ایمان افزایی باید چشم انداز تبلیغی حوزه باشد/ بایسته‌های تبلیغ بین الملل
به گزارش سرویس اندیشه خبرگزاری رسا، حجت‌الاسلام صادق گلزاده از مبلغان به نام حوزه علمیه است که تاکنون در سمت‌های مختلفی مانند مدیریت تبلیغ مجازی دفتر تبلیغات اسلامی به فعالیت پرداخته است. وی در حال حاضر معاون امور فرهنگی و پژوهشی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است.
در گفت‌وگو با وی به بررسی وضعیت تبلیغ پرداختیم که پیش‌تر متن بخش نخست منتشر شد و در ادامه متن بخش دوم را ملاحظه می‌کنید؛
رسا ـ زمانی که بحث تبلیغ صورت می‌گیرد بیشتر جامعه مذهبی مورد توجه قرار می‌گیرد. برای جامعه غیر مذهبی در زمینه تبلیغ باید چه کارهایی را انجام داد؟ آیا این اتفاق تاکنون رخ داده یا خیر؟
وقتی ما می‌گوییم برای تبلیغ فراتر از مذهبی چه باید کرد، چند کار اساسی لازم است. نخست، ادبیات تبلیغ میان غیر مذهبی‌ها باید به گونه‌ای باشد که جذابت و تأثیرگذاری لازم در میان آنها داشته باشد. مانند ادبیاتی که مقام معظم رهبری در دو نامه خود به جوانان غربی و آمریکایی استفاده کردند و در ادبیاتی حکیمانه، پیامبرانه، دلسوزانه، مهربانانه و صمیمی، پیام خود را بیان کردند؛ در حالی که به صورت طبیعی مخاطبان پیام، با ایشان همسو و همفکر نبودند.
دوم، پیام خود را باید به زبان مخاطب به او برسانیم. به همین دلیل باید در زبان‌های مختلف مبلغانی برای تبلیغ داشته باشیم. همچنین باید پیام خود را با زبان‌های پرجمعیت و پر مخاطب طراحی و عرضه کنیم.
سوم، روش رساندن پیام است. برای نمونه روش‌های تبلیغ در غرب با روش‌های تبلیغ در کشور ما متفاوت است. ما باید از روش‌هایی که بتواند تأثیرگذاری را افزایش دهد بهره گرفته و حداکثر استفاده را بکنیم.
چهارم، از قالب‌های خوب برای رساندن پیام خود استفاده کنیم که در این زمینه باید آسیب شناسی، مخاطب شناسی، نیازشناسی و... داشته باشیم و اگر می‌گوییم پیام دین آب حیات است، بدین معنا نیست که برای همه از این آب به یک مقدار بدهیم، بلکه ممکن است برخی نیاز به آب کمی داشته باشند و برخی دیگر نیاز به آب بیشتری داشته باشند.
رسا ـ بهترین وسیله برای روزآمدسازی تبلیغ را چه می‌دانید؟
قرآن و سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) با حفظ اصول و مسلمات بهترین ساحت برای روزآمدسازی پیام دین از نظر روش، قالب، محتوا و دیگر مسائل است. تنوعی که در روش تبلیغی پیام و فرامین الهی در سیره ائمه اطهار(ع) و انبیا وجود دارد نشان می‌دهد اقتضای تنوع زندگی بشر دارای ساحت‌ها، ظرفیت‌ها، روشها، قالب‌ها و زبان‌های تبلیغی متنوع است که می‌توان مخاطب محور باشد.
همچنین شرایط امروز به اقتضای وجود وسایل تبلیغی فراوانی مانند فضای ماهواره، اینترنت، مجازی، شبکه‌های اجتماعی و وب این مهم را می‌رساند که باید حداکثر استفاده را از این فضاها برای ترویج معارف الهی، عقلی و حکیمانه داشت.
رسا ـ تبلیغ در عرصه بین‌الملل را به چه میزان ضروری می‌دانید؟ خود شما در این زمینه فعالیتی داشته‌اید؟
بنده در تبلیغ عرصه بین‌الملل در نقش مدیریتی خدمتگذاری کرده‌ام و همان‌گونه که سالیانی در تبلیغ ملی جزو نخبگان این عرصه بوده‌ام در فضای بین‌الملل نیز به تبلیغ پرداخته‌ام. درباره نیاز و بایسته‌های تبلیغ بین‌الملل باید به چند موضوع توجه اساسی داشت.
