حقیقت اخلاق، شرح صدر است/ بدون معرفت ذکر گفتن ثمربخش نیست

به گزارش خبرنگار خبرگزاری رسا در مشهد، آیت الله سید محمد حسینی الموسوی زنجانی، استاد سطح عالی حوزه علمیه شب گذشته در جمع طلاب به تفسیر قرآن کریم پرداخت و گفت: موضوعاتی که در سوره مزمل بیان شده ارتباط بسیار نزدیکی با سوره قلم دارد.

وی با بیان این‌که حقیقت اخلاق ظرفیت و شرح صدر پیدا کردن است، ابراز داشت: در سوره قلم خداوند تأکید می‌کند که پیامبر(ص) دارای اخلاق بسیار عظیمی است. برای این‌که این اخلاق ایجاد شود به پیامبر (ص) در سوره مزمل برای این‌که پیامبر به شرح صدر برسد به شب‌زنده‌داری سفارش می‌کند.

استاد سطح عالی حوزه علمیه در ادامه افزود: در سوره قلم نیز خداوند دستور شب‌زنده‌داری را به پیامبر (ص) می‌دهد. نماز شب به انسان ظرفیت و تحمل‌پذیری می‌دهد. بنابر این وجه ارتباط دو سوره مزمل و قلم شب‌زنده‌داری برای ظرفیت پیدا کردن است که در هر دو تکرار شده‌اند.

وی در تفسیر آیه ۵ سوره مزمل «إِنَّا سَنُلْقِي عَلَيْكَ قَوْلًا ثَقِيلًا» گفت: سه احتمال از معنای «قول ثقیل» ذکر شده است؛ احتمال اول، نزول قرآن کریم سنگین بوده است. به این دلیل که دستور‌های سنگینی مربوط به پیامبر (ص) و مردم در قرآن کریم وجود دارد. خداوند برای تحمل سنگینی این بار دستور می‌دهد که شب‌زنده‌داری و تهجد پیشه کند.

آیت‌الله موسوی زنجانی در ارتباط با احتمال دوم اظهار داشت: هنگامی که قرآن کریم بر پیامبر اکرم (ص) نازل می‌شد این بار آنقدر زیاد بود که حتی بر مرکب ایشان نیز فشار می‌آمد و شتر روی زمین می‌نشست تا نزول وحی پایان یابد. بعضی افراد نیز برای این آیه احتمال سومی داده‌اند که به نظر می‌رسد احتمال بهتری باشد.

وی افزود: مراد از ثقل، ارزشمند و باعظمت بودن رسالت است، هرچند برای شکرانه آن باید شب‌زنده‌داری کنی تا بتوانی این مسؤولیت و رسالت را به منزل برسانی.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه در پاسخ به این سؤال که ارتباط شب‌زنده‌داری با تحمل بار رسالت چیست، ابراز داشت: زیرا عبادت در شب با سختی شدیدی انجام می‌شود و انسان حضور قلب بیشتری دارد.

وی در ادامه افزود: عبادت‌هایی که با حضور قلب انجام می‌شود اثر بیشتری بر انسان می‌گذارند. در حدیثی از ائمه (ع)  پرسیدند که به چه دلیل عبادت در شب مؤثرتر و استوارتر است. ایشان پاسخ دادند؛ شب‌هنگام از رختخواب برخاستن نشانه خلوص در پیشگاه خداست و آن فرد انگیزه‌ای غیر از خدا ندارد بنابراین عبادت در شب به خلوص و حضور قلب نزدیک‌تر است تا عبادت در روز و هنگامی که مردم می‌توانند فرد را ببینند.

آیت‌الله موسوی زنجانی در توضیح ظرفیت پیدا کردن انسان بعد از انجام نماز شب، اظهار داشت: ظرفیت پیدا کردن یعنی انسان بتواند با گرفتاری‌ها و فرازونشیب‌های زندگی مبارزه کند یا آن‌ها را در وجود خود هضم کند بنابراین برای این‌که «خلق عظیم» ایجاد شود باید پاسی از شب را شب‌زنده‌داری کنیم تا در روز نیز بتوانیم به کارهای روزمره به خوبی‌ رسیدگی کنیم.

وی با بیان این‌که برای عبادت شبانگاه سفارش‌هایی از جانب خدا و ائمه اطهار (ع) شده است، تصریح کرد: در عبادت شب تأکید و سفارش کرده‌اند که پروردگار خود را یاد کن و با انقطاع کامل به طرف خدا برو. مراد از یاد و ذکر خدا شامل هر چیزی می‌شود که بتوان با آن خدا را به یاد آورد و نماز جزئی از این موارد است که می‌توان به یاد خدا بود.

استاد سطح عالی حوزه علمیه در معنای «تَبَتَّلْ» آیه ۸سوره مزمل« وَاذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ وَتَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا» ابراز داشت: «تَبَتَّلْ» نوعی حالت تزرع و دعاست که با آن دعا انسان با حالت خاصی به پیشگاه خداوند برود. در روایات نیز به این معنا تصریح شده است.

آیت‌الله موسوی زنجانی در تفسیر آیه ۹ «رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ لا إِلَهَ إِلا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَکِیلا» گفت: در این آیه دلیل رفتن به پیشگاه خدا آورده شده است و جواب سؤال مستتری را می‌دهد و می‌گوید دلیل رفتن به پیشگاه خداوند این است که او پروردگار مشرق و مغرب است. مشرق و مغرب کنایه از آن است که خداوند بر همه چیز احاطه دارد.

وی افزود: «فَاتَّخِذْهُ وَکِیلا» یعنی خدا را برای خود وکیل أخذ کن. وکیل أخذ کردن مفهومش این است که در کارهایی که می‌خواهی انجام دهی آن‌ها را به خدا واگذار کن.

استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه در توضیح معنای ذکر خدا گفت: ذکر خدا یعنی نسبت به خدا بیشتر معرفت و شناخت پیدا کنیم هر چقدر معرفت خدا زیاد شود انسان می‌تواند تکیه‌گاه محکمتری برای خود داشته باشد.

وی افزود: مراد از ذکر تنها سبحان‌الله گفتن نیست بلکه معرفت خدا و در کنار خدا بودن است بنابراین اصل آن است که انسان به خدا معرفت پیدا کند و بدون معرفت پیدا کردن ذکر گفتن ثمربخش نیست./201/862/ب1