کرسی ترویجی «فاعلیت نفس در جهان خارج» برگزار شد

 به گزارش خبرگزاری رسا به نقل از روابط عمومی و بین الملل جامعه الزهرا، چهارمین کرسی ترویجی با موضوع «فاعلیت نفس در جهان خارج (تحلیلی بر اصول، نتایج و لوازم کاربردی براساس آراء صدرالمتألهین)» به همت معاونت پژوهش در پژوهشگاه حضرت معصومه(س) جامعه‌الزهرا(س) برگزار شد.

این کرسی ترویجی با ارائه خانم «خدیجه هاشمی»، پژوهشگر جامعه‌الزهرا(س)‌و نقد اساتید برجسته حوزه و دانشگاه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر «محمدمهدی گرجیان»، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(علیه‌السلام) و حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین دکتر «محمدباقر ملکیان»، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) برگزار شد.

هاشمی در ابتدای نشست به تشریح اثر تألیفی خود پرداخت و بیان داشت: مسئله اصلی در این نوشتار پاسخ به پرسش‌هایی درباره تاثیرگذاری، توانایی و نوع فاعلیت نفس در مکتب صدرا است.

پژوهشگر حوزه خاطر نشان کرد: منظور از فاعلیت، قدرت خلاق و فعال نفس و توانایی خلق در جهان عین یا خارج است.

وی افزود: از آنجا که ازمنظر صدرا، نفس دارای مراتب و سیر استکمالی است؛ فرضیه ما در این تحقیق این است که تأمل در آرا، مبانی و به خصوص مباحث انسان‌شناسی صدرا می‌تواند زمینه این ادعا را فراهم کند که نفس انسان در طی مراتب استکمالی خود می‌تواند به قدرتی دست پیدا کند که دیگر ناشی از اعضا و جوارح ظاهری‌اش نیست.

هاشمی تاکید کرد: به نظر صدار این قدرت می‌تواند هم دارای منشا ربانی و هم غیر الهی و شیطانی باشد و بسته به اینکه نفس مراتب کمالی خود را در کدام یک از این دو مسیر به فعلیت رسانده باشد، تأثیرگذاری آن الهی یا غیرالهی خواهد بود و البته تأکید این نوشتار بر تبیین« فاعلیت الهی نفس» است.

پژوهشگر جامعه الزهرا(س) با اشاره به اتحاد نفس و بدن از منظر ملاصدرا خاطر نشان کرد: بدن مرتبه‌ی نازله‌ی نفس است و نخستین اثری که از نفس می‌بینیم در همین بدن است و اما با قوت و قدرت یافتن نفس در اثر عواملی همچون طهارت، تزکیه و...؛ این نفوذ سلطنت و فرمانروایی نفس از حوزه‌ی بدن گسترش پیدا کرده و به عوالم دیگر سرایت می‌کند تا آنجاکه در انسان کامل، کل عالم هستی حکم بدن این انسان را پیدا می‌کند.

وی در ادامه به بیان فایده‌ی علمی این تحقیق پرداخت و گفت: در جستجوهای صورت گرفته، پژوهشی با این عنوان خاص و در این نظام و ساختار خاص ندیدم؛ هر چند مبادی، مبانی، لوازم و نتایج در جایی به صورت مستقل دیده می‌شود و از سویی نتایج و لوازم فلسفی که مهم ترین بخش این کتاب بوده، می‌تواند پاسخگوی بسیاری از شبهات فلسفی کلامی باشد.

هاشمی پژوهش خود را یک نقد فلسفی بر عرفان‌های نوظهور و کاذب و ادبیات صرفا معنی‌گرا دانست و عنوان داشت: این نوع ادبیات به حوزه معنویت و قدرت نفس که فقط به ساحت درون انسان محدود می‌شود، مرتبط است که در قالب قانون جذب مطرح می‌شود و هیچ دخالتی از دین و خدا در این مباحث نمی‌بینیم.

این محقق حوزوی در ارتباط با ساختار کتاب خود گفت: این کتاب مشتمل بر سه بخش است: اول ادبیات تحقیق؛ فاعلیت نفس در جهان خارج؛ لوازم و نتایج مسئله فاعلیت نفس در جهان خارج.