نخست، تبلیغ عرصه بین‌الملل چه حضوری و چه از طریق فضای مجازی و ماهواره، افزون‌بر مشترکاتی که با تبلیغ داخلی مانند تبیین دین و بیان معارف الهی دارد، باید نسبت به فرهنگ آن کشور و مردم شناخت کافی را داشت. فرد در هر کشوری بخواهد به تبلیغ بپردازد مسلما باید با فرهنگ آن ملت آشنا باشد تا بتواند قدرت ارتباط‌گیری لازم را با آن ملت داشته باشد. به همین دلیل آشنایی با فرهنگ‌ها، آداب، سنن و رسوم یکی از ضرورت‌های تبلیغ بین‌الملل است.
دوم، در تبلیغ بین‌الملل آشنایی با زبان آن کشور و ملت نیز یک ضرورت است. باید به اقتضای مخاطبانی که فرد می‌خواهد با آنها ارتباط بگیرد و به تبلیغ بپردازد به زبانشان نیز آشنایی کافی و وافی را داشته باشد. سومین ضرورت دسته‌بندی محتوای تبلیغ به اقتضای ذائقه مخاطبان غیر ایرانی است.
مسلماً آن‌چه ما در میان مخاطب ایرانی تبیین و تبلیغ می‌کنیم، نمی‌تواند در میان مردم غیر ایرانی مورد پسند قرار گیرد، بلکه باید بسته بندی متفاوتی برای هر کشور و ملتی داشته باشد. یعنی بسته فرهنگی که در قالب بیان، نوشته و یا به وسیله رسانه تهیه می‌شود باید سازگار با فرهنگ و محیط آن جامعه باشد.
چهارم، باید برای مخاطب غیر ایرانی رابطه درخوری از حیث روشی و محتوایی و ویژگی‌های پیام رسان، پیام و پیام گیرنده ایجاد کنیم به گونه‌ای که فراگیر و تأثیرگذار باشد. برای نمونه امروزه در فضای مجازی شبهات فراوانی وجود دارد که ضمن پاسخ به این شبهات که مخاطبان بین‌المللی نیز دارد، باید ظرفیت پاسخ به پرسش‌های دیگر را نیز داشت. یعنی به گونه‌ای نباشد که مخاطب احساس کند می‌خواهیم موضوعی را برای او القا کنیم، بلکه بداند برای پرسش‌های مختلف او به صورت مستند و عقلی پاسخ داریم.
رسا ـ عملکرد نهادهای حوزوی در زمینه تبلیغ بین‌الملل چگونه است؟
آن‌چه نهادهای تبلیغی مرتبط در زمینه تبلیغ بین‌المللی انجام می‌دهند مانند فرهنگ ارتباطات اسلامی، جامعه المصطفی(ص) و... نسبت به واقعیتی که وجود دارد بسیار کم بوده و نیاز به توسعه کمی و کیفی فراوانی دارد که البته در ساحت مجازی و ماهواره‌ای نهادهای گوناگون دیگری مانند دفتر تبلیغات اسلامی، معاونت تبلیغ حوزه و فضاهای دیگر نقش آفرینی می‌کنند.
رسا ـ آیا حوزه اقدامات لازم را در بخش‌های مختلف مانند تربیت نیرو و اعزام مبلغ انجام داده یا خیر؟ اگر انجام داده آیا این میزان کافی است؟
در حال حاضر شورای سیاستگذاری تبلیغ متشکل از حوزه علمیه، دفتر و سازمان تبلیغات و دیگر مجموعه‌ها برای سیاستگذاری شکل گرفته ولی بنده به عنوان یک طلبه و مبلغ وقتی به ساحت تلاش‌ها، محتواهای تبلیغی، نیروهای تربیت شده و مخاطبان تبلیغ نگاه می‌کنم، ناکافی می‌دانم. یعنی برای توسعه تبلیغ باید کار بسیار نظام‌مند و گسترده‌ای را از نظر کمی، کیفی و روشی داشته باشیم. برای نمونه تبلیغ برای کودک اقتضائات ویژه خود را دارد ولی آیا به اندازه کافی مبلغ برای کودک داریم؟ خیر.
