هدف طرح تدبر این بود که قرآن را از روی تاقچه‌ها به روی دست‌ها بیاورد
مؤسسه تدبر در کلام وحی که با هدف جا انداختن مبحث تدبری که مقصود مرحوم علامه طباطبایی(ره) از داشتن مفهومی کلی در سور قرآن کریم است، حدود ده سال پیش به همت حجت الاسلام علی صبوحی فعالیت خود را در شهر مقدس قم آغاز کرده است. این مؤسسه با وجود مرارت‌هایی که در مسیر خود با آنها مواجه بوده، افراد زیادی را با مفاهیم سوره‌های قران آشنا کرده که در مصاحبه پیش رو، با ابعاد گوناگون فعالیت‌ها و آثار این مرکز قرآنی و اهم اهداف آن آشنا خواهید شد.
رسا - به عنوان اولین سئوال لطفاً بفرمایید، از چه سالی فعالیت موسسه تدبّر در کلام وحی آغاز شد و با چه نیروهایی؟
بسم اله الرحمن الرحیم
در ابتدا جا دارد تشکر کنم از وقتی که گذاشتید.
فعالیت ما در سال 1382 آغاز شد؛ هر چند که آن زمان هنوز مؤسسه‌ای شکل نگرفته بود. استاد ما آقای الهی زاده در آن زمان معاون پژوهش‌های مؤسسه اسرا بودند. در آن سال‌ها بنده هم در مؤسسه اسرا فعالیت داشتم. ایشان بر اساس تفسیر شریف المیزان و نگاه علامه طباطبایی، ظرف چند دقیقه مقوله تدبّر را برای ما مطرح کردند. ایشان فرمودند که علامه طباطبایی چنین نگاهی به قرآن داشتند؛ "برجسته کردن قرآن، ضابطه‌مند کردنش، روش‌مند کردنش، آموزشی کردنش و کامل کردنش خیلی می‌تواند برکات چشم‌گیری برای همه مسلمین و انسان‌ها داشته باشد."
ما این نگرش را آن زمان دریافت کردیم. البته الآن هم افتخار شاگردی ایشان را داریم. از همان موقع کار را با فعالیت‌های مفهوم شناسی آغاز کردیم و چندین ماه این کار را ادامه دادیم. در راستای تکمیل مطالعاتمان دائماً سؤالاتمان را به محضر استاد می‌بردیم و جواب دریافت می‌کردیم. ماحصل تبدیل به طرحی شد که این طرح را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دادیم. در اینجا یادی می‌کنم از دوست عزیزم مرحوم آقای عظیمی ایشان هم با ما همکاری می‌کرد. این طرح وقتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی داده شد جلسات دفاعیه برگزار شد و الحمدالله به عنوان یک طرح پژوهشی توسط شورا مورد حمایت قرارگرفت. آن زمان شورای عالی انقلاب فرهنگی کمیسیونی به نام پژوهش‌های قرآنی داشت. این کمیسیون هیئتی تشکیل داد از اساتید حوزه و دانشگاه که طرح مقابل آنها دفاع شد و بعد با نظارت آنها طرح را اجرا کردیم. اوایل این حرکت بود که مرحوم عظیمی به دلایلی از ادامه همکاری با ما انصراف دادند و بعد هم جهت تبلیغ به گرجستان اعزام شدند و در همان‌جا به ملکوت اعلی پیوستند. بنده به عنوان مجری طرح کار را با همکاری تعدادی از دوستان و برادرانم آقایان حسین و عباس صبوحی پیگیری کردیم. گاهی هم محضر استاد می‌رسیدیم و نتایج تحقیقاتمان را ارائه می دادیم. استاد نظر می‌دادند و ما هم نتایج را می‌فرستادیم تهران، که در آن‌جا کنترل و نظارت شود. بعد از آن جلسات دفاعیه برگزار می‌گردید و ما از طرح دفاع می‌کردیم و در ضمن آن راهنمایی هم می‌گرفتیم.
هدف طرف تدبر این بود که قرآن را از روی تاقچه‌ها به روی دست‌ها بیاورد و از حالتی که در جامعه فقط در حد خواندن و ثواب بردن جا افتاده خارج کند. حتی کسانی که سراغ مفاهیم رفته‌اند، کمتر از قرآن شناختی دارند و نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند. می‌خواستیم قرآن درون دل مردم جا بگیرد.