وی افزود: هر کدام از بخش‌های این کتاب، مشتمل بر سه یا چهار فصل است و بخش ادبیات تحقیق شامل فصول روش‌شناسی، تحلیل مفهومی و بررسی مبانی است.

هاشمی در توضیح روش کار خود اظهار داشت: روش این نوشتار تلفیقی از دو رویکرد درون‌دینی و برون‌دینی است و نوع چینش مطالب به روش عام به خاص بوده و سعی شده تکنیکی که برای تحلیل محتوا استفاده می‌شود از قواعد منطقی مانند تعریف و تحلیل مفاهیم و گزاره‌ها، برهان و نقد محتوا باشد و ابزاری که ما را در بکارگیری این روش‌ها کمک کرده منابع و اسناد کتابخانه‌ای و راهنمایی اساتید بوده است.

در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام‌والمسلمین «محمد مهدی گرجیان» به ارائه سخن پرداخت و با قدردانی از تلاش صورت گرفته اظهار داشت: این موضوع بسیار شریف و ارزشمند است و جای کار و بحث زیادی دارد و مؤلف رویکردهای متعددی را مورد توجه قرار داده است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم ضمن تقدیر از تلاش‌های خانم هاشمی در امر نگارش و تحقیق در دوره دکتری، خاطر نشان کرد: یکی از مباحث که باید در این رساله مشخص شود، بحث فاعلیت است که آیا مقصود در صقع ذهن و مملکت خودش است یا در عالم عین فعالیت نفس در جهان خارج است؟ و باید مشخص شود که منظور از خارج اعم از ذهن خارج و یا در قبال ذهن است.

وی افزود: ورود به فصول، چینش و مباحث بیان شده در آنها به خوبی انجام شده و با وجود اینکه روش‌شناسی به خوبی صورت گرفته ولی بهتر بود که روش‌شناسی به فهرست مطالب تبدیل نمی‌شد، زیرا روش‌شناسی معنای خاص خود را طلب می‌کند. ایشان در ادامه به تذکر نکاتی در جهت اغنای اثر پرداختند.

حجت الاسلام و المسلمین محمدباقر ملکیان در تقدیر از اثر تألیفی خانم هاشمی اظهار داشت: استفاده از منابع متعدد به احسن وجه و استخراج آنها کار هنرمندانه‌ای است و نیاز به معلومات بالا و قدرت استنباط خوبی دارد.

عضو هیئت علمی موسسه امام خمینی(ره) تصریح کرد: استفاده از منابع بسیار خوب فلسفی و عرفانی خود یک امتیاز بسیار بالایی برای این نوشته است.

وی با تأکید بر اینکه به بیان اشکالات ظاهری و ویرایشی خواهد پرداخت، افزود: این اشکالات ظاهری به محتوای کتاب ارتباطی ندارد، اما امروز در نوشته‌های علمی به آن اهمیت می‌دهند و باید ظواهری رعایت شود که آنها به مؤلفه‌های شکلی می‌گویند.

ملیکان با اشاره به اینکه وحدت رویه یک اثر نشان دهنده نظم فکری نویسنده است، بیان داشت: باید در سراسر رساله در هر قسمتی رویه و روش واحدی اعمال شود و مؤلف این اثر، پسندیده‌اند که مطالب را با عدد و شماره از هم جدا کنند و این عددگذاری نشانه نظم فکری بر مطالب است و نباید در فصول بعد از حروف برای دسته‌بندی استفاده کرد.ایشان نکات دیگری را در جهت تنظیم دقیق‌تر ظاهر اثر بیان کرد.

هاشمی در پایان نقد اساتید ضمن تشکر از آنها به بیان توضیحات خود پرداخت؛ وی در پاسخ به ایرادات ظاهری که توسط دکتر ملکیان بیان شد گفت: موارد بیان شده را قبلا از جامعه‌الزهرا(س) پیگیری کردم تا طبق شیوه‌نامه مدون پژوهشگاه تنظیم کنم، ولی متأسفانه شیوه‌نامه‌ای نیست و علت آن به خاطر بالا نبودن خروجی‌های نشرشان است./968/د۱۰۲/ی