همچنین آیا جامعه و افراد از ظرفیت مبلغی که برای تربیت کودک در مرکز تربیت مربی کودک دفتر تبلیغات اسلامی آموزش می‌بیند بهره‌برداری حداکثر را دارند؟ خیر. در ساحت‌های دیگر نیز باید به این موضوع توجه کنیم. امروز به ضرورت تبلیغ در فضای مجازی همه توجه دارند ولی آیا به اندازه کافی مبلغ در این فضا تربیت کرده‌ایم؟ خیر. آیا پشتیبانی لازم و کافی از مبلغان تربیت شده و کارآمد برای حضور پررنگ در ساحت فضای مجازی وجود دارد؟ خیر. به همین دلیل باید ساحت‌های گوناگون این قضیه مورد توجه قرار گیرد. البته امیدواریم با نفس تازه‌ای که در حوزه‌های علمیه دمیده شده و شورای عالی حوزه فعالیت خود را آغاز کرده، شاهد تحرک و برنامه‌ریزی مناسبی باشیم.
بحث دیگر بهره‌گیری از ظرفیت مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه است که مقام معظم رهبری، مراجع تقلید و بزرگان حوزه نیز بر این ظرفیت تأکید کرده‌اند. این مجمع در حقیقت از ظرفیت‌های متعلق به حوزه بوده و نقش حوزوی دارد و وظیفه او نیز واسطه قرار گرفتن میان مراجع، بزرگان، مراکز حوزوی و رهبر معظم انقلاب با جامعه و بدنه طلاب است؛ طلابی که رگ حیاتی ارتباط تبلیغی با جامعه بوده و باید از این ظرفیت نهایت بهره را برد.
بنابراین صاحب نظران و بزرگان حوزه باید از نظرات اعضای مجمع نمایندگان طلاب که به عنوان نمایندگان واقعی طلاب و با آرای مستقیم آنها انتخاب می‌شود، بهره کافی را داشته باشند. بنده نیز در دوره‌های مختلف رییس کمیسیون طرح و برنامه حوزه، عضو کمیسیون کادرسازی و سیاسی مجمع نمایندگان طلاب و فضلا بوده‌ام و نسبت به این ظرفیت آشنایت دارم. ظرفیت مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه در حقیقت یک ظرفیت برای جامعه در جهت بهره‌گیری از طرفیت طلاب است.
از سوی دیگر شاهد تحول در حوزه علمیه خراسان به عنوان یکی از بزرگترین حوزه‌های علمیه شیعه و همچنین حوزه علمیه نجف هستیم. اکنون حوزه علمیه نجف دارای تحول تبلیغی است که در گذشته چنین تحرک تبلیغی نداشت. حتی طلاب حوزه علمیه نجف اکنون در جهاد مقدس کشور عراق در کنار نیروهای مردمی حضور دارند و مانند طلاب ایران که در دفاع مقدس ایران اسلامی نقش آفرین کردند، نقش آفرینی می‌کنند و این‌ها خود ظرفیت‌های عظیمی به شمار می‌آید که اگر بزرگان حوزه برای این ظرفیت برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشند، نفس تازه‌ای به ساحت تبلیغی حوزه دمیده شود.
رسا ـ چشم اندازه شما برای تبلیغ داخلی و خارجی چیست و رسالت بزرگان حوزه چیست؟
مسلماً چشم‌انداز و قله‌نمایی به اقتضای امکانات و مقدورات است، یعنی وقتی چشم‌انداز را تعریف می‌کنند به آرمان‌ها، مطلوب‌ها، مقصودها و آرزو‌ها از یک‌سو و به امکانات و مقدورات از سوی دیگر توجه می‌کنند و با سنجیدن این دو، قابلیت و اقدامات را طراحی می‌کنند. برای نمونه در چشم انداز 20 ساله ایران اسلامی ایمان افزایی به عنوان یک فاکتور برجسته دینی بیان شده است ولی این ایمان افزایی چگونه محقق می‌شود؟ در بستر تبلیغ دین و ترویج دین این ایمان افزایی به وقوع پیوسته و عملیاتی می‌شود.
تصور بنده این است که ایمان افزایی بیان شده در برنامه 20 ساله را نهادهای بین‌المللی و ملی باید به چشم انداز تبلیغی خود تبدیل کنند که در داخل نسبت به این موضوع قدم‌هایی برداشته شده است، برای نمونه چشم‌انداز تبلیغی فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این جهت حرکت می‌کند.
