.
حجت الاسلام پناهیان افزود: والدین از صبحت کردن در مورد مرگ و قیامت با فرزندانشان فرار می‌کنند، در حالی که قیامت باوری یکی از راههای افزایش ایمان است مسئله دیگر خدا باوری است، همه این مطلب را به صورت کلی قبول دارند ولی باورشان نسبت به آن کم است. باید به باور به عنوان یکی از مفاهمی کلیدی در تربیت اهمیت کرد و با افزایش باور در مسائل بنیادی دین، ایمان فرزند را افزایش دهیم.
وی در ادامه به فرق ایمان و اسلام اشاره کرد و بیان داشت: مسلمان یعنی کسی که تسلیم شده، حال این تسلیم یا بخاطر جو اجتماعی بوده، یا منافعش اینگونه اقتضا می‌کرده و یا بوسیله منطق قوی به اسلام روی آورده، به هرحال شاید اسلام در قلبش رسوخ نکرده است.
این کارشناس امور دینی گفت: مسلمان علمی کسی است که اسلام را منطقا قبول کرده ولی ایمان به قلبش نفوذ نکرده و دائما دنبال بهانه است تا از قید استدلالات اسلام فرار کند و به کفر رو بیاورد.
وی ادامه داد: برخی هم عاطفی مسلمان شده‌اند ولی هنوز با دل ایمان نیاورده‌اند، یعنی بر اساس محبتی که در اسلام دیده مسلمان شده ، این اسلام با اخمی به کفر تبدیل می شود. یا اگر کفر به او محبت بیشتری کند از اسلام کنده می شود. مثل علاقه ابن ملجم به امام علی(ع) که بخاطر محبتی که یک زن به او کرد حاضر شد امامش را بکشد یا افرادی که در جریان انقلاب بسیار تلاش کردند ولی چون بعد از پیروزی انقلاب به منافع خود نرسیدند یا بیشتر از حق خود خواستند از انقلاب بریده شدند.
حجت الاسلام پناهیان اظهار داشت: ایمان یک محبت یا یک باور صرف نیست یک باور عمیق در عمق قلب انسان است و تا زمانی که این باور عمیق ایجاد نشود ایمان حاصل نخواهد شد. نشانه‌های خدا را می بینیم ولی باید خودش را باور کنیم، زیبایی او را در نشانه ها حس می کنیم ولی باید باورکنیم که خدا زیباست، این باور است که ایمان به دنبال دارد.
وی با اشاره به این که باور عمیق با علم، ایمان و تفکر بدست می‌آید، اظهار داشت: سخت‌ترین ایمان، ایمان آوردن به اولیاء خداست چون بقیه موارد با چشم دیده نمی‌شوند لکن ولی خدا پیش چشم فرد است و اگر در زندگی او دقت کنیم به خدا باوری می رسیم، در واقع مراوده با اهل بیت(ع) و مطالعه تاریخ ایشان ایمان را افزایش می دهد.
حجت الاسلام پناهیان در پایان سخنان خود به چند تکنیک در رابطه با تربیت دینی فرزندان اشاره کرد و گفت: اولین تکنیک معاشرت با افراد مومن و دیدن ایمان مومنان است، شاید یکی از دلایلی که بر شرکت در نماز جماعت تاکید شده همین معاشرت با مومنان است. با شرکت در جلسات معنوی و رفتن به حرم های شریف، فرزندانتان را با مومنان آشنا کنید.
وی افزود: دومین تکنیک این است که جایگاه ایمان خود را تقویت کنید یعنی والدین ایمان خود را به فرزندان نشان دهند مثلا در برخورد با یک بحران با توکل بر خدا و صبر کردن اوج ایمان خود را به فرزندش بنمایانند.
استاد حوزه علمیه سومین تکنیک را تفکر عنوان کرد و ادامه داد: فرزندان را به تفکر مستقل دعوت کنید و از آنها بخواهید در مورد این عالم و صاحب آن و کمال انسان فکر کند، مهارت تفکر را در فرزندان خود تقویت کنید.
وی در پایان گفت: توجه به این نکته ضروری است که ایمان اولا آموزش دادنی است و ثانیا روند آموزش آن کند است از این رو برای مسائلی که برای خود ما حل شده اند نباید با فرزندان پرخاشگری کنیم، به آنها فرصت تجربه (التبه نه در گناه) بدهیم و آنها را به سمت ایمان هدایت کنیم./916/پ201/ع