چگونگی معاد و برزخ را عقل درک نمی‌کند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام رضا محمدی، کارشناس حوزوی مباحث اخلاق، تربیت و عقاید، در برنامه پرسمان اعتقادی که از رادیو معارف پخش می‌شد، به بحث فواید بعثت پرداخت و گفت: وقتی چیزی فایده و مزیّتی داشته باشد، ضرورت پیدا می‌کند، در مورد بعثت هم، ضرورت آن هنگامی ثابت می‌شود که فواید آن درک شود.

وی خاطرنشان کرد: فواید بعثت بسیار زیاد است و در ابعاد مادی، معنوی، دنیوی، اخروی، فردی، اجتماعی، جسمانی، عقلانی و روحانی قابل بررسی است، یکی از فواید آن، مساعدت و راهنمایی عقل است؛ یعنی بعثت، کمک کار عقل است.

وی در ادامه شبهه مطرح شده در این زمینه را مطرح کرد و گفت: گفته می‌شود: آنچه پیامبر و دین می‌خواهد بگوید، یا موافق عقل است، یا مخالف، اگر موافق است که نیاز به بعثت نیست و اگر مخالف است، نباید به آن اعتماد کرد؛ چون فایده‌ای ندارد.

وی افزود: همین حرف را در قالب اینکه آنچه امروزه دین می‌خواهد به ما بگوید، یا مخالف علم است یا موافق آن؛ اگر موافق است که علم به ما می‌رساند و نیاز به وحی نیست و اگر هم مخالف است، ما قبول نداریم، یعنی همان حرف، در قالب جدید گفته می‌شود.

وی در پاسخ به این شبهه، بیان داشت: اینکه بگوییم گزاره‌ها و قضایا یا موافق عقل است، یا مخالف آن، این تقسیم درست نیست، بلکه باید بگوییم گزاره‌ها، یا گزاره‌هایی است که عقل می‌فهمد، یا گزاره‌هایی است که نمی‌فهمد، (به اولی مستقلات عقلیه و به دومی غیر مستقلات عقلیه می‌گویند).

حجت‌الاسلام محمدی ادامه داد: در مستقلات عقلیه؛ که تعدادشان به انگشتان دست نمی‌رسد، (مثل اجتماع ضدّین، اجتماع نقیضین و از این قبیل) که عقل، مستقیماً حکم می‌کند و تردیدی در آن نیست، نقش دین، اینجا تایید و امضای حکم عقل است، یعنی در حقیقت، اینجا شریعت می‌شود کمک کار و موید عقل.

وی ابراز داشت: البته ما علوم بدیهی نداریم، بلکه علوم، همه یافته‌های حسی و قابل خدشه و تغییر و غالباً متزلزل هستند، در آنجا هم همین گونه است، یعنی آنجا، شریعت نقشش تایید است.

وی افزود: اما در مورد غیر مستقلات عقلیه؛ آنجا دیگر اصلاً عقل، حرفی ندارد؛ یعنی در قسمت اول که عقل، حرف داشت، شرع، مخالف آن حکم نمی‌داد و حرف عقل را تایید می‌کرد، اما در قسمت دوم، عقل، حرفی ندارد؛ یعنی نمی‌شود از عقل پرسید نظرش درباره نماز چیست؛ چون نمی‌داند شکل و حجم آن چیست و چقدر است، هرچند که این را می‌فهمد که معبود و منعم باید عبادت شود، اما در مورد کمیت و کیفیتش چیزی نمی‌داند.

وی بیان داشت: عقل نمی‌تواند پاسخگوی این باشد که معاد و برزخ چگونه است؟ میزان اعمال در قیامت و گواهان اعمال چگونه‌اند؟ عقل این چیزها را نمی‌فهمد، خیلی که بفهمد، این است که علاوه بر این عالم، که عالم ماده است، یک عالم دیگری هم وجود دارد؛ این حداکثر فهم عقل است.

این کارشناس حوزوی خاطرنشان کرد: عقل، حتی در مسائل کوچک هم نمی‌تواند پاسخ گو باشد؛ از عقل بپرسید فرق بین زنا و نکاح چیست؟ نمی‌تواند پاسخ دهد، یا بپرسید فرق ربا و بیع چیست؟ می‌گوید هر دو معامله است، حتی ربا عاقلانه تر است و ضرر در آن نیست، امّا شرع، بیع را حلال و ربا را حرام کرد، این‌ها را دیگر عقل نمی‌فهمد، عمده چیزی که باعث سعادت انسان می‌شود همین است.

وی اظهار داشت: یکی از چیزهایی که انسان را از موجودات و حیوانات متمایز می‌کند، عقلش است، این عقل، نیاز به تربیت و کمک و راهنمایی دارد، تا انسان بتواند راه سعادت را تشخیص دهد.

وی در پایان نتیجه گیری کرد و گفت: بنابراین، حقایق قضایا، احکام و گزاره‌ها از دو حال خارج نیستند؛ یا عقل، آن‌ها را می‌فهمد؛ که نقش شرع، تایید است و یا عقل آنچه را که شرع، مؤسس است و حکم صادر می‌کند را نمی‌فهمد که حکمش این است که به حرف پیامبران گوش کند و اینجاست که سعادت انسان، با پیامبران تکمیل می‌شود و نیاز انسان‌ها به راهنما روشن می‌شود./9194/پ202/ع