به عقیده بنده حداقل تعریف مسیر بیانیه مأموریت برای چشم‌انداز 20 درباره ایمان افزایی نیز این باشد که تا این زمان هیچ روستای بدون مبلغ و هیچ پرسش بدون پاسخ نداشته باشیم. برای رسیدن به این اهداف نیز باید تمام این مسائل تدوین و برنامه‌ریزی شده، محتوای آن تولید شود. حتی روشها، قالب‌ها، ابزارها و روشها مورد نیاز تهیه و تنظیم شود.
بحث دیگر در رسیدن به ساحت‌های تبلیغ گسترده این است که نهایت بهره را از ابزار و تکنولوژی روز داشته باشیم و بدانیم که در چند سال آینده تکنولوژی‌های جدید وارد بازار می‌شود و باید بتوانیم خودمان را با آن وقف بدهیم. یعنی بر اساس قابلیت‌های آنها محتوای دینی تولید کنیم.
در فضای مجازی نیز از جمله ابزارهای تکنولوژی و رسانه‌هایی که برای انتقال پیام نیاز مبرم داریم، اینترنت پاک و ملی است تا ضمن صیانت از باور خودی‌ها، معلومات و محتوا در این فضا به اندازه کافی و انبوه برای استفاده دیگران باشد و این تولید انبوه زمانی می‌تواند سودمند باشد که همراه با بازآفرینی، تولید بر اساس فرهنگ ملل و ترجمه آنها به زبان‌ها مختلف باشد تا بتوان به دیگر ملل نیز انتقال داد.
برای انتقال این فرهنگ نیز باید طلاب و فضلایی به صورت تخصصی آموزش ببینند. اگر بتوانیم تمام این زیر ساخت‌ها را داشته باشیم می‌توان امیدوار بود که در آینده نه چندان دور، تولید محتوای دینی نسبت به وضعیت کنونی به دو برابر برسد و این موضوع نیز بستگی به تهیه امکانات و مقدورات دارد.
برای داشتن منابع انسانی کافی در حوزه دین برای تبلیغ نیز باید به رشته‌های تخصصی توجه ویژه‌ای داشته باشیم و در کنار آن، فراگیری زبان‌ها مختلف را پیگیر باشیم. همچنین از دانش و معلومات جدید غافل نباشیم. در بخش تأمین منابع انسانی نیز حوزه و دانشگاه می‌تواند با توسعه رشته‌های مرتبط مانند سیاستگذاری فرهنگ اجتماعی یا رشته‌های مرتبط سبب تربیت جوانان روز آمد، کارآمد و تأثیرگذار در ساحت‌های تبلیغ دین مفید باشد.
چنین چشم‌انداز و نگاهی نیاز به سیاستگذاری و مدیریت فرهنگی جامعه، مدیریت فعالیت‌های فرهنگی ـ تبلیغی و زمان و برنامه محور کردن دارد که اگر این‌گونه عمل کنیم شاید در زمینه اقدامات تبلیغی و فرهنگی بتوانیم موفق باشیم و حرکت رو به جلویی داشته باشیم.
رسا ـ سخن پایانی.
برای داشتن تبلیغ مفید و مؤثر دین نهادهای دیگر نیز باید همکاری لازم را داشته باشند. نخست، دولت و مجلس باید همت کرده و حوزه فرهنگ را جدی بگیرند. همچنین پشتیبانی مالی و امکاناتی درخوری از این حوزه داشته باشند تا نسبت به تربیت، تأمین مبلغ، محتوا و آموزش مورد نیاز بتوانیم در جایگاه خوبی قرار گیریم.
دوم، تعامل و همکاری میان نهادهای تبلیغی، واگذاری کار به اهل آن و اجرای فرامین رهبر معظم انقلاب به عنوان یک ضرورت و نیاز باید به صورت جدی مورد نظر قرار گیرد. سوم، چشم انداز فراگیر برای تبلیغ دین در یک ساحت 10 تا 20 ساله تدوین شود. منظور بنده نیز چشم انداز فراگیر برای نظام است. سپس چشم اندازهای بخشی و تقسیم کار میان نهادها و سازمان‌ها مختلفی صورت گیرد تا متولیان تبلیغ برای حوزه‌ها خود بتوانند به صورت تخصصی کار و فعالیت کنند.
/993/403/ر