نگاهى گذرا به تاریخچه تأسیس و ترویج اخلاق کاربردى
خبرگزاری رسا ـ هرچند اصطلاح اخلاق کاربردى در دهه هفتاد قرن بیستم رواج پیدا کرد، ولى معمولاً سابقه تاریخى اخلاق کاربردى را در غرب با آغاز دوران دغدغه‌مندی فلاسفه براى کاربردى کردن فلسفه پیوند می‌زنند.
به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، حجت‌الاسلام محمدتقی اسلامی، عضو هیأت علمی مرکز اخلاق و تربیت اسلامی به بیان تاریخچه تاسیس و رواج اخلاق کاربردی پرداخته است که توجه علاقه‌مندان را به آن جلب می‌کنیم.
عضو هیأت علمی مرکز اخلاق و تربیت اسلامی گفت: هرچند اصطلاح اخلاق کاربردى یا همان"applied ethics" مشخصاً در دهه هفتاد قرن بیستم رواج پیدا کرد، ولى معمولاً سابقه تاریخى اخلاق کاربردى را در غرب با آغاز دوران دغدغه‌مندی فلاسفه براى کاربردى کردن فلسفه پیوند می‌زنند. فلاسفه بعدى نیز گاهی فرضیه هاى اخلاقیشان را در موارد جزئى به کار می‌گرفتند و این کار را روشى براى پى ریزى اصول هدایت گر می‌دانستند.
حجت‌الاسلام اسلامی به تشریح این موضوع پرداخت و تشریح کرد: آکوئیناس به بررسى طیفى از مسائل عملى در کتاب "جامع الهیات" پرداخت که شامل ازدواج و خانواده می‌شد و این سنت از سوى "سوآرِز" و "گروتیوس" گسترش بیشترى پیدا کرد.
وی ادامه داد: "جان لاک" در موضوع "تساهل" آثاری نوشت، کانت در رابطه با خودکشى و دروغ مصحلت آمیز مطالب خود را منتشر کرد، "بنتام" نظریه اى پیچیده درباره مجازات پى ریزى کرد و طرح نوع جدیدى از زندان به نام پنوپتیکن را پیشنهاد داد. هم چنین او با تألیفاتى که درباره رفتار پزشکى داشت، اخلاق پزشکى را تبدیل به عرصه اى از مباحثات چالش خیزکرد. "هگل" نیز در فلسفه‌اش دیدگاه‌هایی را درباره خانواده و مجازات عنوان کرد. تألیفات "جان استوارت میل" در باب تساهل، پدرمآبى و فمینیسم امروزه نیز به عنوان موضوعات کاربردىِ قابل بحث و چالش، مورد علاقه اندیشمندان است.
این پژوهشگر حوزه اخلاق کاربردی در ادامه به تأثیر اندیشه‌ها و فعالیت‌های فیلسوفان قرن بیستم در پایه ریزی اخلاق کاربردی اشاره کرد و تصریح کرد: در میان فیلسوفان قرن بیستم، نظریه هاى "دیویى" در موضوع تعلیم و تربیت تأثیر عملى فراوانى بر نظام‌های آموزش و پرورش در آمریکا و بریتانیا گذاشته است. کتاب روح ساکتِ "راشل کارسون" توجه همه را به خطرات بى شمار زیست محیطى جلب کرد. او دست آوردهاى تکنولوژیک و شیوه هاى کاربست آن‌ها را از جانب شرکت‌ها و دولت‌ها در محیط زیست به عنوان مسائلى اخلاقى معرفى کرد که باید فیلسوفان به آن‌ها توجه کنند.
وی همچنین به پیامدهای جنگ ویتنام اشاره کرد و بیان کرد: این جنگ و پىامدهاى آن در آمریکا نیز به عنوان مسئله اى ذکر می‌شود که بحث در طیف متفاوتى از موضوعات اخلاق کاربردى از قبیل سرپیچى مدنى، وظیفه در قبال یکى از دو مرجع اخلاقىِ وجدان یا جامعه را موجب شده، منجر به تأسیس انجمن‌ها و رسانه هاى مربوط به مسائل فلسفى و سیاسى گردید.
محمدتقی اسلامی با اشاره به اینکه جریان محاکمه پزشکان آلمان نازى، موسوم به محاکمه نورمبرگ علت دیگر توجه به اخلاق کاربردى است تشریح کرد: در نتیجه این محاکمه منشورِ اخلاقى نورمبرگ با ده اصل پدید آمد و تا دهه هاى 1950 و 1960 حاکم بود.
وی ادامه داد: در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد کتاب‌هایی تألیف شد که به طور ضمنى به موضوعات اخلاق کاربردى می‌پرداختند، اما در دهه هاى هفتاد و هشتاد کتاب‌های متعددى به چاپ رسید که به بررسى فلسفى موضوعات مختلف اخلاق کاربردى به ویژه اخلاق پزشکى در مرحله اول و اخلاق تجارت در مرحله دوم اختصاص داشت.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به جریان دیگری که عامل توجه به موضوع اخلاق کاربردی شد اشاره کرد و گفت: از دیگر تحولات تاریخى که عمیقاً بر اخلاق کاربردى تأثیر گذاشت، رأى دیوان عالى کشور ایالات متحده درباره سقط جنین در سال 1970 بود. پس از آن، انتشار کتاب نظریه اى در موضوع عدالتِ "راولز" سرآغاز رهیافت تازه و عملی‌تری در اخلاق شد که لوازمى را در اقتصاد، حقوق و سیاست در برداشت.
وی افزود: در دهه 1970، هنگامى که فلسفه اخلاق به موضوعاتى در اخلاق حرفه اى و نیز مسائل اجتماعى از قبیل قتل رهایى بخش، رفتار با حیوانات، جنسیت و نژاد، مجازات اعدام، سقط جنین، مسئولیت محیط زیستى و تبعیض مثبت توجه کرد، اصطلاحات اخلاق کاربردى (applied ethics) و اخلاق عملى (Practical ethics) باب شد.
این پژوهشگر حوزه اخلاق کاربردی به عامل دیگر گسترش اخلاق کاربری اشاره کرد و گفت: کسانى که به علایق کاربردى فیلسوفان در باب حقوق اخلاقى حیوانات توجه دارند، انتشار کتاب "آزادى حیوان" از "پیتر سینگر" را سرآغاز درک تازه اى از اخلاق به عنوان قلمروى عملى و عملیاتى یاد می‌کنند.
وی ادامه داد: از دیگر شخصیت‌های تأثیرگذار در ترویج این رشته "سى سلابوک" است که در کتاب "دروغ گویى: گزینش‌های اخلاقى در زندگى خصوصى و عمومى" و همچنین کتاب "رازها" در رابطه با موضوعات زندگى عمومى به بهترین شکل نوشته است./9191/د101/ی
ارسال نظرات