همان سال یک فعالیت علمی جدی را شروع کردیم و در کنار فعالیت‌های علمی که انجام می‌دادیم، انجام کارهای پژوهشی اجرای این طرح را در دانشگاه‌ها، حوزه‌ها و مراکز علمی- فرهنگی آغاز کردیم. نتایج اجرای آزمایشی طرح، تربیت 400 مربی در حوزه‌های علمیه خواهران بود، که الحمدالله توفیق داشتم که شخصاً خدمتشان باشم. این 400 نفر که از فارغ التحصیلان و مدرسان رشته‌های قرآنی حوزه‌های علمیه خواهران بودند، در 5 گروه 80 نفره و هر گروه سه هفته دوره گذراندند. نزدیک به 1500 دانشجو در دانشگاه‌های تهران از 1 تا 4 ترم آموزش طرح تدبر دیدند. خیلی از آنها را ما خودمان خدمتشان بودیم و عده‌ای هم توسط مربیانی که تربیت شده بودند آموزش دیدند. در حوزه‌های علمیه بناب، مشهد، بعضی حوزه‌های علمیه کشور و بعضی مؤسسات فرهنگی، به طور پراکنده طرح به صورت آزمایشی اجرا شد. الحمدالله خروجی موفقی هم داشتیم.
رسا - غیر از قم در چند استان به صورت رسمی فعالیت دارید؟
الآن از سال 82 صحبت می‌کنم که کار تازه شروع شده بود؛ الحمدالله در حال حاضر فعالیت‌ها گسترده شده است.
از سال 82 که مطالعات پژوهشی را آغاز کردیم، هیچ وقت کتابخانه‌ای محض، کار نکردیم؛ در کتابخانه بودیم و در عرصه اجرا هم بودیم؛ همه اینها را با هم‌دیگر به خدمت این طرح در آوردیم.
الحمدالله درسال 88 فرآیند پژوهش کتابخانه‌ای و میدانی طرح تدبر شکل پیدا کرد و تبدیل به 5 جلد کتاب شد. بنده و سایر همکارانم موفق شدیم این 5 جلد کتاب را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهیم. این 5 جلد شامل 1 جلد روش تدبر در قرآن و 4 جلد اجرای این روشن برای 15 جز قرآن کریم است. این مجموعه 5 جلدی بالغ بر 2000 صفحه مطلب تولیدی می‌باشد. اگر می‌خواستیم تألیفات و گردآوری‌ها را قرار بدهیم، رقم خیلی بالاتر می‌شد.
شورا همان موقع جلساتی تشکیل داد و نظرشان را این گونه بیان داشتند: " اگر تا کنون کمیسیون پژوهش‌های قرآنی شورای عالی انقلاب فرهنگی از دو یا سه طرح که ارزش دفاع داشته، حمایت کرده، بدون شک یکی از آنها طرح تدبر بوده است." از خروجی طرح خیلی راضی بودند.
همان موقع جهت ملی کردن طرح‌های آموزشی که بر اساس کارهای پژوهشی صورت گرفته بود، ما را به وزارت ارشاد معرفی کردند. بنده خودم این کار را به عهده گرفتم و چند طرح آموزشی را در 3 سطح: اول، طرح آموزش عمومی تدبر در قرآن که تقریباً 320 ساعت آموزش می‌باشد که ما آن را به 4 قسمت تقسیم کردیم. دوم، طرح تربیت مربی تدبر در قرآن که 480 ساعت آموزش است و سوم، طرح تربیت مدرس تدبر در قرآن که 900 ساعت آموزش می‌باشد. ما این سه طرح را آماده کردیم؛ طرح آموزش عمومی برای همه است و هر کسی که مایل باشد می‌تواند شرکت کند، طرح تربیت مربی برای فارغ التحصیلان رشته‌های دانشگاهی مرتبط با علوم قرآنی و دینی و فارغ التحصیلان سطح 2 حوزه و طرح تربیت مدرس، صرفاً برای فارغ التحصیلان عالی حوزوی که فقط از بین برادران امکان شرکت وجود دارد؛ به این دلیل که می‌خواهیم به مراکز استان‌ها اعزامشان کنیم. در ضمن طرح تربیت مدرس در قم متمرکز می‌باشد.
رسا - تاکنون چند نفر تحت پوشش آموزش‌های تدبر قرار گرفته‌اند؟
الحمدالله پیرو جلساتی که در کارگروه آموزش وزارت ارشاد در واقع مرکز هماهنگی توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی برگزار شد، با دفاعیاتی که کردیم، به لطف خدا هر سه طرح تصویب شد. تقریبا آماری که می‌خواهم بدهم، با فعالیت‌هایی که با ارشاد انجام شد، به 20 استان مختلف به کمک ارشاد دوره تربیت مربی اجرا کردیم که بالغ بر 1200 مربی تربیت شد. 400 مربی برای حوزه خواهران بود و طرح تربیت مدرس هم با کمک مرکز هماهنگی و فعالیت‌های قرآنی وزرات ارشاد، برای دو دوره در قم اجرا کردیم که بحمدالله 100 مدرس درسطح عالی تربیت شدند که هر کدام 900 ساعت در همین موسسه دوره گذراندند. طرح آموزش عمومی هم توسط مربیان در سطح کشور اجرا می‌شد.
