ضرورت بازنگری در سیاست های مقابله با شبکه های ماهواره ای

به گزارش خبرنگار خبرگزارری رسا، فردین علی خواه عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه پیش از ظهر امروز در نشست علمی بررسی مقایسه ای شبکه های دینی فارسی زبان که در سالن کنفرانس مرکز همایش های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، ابتدا به بیان مقدمه ای درباره تکنولوژی ماهواره و وضعیت تعداد شبکه ها در ایران پرداخت و اظهار داشت: در اواسط قرن بیستم در سال 1957 شوروی سابق اولین ماهواره را به فضا پرتاب کرد و یک سال بعد آمریکا نیز ماهواره دیگری را در مدار زمین قرار داد؛ این اقدامات در اوج دوران جنگ سرد اتفاق افتاد.

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صداو سیما افزود: رقابت میان این کشور ها سبب غنی شدن تکنولوژی ماهواره شد؛ در حدود دهه 80 میلادی در حوزه رسانه و تلویزیون بحث انتقال امواج تلویزیونی از طریق ماهواره عملی می شود، البته در آغاز دیش های بزرگی وجود داشت که به سادگی قابل استفاده نبود؛ در سال 1370 بحث ماهواره به شکل جدی در ایران مطرح شد و ایرانی ها توانستند با سیستم DTH به صورت مستقیم امواج را از طریق گیرنده های خانگی خود دریافت کنند.

عضو انجمن جامعه شناسی با اشاره به اختلاف نظرهایی که در بحث چگونگی ورود تکنولوژی ماهواره به ایران وجود دارد، گفت: برخی می گویند دولت آمریکا با اهداف سیاسی امواج ماهواره را در فضای ایران منتشر کرد و بعضی معتقدند کمپانی های تولید شبکه ماهواره ای برای رقابت بیشتر با یکدیگر این کار را شروع کردند.

عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان با بیان این که ابتدا استفاده ماهوراه از ایران خاصیت طبقاتی داشت و تنها قشر مرفح و متوسط به بالای جامعه توانایی استفاده از آن را داشتند، ابراز داشت: کم کم شرایط  استفاده از  ماهواره برای همه اقشار جامعه مهیا شد؛ در مجلس شورای اسلامی این موضوع با دو دیدگاه مورد بررسی قرار گرفت به دلیل بحث تهاجم فرهنگی، امنیت ملی و اجتماعی ، عده ای به دنبال ممنوعیت آن بودند و برخی هم با این نگاه که نمی توان جلوی تکنولوژی را گرفت می گفتند باید جامعه را در مقابل آن واکسینه کرد؛ نهایتا در سال 1373 قانون ممنوعیت استفاده از ماهواره را تصویب کرد.

علی خواه با تأکید بر این قانون که مصوب 20 سال پیش بوده با توجه به پیشرفت تکنولوژی در زمان کنونی مناسب نیست، گفت: استفاده از ماهواره ممنوع است اما همه جا دیده می شود این امر به نوعی قبح نقض قانون را می شکند؛ آمار نشان می دهد استفاده از ماهواره به هیچ وجه در حال کاهش نبوده و در حال حاضر استفاده از آن در خانواده های ایرانی در مراکز مختلف آماری حدود 50 تا 70 درصد تخمین زده شده است.

سیاست های موجود برای مبارزه با اثرات مخرب ماهواره مناسب نیست

وی با تأکید بر این که سیاست های موجود در مبارزه با ماهواره تاکنون پاسخگو نبوده است، اظهار کرد: تقویت صدا و سیما، پارازیت، جمع آوری ماهواره سیاست هایی است که تا کنون در پیش گرفته شده است؛‌ صدا و سیما با توجه به مشکلات مالی قادر نیست این بار سنگین را که به دوشش گذاشته اند بکشد، جمع آوری و پارازیت اندازی هم بر اساس آمار تا کنون اثر بخش نبوده است.

عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه در تشریح راهکارهای مبارزه با اثرات مخرب شبکه های ماهواره ای، گفت: ما باید بیشتر بر روی اذهان جامعه کار کنیم؛ در کشور ‍ژاپن و کره با وجو دسترسی آسان کمترین مراجعه را به شبکه های ماهواره ای دارند در اروپا هم بیشتر مهاجران از ماهوراه استفاده می کنند؛ بهترین راه مقابله وارد کردن بخش خصوصی در این رقابت است و از این طریق می توان مخاطب را جذب کرد.

