علوم انسانی، روح دانش است

عباس رستمی استاد و عضو هیات علمی دانشگاه باهنر کرمان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رسا در کرمان، با اشاره به اسلامی سازی علوم، گفت: علوم انسانی اسلامی یا به تعبیر دیگر، هماهنگ سازی دانش با فرهنگ اصیل اسلامی، کاری بسیار پیچیده و دشواریاب و دیریاب است. در عین حال لازم است عالمان جهان اسلام و دلسوزان علم و بشریت در عالم اسلام، نه تنها برای تداوم حیات تمدنی خود که برای نجات علم به ویژه علوم انسانی از نگاه‌های تک بعدی و خشک و بی روح غربی تلاش کنند و با نگاهی اسلامی و واقع بینانه علوم انسانی اسلامی را تولید کرده و به بشریت عرضه نمایند.

وی با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری در این رابطه افزود: رهبر معظم انقلاب می‌فرماید: "ما در زمینه‌ علوم انسانی، برخلاف آنچه که انتظار می‌رفت و توقع بود حرکت متناسب و خوبی نکرده‌ایم". 

این استاد دانشگاه بیان داشت: این در حالی است که علوم انسانی نسبت به علوم طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردارند. زیرا علوم طبیعی و تجربی مستقیماً با اعتقادات و باورهای افراد مرتبط نمی‌شوند؛ آن‌ها بیشتر جنبه‌های مادی و دنیوی زندگی بشر را تأمین می‌کنند. علومی همچون شیمی و فیزیک و گیاه‌شناسی و میکروب‌شناسی در خدمت منافع مادی و جسمانی بشرند؛ اما علوم انسانی ارتباطی مستقیم با قلمرو باورها و ارزش‌ها و کنش‌ها دارند. حتی در بسیاری از مواقع احکام و گزاره‌هایی ارزشی نیز ارائه می‌دهند. 

وی ادامه داد: علوم انسانی تأثیری جدی در حیات واقعی و معنوی فرد و جامعه دارند و اگر کمترین زاویه و شکافی با حقیقت داشته باشند، موجب انحرافاتی بزرگ در زندگی انسان خواهند شد.

رستمی عنوان کرد: نکته مهمی که ضرورت توجه ویژه‌تر به علوم انسانی را نشان می‌دهد، این است که نسبت علوم انسانی به علوم طبیعی و تجربی و علوم پایه مثل نسبت روح به جسم است. علوم انسانی است که جهت سایر علوم را مشخص می‌کند و تحلیل، کنترل و هدایت همه‌ کنش‌های بشری اعم از کنش‌های علمی و عملی را بر عهده دارد. هر گونه انحرافی در این علوم موجب کجروی در همه‌ زمینه‌ها خواهد شد. بی‌توجهی این علوم به آموزه‌ها، مبانی و اصول اسلامی موجب بی توجهی به اسلام در سایر حوزه‌های زندگی و حیات فردی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی خواهد شد. 

وی اظهار داشت: به تعبیر مقام معظم رهبری، "علوم انسانی روح دانش است."

این استاد دانشگاه اذعان کرد: حقیقتاً همه دانش‌ها، همهی تحرکات برتر در یک جامعه، مثل یک کالبد است که روح آن، علوم انسانی است. علوم انسانی جهت می‌دهد، مشخص می‌کند که ما کدام طرف داریم می‌رویم، دانش ما دنبال چیست، وقتی علوم انسانی منحرف شد و بر پایه‌های غلط و جهان‌بینی‌های غلط استوار شد، نتیجه این می‌شود که همه‌ی تحرکات جامعه به سمت یک گرایش انحرافی پیش می‌رود.

وی مطرح کرد: علوم انسانی است که نقشه‌ راه را در سایر حوزه‌های علمی ترسیم می‌کنند. اینکه اهداف پیشرفت‌های فیزیکی، نظامی، فضایی، شیمیایی و امثال آن چیست و چه باید باشد، همگی وابسته به علوم انسانی است. علوم انسانی سکولار، اهداف و مقاصد سکولار را ترسیم خواهد کرد و بالتبع علوم انسانی اسلامی در خدمت تحقق اهداف و مقاصد اسلامی خواهد بود.

رستمی گفت: هیچ کسی در این مسأله تردید ندارد که علوم انسانی موجود، متناسب با فکر و فرهنگ انسان غربی سکولار تولید شده است. به دنبال تأمین نیازهای این جهانی انسان غربی هستند. انسان را منقطع الاول و الاخر تلقی می‌کنند. حتی اگر عالمان این علوم نیز موحد باشند اما این علوم نسبت به مبدأ و معاد نه «لابشرط» که «بشرط لا» هستند. به همین دلیل، نه تنها تناسبی با جهان بینی توحیدی و نظام ارزشی اسلام ندارند، که در بسیاری از هنجارها دستورالعمل‌ها و توصیه‌های خود در تضاد و تعارض با اسلام نیز هستند. 

وی در ادامه به سخنی از رهبر انقلاب اشاره کرد و افزود: مقام معظم رهبری در این زمینه می‌فرماید: "این علوم انسانی‌ که امروز رایج است، محتواهایی دارد که ماهیتاً معارض و مخالف با حرکت اسلامی و نظام اسلامی است؛ متکی بر جهان بینی دیگری است؛ حرف دیگری دارد، هدف دیگری دارد. وقتی این‌ها رایج شد، مدیران بر اساس آن‌ها تربیت می‌شوند؛ همین مدیران می‌آیند در رأس دانشگاه، در رأس اقتصاد کشور در رأس مسائل سیاسی داخلی، خارجی، امنیت، غیره و غیره قرار می‌گیرند."

رستمی در پایان ضمن بیان تلاش حوزه های علمیه به اسلامی سازی علوم انسانی گفت: اسلام، جامع تمام جهات مادی و معنوی و غیبی و ظاهری هست، برای اینکه انسان دارای همه مراتب هست و قرآن کتاب انسان‌سازی است؛ انسان چون بالقوه همه مراتب را دارد، کتاب خدا آمده است که انسان را انسان کند و همان طوری که جامعه‌اش را اصلاح بکند، خودش را هم کامل کند تا برسد به مرتبه عالی./302/9705/ب1