بالغ بر ده‌ها هزار نفر هم توسط مربیان در همین سال‌ها تحت آموزش عمومی تدبر قرار گرفتند و در حال حاضر هم این طرح‌ها را پیش می‌بریم. با هماهنگی نهادهای حمایتی - فرهنگی در کشور، در همین تابستان جاری، در 10 مرکز استان غیر از 20 استانی که قبلا اجرا کرده بودیم، دوره تربیت مربی در حال اجرا است که در پایان تابستان 400 مربی به خیل 1600 مربی قبلی تدبر اضافه خواهد شد و آمار مربیان به 2000 نفر می‌رسند. اگر اینها هر کدام دو کلاس در سال‌های آینده که موظف‌اند برگزار کنند و الا مدرک داده نمی‌شود، آمار متدبران تدبر، از 100 هزار عبور خواهد کرد.
آموزش‌هایی که اینجا داده شده و موضوع همه‌شان تدبر بود، در سه سطح تربیت مدرس 900 ساعت آموزشی برای طلاب فارغ التحصیل سطوح عالی حوزوی و برای تربیت مربی 480 ساعت آموزشی برای فارغ التحصیلان سطح دو حوزه و فارغ التحصیلان کارشناسی مرتبط دانشگاهی و آموزش عمومی تدبر، در 320 ساعت برای عموم مردم و کسانی که مایل‌اند با تدبر قرآن آشنا شوند و یاد بگیرند.
رسا - فعالیت‌هایتان از چه زمانی به صورت یک موسسه در آمد؟
ما همان موقعی که طرح‌های آموزشی مصوب شد، احساس نیاز کردیم به تاسیس موسسه و فعالیت‌ها را در این قالب آغاز کردیم. خلاصه از یک اتاق کوچکی که در خیابان ارم اجاره شد، شروع کردیم. واقعا برای موسسه شدن هیچ حمایتی نبود؛ هر وقت هم حمایتی جذب شد، بابت تالیف کتابی بود یا بابت اجرای طرح آموزشی. مطابق هزینه ای که کردند مربی تربیت شده و هیچ حمایت بلاعوضی که ما با آن بتوانیم موسسه را راه اندازی کنیم و یا بالاخره پایه گذاری این موسسه انجام شود، اتفاق نیافتاده بود.
فقط الطاف الهی بیکران بوده و الحمدالله همکاری بچه‌ها بود؛ آنها با اخلاصی که داشتند، که هنوز هم در مجموعه این اخلاص حکم فرما است، همه به خاطر آرمان و هدفشان فعالیت می کنند و چشم داشتی ندارند، این مجموعه برپا شد و در حال حاضر خدا را شکر یک موسسه هستیم که ثبت شدیم و جز موسسات الف وزارت ارشاد محسوب می شویم که در تمام حوزه های عمومی و تخصصی دینی، مجوز فعالیت داریم.
رسا - کادر آموزشی موسسه از چند نفر تشکیل شده است؟
کادر آموزشی فعال بالغ بر 25 استاد مجرب است که اینها را اعزام می‌کنیم به مراکز استان‌ها برای اجرای تربیت مربی. اینها غیر از مربیان 2000 نفراند که خودشان کار می کنند و ما فقط نظارت می کنیم و یک کادر پژوهشی که بالغ بر 25 نفرند؛ در دو کلان گروه تدبر ترتیبی و تدبر فرآورده‌های تدبری که اینها هم کار می‌‌کنند.
رسا - از محصولاتتان هم بفرمایید که در چه قالبی بوده‌اند؟
نزدیک به 20 جلد در سطوح مختلف، از قبیل داستان، رمان، کتاب‌های تخصصی، عمومی و آموزشی در عرصه تدبر در دین منتشر شده و اگر توفیق داشته باشیم، امسال فعالیت‌هایمان درست سامان بگیرد، امیدواریم در سال پیش رو، نزدیک به 50 مجلد بر اساس طرح‌های خوبی مثل تلخیص تدبری المیزان که در هفت جلد به زودی منتشر خواهد شد، دوره کل تدبر قرآن که انشاالله که در 24 جلد منتشر خواهد شد که بخش زیادی از آن انجام شده و در حال ویراستاری و نهایی سازی است.
آثاری که چاپ شده‌اند، بیشترش آثار تدبر می‌باشند. چاپ شده‌ها را بخواهم عرض کنم، یک جلد کتاب تدبر سوره نبا تا ناس منتشر شده که برای متخصصین و پژوهش‌گران همراه با استناد و استدلال‌های علمی است؛ همین محتوا برای مربیان چاپ شده که چگونگی تدریس را به آنها آموزش داده و همین محتوا دوباره به عنوان کتاب کار چاپ شده که کار همین محدوده را آموزش داده است.