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صداو سیما همچنین می توان هزینه ای پرداخت کرد و  از شبکه های مفید ماهواره ای خواست تا برنامه های خود را مطابق فرهنگ ما اصلاح کنند و به زبان فارسی برای ما پخش کنند این کاری است که کشورهای عربی تا کنون انجام داده اند؛ مخاطب وقتی شبکه فارسی زبان را ببیند سراغ شبکه های دیگر نمی رود؛ مقابله با اثرات مخرب شبکه های ماهواره ای به حدی اهمیت دارد که به نظر بنده هرچقدر که بتوانیم باید از بودجه های دیگر بکاهیم و در این زمینه هزینه کنیم.

عضو انجمن جامعه شناسی با بیان اینکه ایران در قلمرو جغرافیایی امواج 40 ماهواره قرار دارد، گفت: در مجموع حدود 9 تا 10 هزار شبکه در این ماهواره ها برنامه دارند؛ بخش قابل توجهای از این تعداد کارتی هستند اما اخیرا با پیچ کردن شبکه های ماهواره ای نیز در ایران بدون هزینه باز می شوند و قابل دریافت هستند.

علی خواه در معرفی مهم ترین ماهواره هایی که در ایران مخاطب دارند، ابراز داشت: برنامه های ماهواره هات برد که سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه به صورت مشترک مدیرت آن را به عهده دارند در ایران قابل دریافت است؛ حدود یک سالی است که کمپانی جِم گل کرده است و با تعداد زیاد شبکه های خود تعجب خیلی ها را برانگیخته که چگونه پشتیبانی مالی می شود زیرا هرماه یک شبکه جدید با استانداردهای شبکه سازی می سازند؛ جم بیشتر سریال های ترکیه ای پخش می کند.

ایران تنها کشوری است که امواج شبکه های ماهواره ای را رایگان دریافت می کند

وی با توجه به این که در دنیا ماهواره، شبکه های تلویزیونی، اینترنت از طریق شبکه های کابلی قابل دریافت است، گفت: دراروپا و آمریکا افراد برای استفاده از هر شبکه ای می خواهند ببینند باید ماهیانه 20 تا 25 دلار پرداخت کنند اما در ایران این شبکه ها به صورت رایگان برنامه پخش می کنند.

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صداو سیما  حل مشکلات ماهواره ای را یکی از چالش های فرهنگی جامعه دانست و بیان داشت: صداو سیما با راه اندازی شبکه های مختلف زحمات زیادی را کشیده است اما اقدامات آنها کمی با تأخیر صورت می گیرد؛ 4 سال پیش بنده هشدار دادم که ماهواره ها به سمت راه اندازی شبکه برای کودکان پیش می روند، طبیعتا اگر ذائقه کودکان به چیزی عادت کند سخت می توان چیز دیگری را جایگزین آن کرد؛ ماهواره جم شبکه ای برای کودکان دارد که کارتون های به روز پخش می کند.

خیانت و ارتباط با نامحرم سبک زندگی پیشنهادی شبکه های ماهواره است

عضو هیأت علمی دانشگاه گیلان با اشاره تأثیر مستقیم ماهواره بر معضلات خانوادگی، ابراز داشت: بحث خیانت چند سالی است که در کشور ما پر رنگ تر شده است؛ در تحقیقاتی که صورت گرفته کسانی که شبکه های ماهواره ای را تماشا می کنند بیشتر دچار این آسیب می شوند؛ برخی شبکه ها از جمله «من و تو» سعی دارند بحث خیانت را عادی سازی کنند و این را در برنامه های مختلف از جمله سریال های شان می توان دید.

علی خواه، ترویج رابطه دختر و پسر را یکی دیگر از برنامه های شبکه های ماهواره ای دانست و گفت: داشتن دوست پسر در این شبکه ها پدیده ای عادی جلوه داده می شود؛ در شبکه«من و تو» که یکی از پر بیننده ترین شبکه ها است تقریبا در همه برنامه هایش دو مجری دختر و پسر دارد که همیشه به هم می چسبند؛ اینها سعی دارند سبک زندگی خاصی را در جامعه ایران جا بیندازند.

