با حضور پژوهشگران حوزوی:
ظرفیت‌شناسی علم اصول الفقه برای علوم انسانی بررسی شد
خبرگزاری رسا ـ دومین نشست علمی ظرفیت‌شناسی علم اصول الفقه برای علوم انسانی به همت گروه علمی فلسفه علوم انسانی مجمع عالی حکمت اسلامی در قم برگزار شد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا، دومین نشست علمی ظرفیت‌شناسی علم اصول الفقه برای علوم انسانی، در حالی پنجشنبه 30 آبان‌ماه در سالن اجتماعات مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد که حجج اسلام والمسلمین علیرضا اعرافی و علی اکبر رشاد به بررسی ابعاد مختلف این موضوع پرداختند و بر ضرورت مراقبت از تفکر نظری، فلسفی و علمی حوزه در این زمینه تأکید کردند.
در ابتدای این مراسم حجت‌الاسلام علی شیروانی که به عنوان دبیر نشست علمی ظرفیت‌شناسی علم اصول فقه در علوم انسانی حضور داشت، با اشاره به نخستین نشست که پیش از این با شرکت حجج اسلام والمسلمین فیاضی و رشاد برگزار شده بود، به تشریع موضوع مورد بحث پرداخت و گفت: ابعاد این مسأله باید با چند سؤال خواستن تجزیه شود.
ضرورت مشخص شدن محدوده علوم انسانی
وی افزود: ابتدا باید دید که علم اصول چه ظرفیتی برای بازسازی علوم انسانی دارد، علم اصول موجود مورد نظر است یا علم اصول مطلوب که می‌توان طرحی را برای علم اصول طراحی کنیم که توسعه‌یافته‌تر از علم اصول موجود و تأثیرات آن در علوم انسانی نیز متفاوت از وضع موجود باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه مشخص شدن محدوده علوم انسانی برای روشن‌تر شدن موضوع مورد بحث را ضروری دانست و گفت: باید مشخص کنیم که در علوم انسانی کدام لایه از آن مورد نظر است.
وی احکام علوم انسانی را به دو بخش احکام «اخباری، توصیفی» و «تجویزی و ارزشی» تقسیم می‌شود، اظهار کرد: علم اصولی که هم‌اکنون با آن مواجه هستیم، تقریبا همه اصولی‌ها و فقها اذعان دارند که تدوین، تأسیس و پیدایش آن برای این بوده که برای اکتشاف احکام فرعی در خدمت فقیه باشد.
حجت‌الاسلام شیروانی اصول فقه موجود را برای به دست آوردن بخش‌های اعتقادات و حقایق عینی و حتی مسائل اخلاقی معارف دینی به همین صورتی که هست ناکافی دانست و گفت: اکثر قریب به اتفاق علمای اصول حجیت خبر واحد را محدود به بخش احکام فرعی می‌دانند.
دبیر علمی نشست ظرفیت‌شناسی علم اصول فقه در علوم انسانی افزود: اما برخی از کارشناسان مانند حجت‌الاسلام والمسلمین فیاضی تأکید دارند که اینگونه نیست و خبر واحد می‌تواند در وقایع خارجی هم حجیت داشته باشد که اگر اینگونه باشد با طیف وسیعی از روایات مواجه خواهیم بود.
وی در ادامه روش‌شناسی پژوهش در علم اصول چه دستاوردی برای علوم انسانی دارد، مبانی و مبادی علم اصول چه تأثیری در بنای علوم انسانی دارد و کدام یک از ابواب و مسائل علم اصول تأثیر بیشتری در علوم انسانی می‌تواند داشته باشد را از محورهای این نشست برشمرد.
حجت‌الاسلام شیروانی گفت: آیا برای تدوین علوم انسانی اسلامی و استفاده از آموزه‌های نقلی قرآن و حدیث نیازمند تدوین و تأسیس اصول جدیدی هستیم یا با همین چارچوب فعلی می‌توان از اصول فقه در این علوم بهره گرفت از دیگر محورهای این نشست است.
سازگاری علم اصول با منطق دینی
حجت‌الاسلام والمسلمین علی اکبر رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این مراسم و ابتدای سخنان خود با اشاره به اهمیت بحث پیشنهاد کرد که موضوع نشست با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین فیاضی بررسی شود.