همین محتوا به عنوان کتاب عمومی هم چاپ شده برای این‌که در دست عموم مردم قرار بگیرد. بعد کتاب روش تدبر که به صورت چاپ پایان نامه‌ای است و در کتابخانه ملی و چند مرکز علمی نگهداری می‌شود. این کار برای شورای عالی انقلاب فرهنگی مهیا شد و 4 جلد کتاب اجرای همان روش در بیش از 15 جز قرآن کریم 8 سور ه مکی بزرگ و 8 سوره مدنی بزرگ که کلا از سوره حدید تا پایان قرآن در این 4 جلد کتاب قرار دارد. با تکمیل این مباحث که حالت گزارش و پژوهش دارند، یک سری کتاب‌هایی را هم مرحوم حاج مهدی صبوحی که پدر ما بودند و مدیر عامل موسسه و نویسنده‌ای توانمند، به صورت رمان نوشته‌اند و منتشر شده تحت عنوان "سوئیت شماره 28". لازم است اینجا اشاره بکنم که ایشان به معنای حقیقی کلمه پشتوانه ما در تمامی فعالیت‌ها و دعا گوی ما و کمک کار ما بودند و تجربیات فراوانی داشتند که بهره‌های فراوانی از ایشان برده‌ایم و می‌توان به نوعی موسسه را از باقیات صالحات ایشان به حساب آورد.
رسا - نگاه ایشان در رمان مذکور به چه صورت بود؟
این کار نگاهش دینی است که به شما خواهم گفت؛ حالا اینها جز کارهای موسسه هستند و رمانی دیگر "در ساحل غربت" نام دارد که با محتوای دینی و یک مجموعه 6 جلدی منتشر شده برای رده سنی نوجوان، زمانی که در این موسسه فعالیت داشتند. البته قبل از این که به موسسه بیایند، آثاری از قبیل قربانی، من از جبهه باز می‌گردم و... هم داشتند؛ بعد از این‌که بحث تدبر بیشتر خودش را پیدا کرد، ایشان جز مربیان تدبر شدند. ایشان بیش از 30 دوره تدبر را تدریس کردند؛ همان زمان که در این موسسه حضور داشتند، خودشان مربی تدبر هم بودند و خوب که با بحث تدبر مرتبط شدند، شروع کردند به نوشتن آثار رمانی تدبر؛ مانند "پایمال" که بر اساس سوره متففین بود. 7 جلد هم جوان شناسی و دایرة المعارف جوان که اینها در دست انتشار می‌باشند. 90 جلد کتاب هم نوشتند برای رده سنی نوجوان و کودک با موضوع اعتقادات، اخلاق و احکام، با نگاه قرآنی و دینی که انشاالله اگر خدا به ما توفیق بدهد اینها را منتشر خواهیم کرد.
از آثار منتشر نشده این موسسه دوره 7 جلدی تدبر در قرآن، بر اساس المیزان است که کار علمی‌شان به پایان رسیده و جلد 1 هم ویراستاری شده است؛جلدهای بعدی اگر ویراستاری بشوند، به صورت یک‌جا در معرض مطالعه علاقمندان قرار خواهند گرفت. خلاصه کارهای در دست اقدام که شمردن ندارد، اگر خدا توفیق بدهد در سال‌های بعد منتشر خواهند شد.
رسا - بقیه فعالیت‌ها در چه قالبی هستند؟
سایر کارهای موضوعی هم که به تدریج منتشر خواهند شد، در جریانش قرار خواهید گرفت. در عرصه‌های تبلیغی، هیئت‌هایی مثل هیئت ولایت در قم و هیئت قرآن و عترت در تهران را داریم و همایش‌های ماهانه مرتبی که در تهران و مراکز مختلف در حال اجرا هستند. سایت، وبلاگ و... هم هست که فعالیت‌هایشان در حال انجام می‌باشد و به لطف خدا در سال گذشته انجمنی راه اندازی کردیم با نام انجمن حیات طیبه که بعدها اسمش را به نام سبک زندگی اسلامی تغییر دادیم. فعالیت این انجمن بر اساس معنویات است؛ ما احساس کردیم قرآن بیشترین پتانسیل را برای غنی سازی اوقات در سطح زندگی دارد و بر اساس قرآن آغاز کردیم که تا به حال یک سایتی در این باره طراحی شده برای مقابله با بدعت‌ها و خرافات و در عرصه سبک زندگی و انشاالله به زودی سایت دیگری برای سبک زندگی اسلامی و با محتوای سوره نور راه اندازی خواهد شد.
ادامه دارد...
975/401الف/ر