آیت الله مجتهد کرمانی کیست

شصت و نهمین سالروز رحلت آیت الله میرزا محمد رضا مجتهد کرمانی، مشهور به «آیت الله کرمانی» عصر روز جمعه 11 مهر ماه به همت جمعی از روحانیان و حوزویان کرمان در آرامگاه وی واقع در مسجد صاحب الزمان(عج) کرمان برگزار شد.

آیت الله مجتهد کرمانی از درخشان ترین چهره های دیانت و سیاست شهر کرمان است؛ وی در سال 1290قمری در شهر کرمان متولد شد. پدرش آیت الله حاج ابوجعفر و جدّش آیت الله حاج احمد کرمانی(سر سلسله‌ خاندان احمدی کرمان) نقشی بسیار مهم و تأثیرگذار در حیات مجدد حوزه‌های علمیه متشرعه و مقابله با نحله‌ های تازه شکل گرفته جامعه کرمان داشتند.

اهمیت اقدامات این روحانیان با نگاه به تاریخ مشخص می شود؛ زیرا بعد از حمله‌ آقا محمدخان قاجار به کرمان(1209 ه.ق) تا چندی جامعه کرمانی از وجود علما و روحانیان خالی شده بود. ابراهیم خان ظهیر الدوله حاکم کرمان، مأمور شده بود خاطره تلخ حمله قاجارها را از ذهن مردم کرمان دور کند و در همین راستا از علمای شهرهای دیگر(آیت الله سید جواد شیرازی از شیراز، آخوند ملا علی اعمی از خراسان، شیخ عبدالله راینی و...) برای انجام حوائج شرعیه و رونق دوباره حوزه های علمیه، دعوت کرد.

آیت الله حاج آقا احمد، چندی در نجف اشرف تحصیل نموده و از علمایی همچون مرحوم صاحب جواهر حکم اجتهاد دریافت کرده بود. در ملاقات با حاج ملا هادی سبزواری در رفسنجان، مأمور به تجدید حیات حوزه علمیه و مقابله با تفکرات و فرق جدید شد؛ وی تمامی اموال خود را که با اساحه مزارع به دست آورده بود، صرف پرورش طلاب و گسترش حوزه‌های علمیه نمود. کوشش و تلاش وی خیلی زود نتیجه داد و حوزه علمیه متشرعه کرمان به قدرت گذشته خویش رسید و توانست در مقابل نحله های جدید که به دلیل قدرت مالی و وابستگی به قدرت حاکمه گسترش یافته بودند، ایستادگی نماید. این کار اگر چه در سال‌های واپسین حیات آیت الله حاج آقا احمد از عرصه فکری به منازع و جنگ فرقه ای منتهی گردید و باعث شد پدر آیت الله مجتهد کرمانی، یعنی آیت الله حاج ابوجعفر به مشهد مقدس تبعید شود؛ اما شأن و اعتبار علمی و جایگاه مردمی وی و پدرش به حدی بود که ناصرالدین شاه قاجار پس از اطلاع از فوت آیت الله حاج آقا احمد(1295 ق) از وی درخواست کرد به کرمان مراجعت نموده و حوزه‌های علمیه را سرپرستی نماید.

بی‌تردید رشد و نمو آیت الله حاج میرزا محمدرضا مجتهد در چنین خاندانی که زعامت و رهبری سیاسی و دینی کرمان را عهده دار بودند، باعث گردید تا خیلی زود راه و مسیر خود را پیدا نموده و پس از تحصیل در محضر پدر، در اصفهان از محضر علمایی چون: آخوند ملا محمد باقر فشارکی، آقا محمد تقی مدرس(معروف به آخوند نجفی)، آقا سید محمد درچه‌ای و آخوند کاشی بهره مند شود. وی در نجف اشرف هم خوش درخشید و در سلک خاص مرحوم آیت الله ملا محمد کاظم خراسانی(صاحب کفایه) و آیت الله سید محمد کاظم طباطبائی(صاحب عروه) و دیگر علمای بزرگوار آن حوزه راه یافت.