وی با اشاره به اینکه علوم انسانی محقق در صورتی که تولید شود، شامل سه بخش گزاره است، گفت: گزاره‌های اخباری به رقابت انسانی و عقلایی باز می‌گردد و ربطی به شایدها ندارد.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از گزاره‌های تکلیفی و الزامی در ادبیات حوزه که به عنوان فقه شناخته می‌شود به عنوان گروه دوم گزاره‌های علوم انسانی محقق نام برد و ادامه داد:سومین گزاره‌های این بخش را قضایای ارزشی و تهذیبی تشکیل می‌دهند.
وی با بیان اینکه علم اصول، دستگاه روش‌خوان به روش بومی است، تصریح کرد: هیچ دانشی از مجموع دانش‌های حوزوی بومی‌تر از علم اصولی نیست که علمای ما تولید کرده‌اند و کاملا با منطق دینی نیز سازگار است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رشاد با بیان اینکه مسایل و مبادی در علم اصول بسیار متنوع هستند، ابراز کرد: روش‌شناسی و اصول از اجزاهای مختلفی که هر کدام متنوع هستند، تشکیل می‌شوند.
ناتوانی علم اصول فعلی در تولید علوم انسانی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه قلمرو کارکردی علم اصول فراتر از فقه است که بنایی برای تولید علوم انسانی نداشته، گفت: علم اصول از سرمایه‌های غنی و معرفتی عمیق به شمار می‌رود که اگر کنار گذاشته شود، هیچ علمی نخواهیم داشت.
رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی علم اصول فعلی را در تولید علوم انسانی ناتوان ارزیابی و اظهار کرد:از علم اصول باید به‌عنوان الگوی موفق برای فراهم کردن قواعد و روش‌های مشخص در راستای استنباط احکام دینی استفاده کنیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه عقل از کارکردهای مختلفی برخوردار است، مبنا سازی برای درک حوزه‌های دین را از دیگر نقش‌های عقل دانست و گفت: اصل نیاز به دین، مکتب عقلانی است و عقل مبانی را در اختیار ما قرار می‌دهد تا به درک دین دست یابیم.
ضرورت مراقبت از تفکر نظری، فلسفی و علمی حوزه
در بخش دیگری از این نشست علمی حجت‌الاسلام والمسلمین اعرافی رییس جامعةالمصطفی العالمیه بر مراقبت از تفکر نظری، فلسفی و علمی حوزه که دچار آسیب نشود، تأکید کرد و گفت: علم اصول، روش‌شناسی متعالی و پیشرفته است و به طبقه‌بندی کامل آن معتقد هستیم.
وی روش‌شناسی علم اصول را به چهار بخش تقسیم کرد و افزود: در بخش اول نیاز به قواعد مشترک برای استنباط اخباریات و انشائیات وجود دارد که روش‌شناسی مشترک و عام نیز محسوب می‌شود.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیاز به روش‌شناسی در بخش اخباریات را که در علم کلام تدوین نشده، ضروری دانست و از روش‌شناسی در مباحث اخلاقیات و استنباط احکام شرعی به عنوان دیگر بخش‌های روش‌شناسی علم اصول نام برد.
حجت‌الاسلام والمسلمین اعرافی گفت: اصول ما در داد و ستد گسترش فقه توسعه یافته است؛ اصول فقهای شیعه، همواره در تعامل با مسایل گوناگون رشد پیدا کرده و حوزه علمیه نیز به برکت پیروزی انقلاب وارد عرصه‌های جدیدی شد که دائما نشان از چاره‌اندیشی در علم اصول دارد.
تشکیل جریان‌های سازنده علم اصول در علوم انسانی
رییس جامعةالمصطفی العالمیه با بیان اینکه تصویر اول از علوم انسانی، ریشه در مبانی و مبادی‌ای دارد که گذرای توصیفی است و پایه شکل‌گیری علم محسوب می‌شود، ابراز کرد: دیدگاه‌های توصیفی می‌تواند علوم انسانی جدیدی را شکل دهد.
وی حوزه را نیازمند نسل جدیدی که فیلسوف و مجتهد باشند و بتوانند ظرفیت علم اصول را در علوم انسانی حرکت دهند دانست و خاطرنشان کرد: در دین ما سلسله مباحثی در زمینه علوم تربیتی وجود دارد که جز مبانی علم نیست اما می‌تواند در درون علوم انسانی جای بگیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین اعرافی بر پرداختن به تعارض عقل و دین تأکید کرد و با اشاره به اینکه علوم انسانی اسلامی نیاز به زیرساخت‌هایی دارد، گفت: در حوزه علمیه باید جریان‌های سازنده علم به ویژه در حوزه علوم انسانی شکل بگیرد./920/پ201/ی
ارسال نظرات