چالش های پیش روی فقه و ضرورت بازنگری در آن

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، حجت الاسلام مهدی مهریزی، استاد حوزه و دانشگاه، پیش از ظهر امروز در نشست تخصصی فقه پژوهی در جهان اسلام که در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به بررسی فقه در دنیای جدید و قدیم پرداخت و گفت: در حوزه علوم اسلامی و علوم دینی دوره معاصر از زمان ارتباط مسلمانان با غرب شکل گرفته است و باید بررسی شود که فقه در دوران جدید با گذشته چه تحولاتی یافته و چه تفاوتی با گذشته داشته است.

وی با اشاره به چالش های جدی که فقه در مواجهه با دنیای جدید دارد، تصریح کرد: یک بخش از تحولاتی که در فقه صورت گرفته در عکس العمل به این چالش ها بوده است و این چالش ها به دو بخش مسائل جدید و  قدیم تقسیم بندی می شود.

حجت الاسلام مهریزی، افزود: مسائل جدید در حوزه های مختلف از جمله پزشکی، اقتصاد، عرصه رسانه و غیره پرسش های فقهی را ایجاد می کند و در حوزه قدیم نیز در عرصه های مختلف از جمله حقوق بشری، کیفری، مسائلی که خلاف عقل است و غیره چالش هایی وجود دارد و مجموعه این پرسش ها بازنگری آگاهانه و ناخودآگاهی و ضرورت مطالعه مسائل فقهی را می طلبد.

استاد حوزه و دانشگاه، با اشاره به ویژگی های فقه اسلامی در گذشته گفت: در گذشته با دوره های فقهی مواجه بوده ایم، در فقه شیعه در گذشته  مجموعه های فقهی اندک بوده است و اغلب تک نگاری و موضوعات نگاری هایی در عبادات صورت گرفته است و نیز کارها  فردی بوده است.

وی به ویژگی های فقه سنت در گذشته اشاره و اظهار داشت: در فقه اهل سنت به فقه حکومتی پرداخته شده و تاریخ فقها داشته اند، در حالی که در فقه شیعه به آنها توجهی نشده بود. شاید این به علت رقابت ها در اهل سنت بوده است. گاهی این تکثر ها، عامل رشد است و دلیل موضوعات نگاری زیاد در اهل سنت به علت همین رقابت های مذهبی بین شافعی و حنفی و بالاعکس بوده  است.

حجت الاسلام مهریزی، با بیان این که در دوره ای که چالش ها مطرح شد تحولاتی در فقه و فقه پژوهی ایجاد شد، تصریح کرد: از جمله کارهایی که انجام شد، تصحیح مجموعه های گذشته است که مختص فقه نیست و در حوزه های مختلف انجام شد. در این دوره موسوعه های جدید تدوین شده است از جمله دایرة المعارف های جدید به چاپ رسید و نشریات اختصاصی در حوزه های مختلف در دوره جدید نشر یافت.

توجه به مطالعات برون و درون  فقهی در عصر جدید

مدرس حوزه و دانشگاه، به مطالعات برون فقهی در عصر جدید اشاره و خاطرنشان کرد:  از جمله این مطالعات تاریخ فقه است که در گذشته در تاریخ فقه شیعه و سنت وجود نداشته است و  این، از آثار دوره جدید بوده و تجزیه و تحلیل و پرداختن به آن مهم است.

وی با بیان این که توجه به مکتب ها و روش های فقهی از دیگر مطالعات بیرونی فقه است که در عصر جدید به آن پرداخته شده، گفت: از جمله مطالعاتی که در این عرصه انجام می شود این است که روش های فقهی شیعه و سنی در گذشته شناسایی شود و با توجه به این که تفاوت ها به عناصر مشترک می رسد، این تفاوت تبیین شود. پرداختن به ارتجاع ها و مکتب ها برای تهذیب و نقد و تقلید مناسب است.

حجت الاسلام مهریزی، فلسفه فقه را از دیگر کارهای بیرونی فقه که باید به آن پرداخته شود، عنوان کرد و افزود: شاید اهل سنت در گذشته برخی از مسایل فقه را مطرح می کردند اما این که به عنوان یک دانش توجه شود در دوره جدید است و امتیاز آن بر اندیشمندان شیعه است.

استاد حوزه و دانشگاه، به فقه مقارن اشاره و اظهار کرد: فقه مقارن، کار بیرون فقهی است؛ این مهم است که فقه مذاهب اسلامی با هم مقارن شود و فقه اسلامی با قوانین موضوعه مقارن شود و کارهای فراوانی در این باره در دوره جدید انجام شده است و تولیدات زیادی وجود دارد.

وی در پایان به اتفاقاتی که در عرصه جدید در درون فقه افتاده است اشاره و تصریح کرد: توجه به موضوع محوری فقه، امروزی کردن مسائل فقهی، به قانون در آوردن فقه، پرداختن به مسائل مستحدثه از جمله مسائل جدی و قابل توجه در درون فقه است./1310/پ202/ب4