وی با اشاره عدم آگاهی اکثر کسانی که از ماهواره استفاده می کنند از علائم درج شده در کنار برنامه ها، اظهار داشت: به برخی دوستانم در نیروی انتظامی پیشنهاد کردم جزواتی را منتشر کنند و در آن استفاده صحیح از ماهواره را آموزش دهند از جمله این که مفهوم علائمی که شبکه ها موظف هستند متناسب به نوع برنامه در کنار تصویر بگذارند را به آنها آموزش دهیم تا بدانند علامت خرگوش، مثلث زرد، 16-  و سایر علامت ها نشان دهنده چیست.

عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه با بیان این که بیشتر ماهواره را به سمت پخش برنامه های تخصصی می روند، گفت: امروزه شبکه های ماهواره ای با یک موضع واحد برنامه سازی می کنند از جمله شبکه کودکان،‌آشپزی، موسیقی، جوانان، ورزش؛ این سبب می شود بتوانند مخاطبان بیشتری با سلایق مختلفی را جذب کنند، مثلا کسی که علاقه به ورزش والیبال دارد نمی تواند در شبکه ها تلویزیونی خودمان برنامه خاصی را هر روزه مشاهده کند اما با گرفتن یک شبکه ماهواره ای می تواند هر زمان که می خواهد والیبال تماشا کند.

شبکه های دینی کمترین مخاطبان را دارند

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صداو سیما با اشاره به این که شبکه های دینی در همه جای دنیا بیننده اش بسیار کم است، ابراز داشت: وقتی به دقت شبکه های پربیننده را می بینیم علت موفقیتشان را در می یابیم؛ آنها سعی دارند خود را با مخاطب در یک حالت برابر قرار دهند و هیچ گاه از موضع بالا به مخاطب نگاه نمی کنند و از موضع نصیحت وارد نمی شوند، آنها حرف های خود را در زوایای فیلم ها و برنامه های مختلف پنهان می کنند و به صورت غیر مستقیم بر مخاطبان خود تأثیر می گذارند.

عضو انجمن جامعه شناسی افزود: آنها سعی دارند مخاطب را در برنامه مشارکت دهند و با ارائه شماره تلفن، نشانی فیس بوک، توییتر خود روزنه های ارتباطی بسیاری را با مخاطب ایجاد می کنند و کاری می کنند که مخاطب شبکه را آشیانه خود می داند و اگر شبکه به هر دلیل قطع شود به نصاب زنگ می زند و سعی در راه اندازی مجدد شبکه دارد؛ برخی شبکه های مسیحی نیز اعتقادات خود را در قالب کارتون پخش می کنند.

علی خواه در نقد شبکه های دینی، گفت: تصاویر این شبکه ها اغلب به دلیل کمبود بودجه از کیفیت لازم برخوردار نیست، تصاویر عمدتا سیاه و تاریک است و این نوعی ضد تبلیغ است؛ نقطه ضعف مشترک میان شبکه های شیعیان و اهل تسنن این است که بسیار درگیر دعواهای تاریخی هستند و بیشتر مناقشات صدر اسلام را مطرح می کنند دیدن اینها از حوصله مخاطبان خارج است؛ اینها کمتر به مسائل روز و معضلات اجتماعی می پرازند.

وی شبکه های ماهواره ای اسلامی را به رادیو تصویری تشبیه کرد و ابراز داشت: این شبکه ها از جلوه های بصری و تکنیک های ویژه برنامه های تلویزیونی برخوردار نیستند؛ معمولا یک کارشناس را می آوردند با یک دروبین تنها وی را نمایش می دهند، این نقدی است که پیش تر به صدا و سیمای ما نیز وارد بود اما الان با پیشرفت های زیادی در این زمینه صورت گرفته است.

شبکه های مسیحی جذاب تر از مسلمانان کار می کنند

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صدا و سیما ضعف شبکه های مسیحی را کمتر از شبکه های اسلامی دانست، گفت: آنها به موسیقی و حتی لباس مجری خود توجه دارند و برای هر برنامه متناسب با آن مجری انتخاب می کنند؛ فضا سازی و دکور برنامه هایشان شادتر است.

عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه با بیان این که پیش از سال 88 اغلب شبکه های دینی مربوط به مسیحیت بود، اظهار کرد: از سال 88 تا 90 شکه های اسلامی روز به روز افزایش پیدا کردند؛ البته این آمار منحصر در شبکه های ماهواره ای است و غیر از شبکه های صداو سیما است.