به هر تقدیر، بهره گیری از محضر این بزرگواران، از وی مجتهدی توانمند و عالمی حکیم ساخت؛ به نحوی که در حدود ده مجوز اجتهاد از سوی مراجع عظیم‌ الشأن آن روزگار برای ایشان صادر گردید و همگی بر علم و تقوی و بینش حکیمانه وی اقرار کرده‌اند.

آیت الله کرمانی پس از چهارده سال دوری از شهر و دیارش، سال 1322 ق به کرمان مراجعت نمود؛ اما شهر کرمان دچار آشوب طبقه کارگر و شالباف در اعتراض به شرایط بد اقتصادی و مالیات های فراوان شده بود و در نهایت، این آشوب ها منجر به درگیری فرقه ای شد.

ورود آیت الله حاج میرزا محمد رضا مجتهد ـکسی که پدر و جدش وارث قریب یک قرن زعامت و مرجعیت تامه کرمان بودند و خود نیز در محضر بزرگانی چون آخوند خراسانی به مجتهدی اندیشمند و سیاسی تبدیل گشته بودـ به زودی او را در رأس این درگیری‌ها قرار داد، به گونه ای که در پی خط و نشان کشیدن حاکم کرمان، به صراحت موضع خویش را در مقابل تهدیدهای حاکم جدید اعلام نمود؛ «بنده نه مالی دارم که از جهت مالم بترسم از دولت، نه ملکی دارم، نه خانه‌ای؛ امروز نه کاری دست کسی دارم، نه از کسی پروا دارم. عبث نه مرا از شاه بترسانید، نه از حاکم؛ بنده از این قجروها نمی‌ترسم!»

این عبارت آیت الله نشان از این بود که وی تنها درگیری فرقه‌ای را در نظر نداشته، بلکه وی پیکان مخالفت را حتی به سمت شاه و دولت مرکزی نشانه رفته بود. با شدت یافتن آتش درگیری‌ها در کرمان، ظفرالسلطنه در نهایت دستور به تنبیه آیت الله حاج میرزا محمد رضا مجتهد می‌دهد! خبر فلک شدن آیت الله به دستور حاکم کرمان، یکی از جنجال برانگیزترین اخباری بود که به زودی به تمام ایران، خصوصاً تهران ارسال شد و به قول منابع تاریخ معاصر، این مسأله بهترین دستاویزی بود که انقلابیون را به جنب و جوش درآورد؛ به نحوی که اعتراض به این واقعه و مکدر شدن علما از دیگر وقایع ـچون اعتراض به واقعه نوژ بلژیکی، واقعه عمارت بانک، چوب خوردن تجار و...ـ تحصن به عبدالعظیم(مهاجرت صغری) را به دنبال داشت و باز در تمام منابع تاریخ مشروطیت می‌بینیم که یکی از خواسته‌های مهاجرین، بازگرداندن حاج میرزا محمدرضا از رفسنجان به کرمان، دلجویی دولت از ایشان و عزل ظفرالسلطنه از حکومت کرمان بود.

اما در ادامه زندگانی آیت الله کرمانی، باید ذکر نمود، وی پس از این واقعه، سال ها به مثابه سنگری استوار و صخره‌ای سترگ در برابر زورگویان ایستاد و ملجاء و مأمن مردم این دیار بود و حتی پس از تغییر حکومت قاجاریه، وی بارها در اوج خفقان رضاخانی فریادرس مظلومین بود.

مرحوم آیت الله حاج میرزا محمدرضا مجتهد کرمانی پس از عمری خدمت به اسلام و مردم این ناحیه، در سن 72 سالگی در روز 11 مهر ماه 1324 دار فانی را وداع گفت و در پی تشیع بی‌سابقه‌ای، در مسجد صاحب‌الزمان(عج) دفن گردید.

در پایان امید است طبق صحبت‌هایی که شده است، سال آینده به مناسبت هفتادمین سالروز درگذشت آیت الله کرمانی، به همت حوزه علمیه کرمان و سایر مسؤلین، همایشی به جهت بزرگداشت ایشان در کرمان برگزار شود.

گفتنی است مطالب بالا از صحبت های مجید نیک پور، نویسنده کتاب نام آوران علم و اجتهاد در مراسم سالروز رحلت این عالم برداشت شده که بعد از اصلاحات وی منتشر شد.

/9704/704/ر