علی خواه در معرفی شبکه های شیعی، ابراز داشت: شبکه امام حسین(ع) با هدف حفاظت از اعتقادات جوانان شیعه راه اندازی شده که محوریت برنامه های آن آموزه های نهضت عاشورا است؛ شبکه ولایت در سال 87 تأسیس شد، مؤسس آن حجت الاسلام حسینی قزوینی و هدف آن نشر فرهنگ اهل بیت(ع) است؛ شبکه ثامن نیز عمدتا با محوریت امام رضا(ع) برنامه اجرا می کند؛ شبکه سلام نیز مرکزش در آمریکا است که معمولا نقدهایی را متوجه جمهوری اسلامی می کند.

وی شبکه نور را یکی از شبکه های مهم اهل تسنن خواند و گفت: هدف این شبکه پیوند تمدن اسلامی با سایر تمدن ها است و همچنین نشر ارزشهای اخلاقی اسلام را مدنظر دارد؛ شبکه کلمه نیز یکی دیگر از این شبکه ها است که نقد های بیشتری نسبت به شیعیان دارد اما شبکه نور زوایه ورود در نقد بیشتر در مباحث حقوق اهل تسنن است.

مخاطبان شبکه های شیعی رو به افزایش است

عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه در مقایسه تفاوت های میان شبکه های شیعیان و اهل تسنن، گفت: برخی شبکه های شیعی برخلاف اهل تسنن از کارشناسان زن هم به ندرت استفاده می کنند؛ شبکه های شیعی در مقایسه با اهل تسنن به تدریج دارد بهتر می شود و از مجری های جوان با لباس های مناسب و به روز استفاده می کند؛ تعداد مخاطبان شیعیان رو به افزایش است اما شبکه های سنی مخاطبان ثابتی دارند زیرا نگاه آنان این است که مخاطب من کسی است که دغدغه دین دارد این نگاه درستی نیست.

مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات صداو سیما با اشاره به این که برخی شبکه های شیعی برای جذب مخاطب از مداحی استفاده می کنند، اظهار داشت: نباید سنگینی برنامه ها برای جذب مخاطب باشد؛ شبکه های شیعی عمدتا نقد جریان وهابیت را در برنامه های خود دارند.

علی خواه در تشریح وضعیت شبکه های مسیحیت، گفت: برخی از آنها مستقل هستند مانند شبکه نجات اما بیشتر گروهایی از مسیحیت هستند که ساعاتی را در شبکه های دیگر اجاره می کنند؛ شبکه پارس بخشی از ساعات خود را در اختیار مسحیان قرار داده است؛ به غیر شبکه نجات سایر شبکه های مسیحی کمتر به نقد جمهور اسلامی می پردازند.

وی با بیان این که در قانون ایران در برابر راه اندازی شبکه های دینی بحثی مطرح نشده است، ابراز داشت: هرکس بخواهد در ایران دفتر شبکه ماهواره ای بزند باید از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز کسب کند؛ تا به حال حدود 4 شبکه درخواست داده اند که با آن موافقت نشده است و چند شبکه سرگرمی تفریحی نیز به صورت موقت مجوز کسب کردند و پس از مدتی قراردادشان لغو شد، اما برخی دفاتر شبکه های دینی راه اندازی شده که موضع خاصی در باره آنها گرفته نشده است.

اثرات ماهواره در فرهنگ عمومی جامعه جلوه گری می کند

عضو انجمن جامعه شناسی با اشاره به تأثیر مستقیم ماهواره در فرهنگ جامعه، گفت: زمانی جهت ال ام بی ها بیشتر سمت ترک ست بود و ایران 5 تا 6 سال ترکیه زده بود، در تهران تاکسی ها عکس خواننده های ترکیه را نصب می کردند، لباس ها، تکه کلام ها و حتی نام گذاری بچه ها در این سال ها تحت تأثیر ترکیه بود؛ یک دوره ال ام بی‌ها سمت هات برد بود که حتی لباس های خردسالان را نیز تحت تأثیر قرار داده بود.

عضو انجمن بین المللی تحقیقات و ارتباط رسانه با بیان اینکه مدتی هم شبکه های ماهواره های عربی مد بود دیدیم که 90 درصد آرایشگاه های زنانه می نوشتند آرایش خلیجی، فشن عربی، گفت: اطلاعات کارشناسان فرهنگی در بحث ماهواره هر چه بیشتر باشد بهتر می توانند جامعه را آسیب شناسی کنند و مردم را به مواظبت در برابر این تهاجمات راهنمایی کنند./928/ز502/ی