شور و شعور؛ دو بال ماندگاری فرهنگ عاشورا

به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، مکتب حسینی(ع) به عنوان کشتی نجات بشر در طول تاریخ، نقش ویژه ای در هدایت نسل های گوناگون داشته است و خیل بشریت در طول تاریخ به میزانی که توانسته اند از معارف حسینی(ع) و گفتمان عاشورایی اصحاب امام حسین(ع) بهره بگیرند، به همان میزان توانسته اند بر کشتی نجات نشسته و به ساحل امن و امنیت وارد شوند.

گفتمان و فرهنگ ظلم ستیزی، مبارزه با باطل، عدالت محوری، مقابله با مظاهر فساد و انحراف درطول تاریخ اسلام، الهام گرفته از نهضت عاشورایی امام حسین(ع) و یاران بصیر ایشان بوده است و امروز مقابله با استکبار فکری، فرهنگی و سیاسی تنها با بهره گیری از فرهنگ و نهضت حسینی(ع) امکان پذیر است.

انقلاب اسلامی نیز با رهبری سیدی از تبار سیدالشهدا(ع)، چراغ هدایت را در عصر جاهلیت مدرن برافروخت و شهادت طلبی، مبارزه با ظلم و تعدی و ستم و مبارزه با استکبار و مظاهر آن به عنوان راهبرد اساسی نهضت اسلامی که برگرفته از فرهنگ و گفتمان عاشورایی امام عشق بود، توانست بار دیگر پایه های ظلم و ستم و استکبار را در جهان دچار تزلزل و فروپاشی کند و فرهنگ ایثار و مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ستم و انحراف را در تاریخ زنده کند.

شور و شعور حسینی(ع) در طول تاریخ، درّ گرانبهایی بوده است که نهضت های بی شماری را پایه گذاری کرده و وسیله ای بوده است برای انتقال فرهنگ و گفتمان عاشورایی؛ فرهنگ و گفتمانی که بسترساز ماندگاری اسلام و تشیع و انتقال آن به نسل های مختلف با استفاده از این دو عنصر انسان ساز و تاریخ ساز بوده است.

تلازم و همراهی عنصر شور و شعور موضوعی است که در طی قرن ها، نهضت عاشورا را هر روز زنده تر از روز قبل و ماندگارتر ساخته است و احساس و عاطفه در کنار منطق و فرهنگ مبارزه و ظلم ستیزی و مقابله با استکبار و انحرافات تاریخ، این نهضت را در طول تاریخ به عنوان سرمشقی همیشگی مطرح کرده و ریشه ظلم ستیزی و دفاع از اسلام ناب و فرهنگ نورانی اهل بیت(ع) را در دل مسلمانان ایجاد کرده است.

جمهوری اسلامی ایران نیز با استفاده از همین دو عنصر سازنده و نهضت آفرین، باردیگر توانست اسلام را در عرصه سیاست و حکومت داری وارد ساخته و حکومت دینی را در عصری که دین را افیون توده ها خوانده و بیان می داشتند که باید دین را در موزه های تاریخ جست‌وجو کرد، زنده و استوار سازد.

شور حسینی(ع) مدخل رسیدن به شعور حسینی(ع)

اندک مداقه ای در تاریخ معاصر ایران این موضوع را مشخص می کند که نهضت اسلامی ایران، با بهره گیری از دو عنصر عشق و عقل، توانست انرژی نهفته در میان توده های عظیم ملت را آزاد کرده و با پیوند نهضت انقلابی مردم ایران با نهضت عاشورا و با تبعیت از فرهنگ حسینی(ع) معجزه قرن که پیروزی خون بر شمشیر و اسلام ناب بر استکبار بود را رقم زند.

مهم‌ترین اتفاقات نهضت اسلامی و اوج فعالیت های انقلابی در محرم و در قالب عزاداری محرم و صفر و منبرهای عاشورایی به وقوع پیوست بگونه ای که از شروع نهضت امام خمینی(ره) در سال 42 تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 57 مقاطعی بوده است که شور و شعور حسینی به همراه یکدیگر بلوغ سیاسی را برای جامعه به ارمغان آورده و سخنرانی پر از شور و مبتنی بر فرهنگ و منطق عاشورایی که امام راحل(ره) در عصر عاشورای سال 42 در مدرسه فیضیه انجام داد، آغاز بزرگترین نهضت اسلامی در قرن های اخیر بود و عاشورای سال 57 تیر خلاص را بر پیکره ظلم و استبداد ستمشاهی وارد کرد و سرانجام این نهضت الهی توانست با الهام از شور و شعور حسینی(ع) و عشق و عقل عاشورایی، کاخ استبداد و ستم را ویران کرده و انقلابی اسلامی با الگوگیری از فرهنگ و منطق عاشورا، پایه گذاری کند.

در حقیقت نقش بی بدیلی که دو عنصر شور و شعور حسینی (ع) در قالب نهضت اسلامی ایفا کرد، رمز پیروزی این نهضت الهی بود و علما و روحانیان و رهبران نهضت، با تأکید بر رسالت تاریخی مردم ایران در امتداد نهضت خونین و انسان ساز عاشورا، توانستند با بیدار کردن وجدان خفته انسانی در عصر کنونی، بزرگترین معجزه قرن را رقم زده و جبهه استضعاف و ظلم ستیزی را در برابر مستکبران عالم تشکیل دهند.

امام خامنه ای، انقلاب اسلامی را از درس های نهضت عاشورا دانسته و می فرمایند: « درس عاشورا، درس فداکاری و دین داری و شجاعت و مواسات و درس قیام للَّه و درس محبّت و عشق است. یکی از درس های عاشورا، همین انقلاب عظیم و کبیری است که شما ملت ایران پشت سر حسین زمان و فرزند ابی‌عبداللَّه الحسین (ع) انجام دادید. خود این، یکی از درس های عاشورا بود. (77/02/18)

در حقیقت عزاداری امام حسین(ع) که از شور شروع می شود، اگر با شعور و منطق حسینی(ع) همراه شود، مکتب آفرین است و می تواند ظلم و استبداد و انحراف را ریشه کن سازد.

امام خمینی(ره) در این باره می فرمایند:« مجالس عزا باید باشد و اهل منبر باید این شهادت امام حسین (ع) را زنده نگه دارند و ملت باید با همه قدرت این شعائر اسلامی را خصوصاً این( مجالس) را زنده نگه دارند. با زنده نگه‌داشتن او اسلام زنده می‌شود. ماه محرم و صفر است که اسلام را نگه داشته است. فداکاری سید الشهدا(ع) است که اسلام را برای ما زنده نگه داشته است. زنده نگه داشتن عاشورا، با همان وضع سنتی خودش از طرف روحانیون، از طرف خطبا با همان وضع سابق و از طرف توده‌های مردم با همان ترتیب سابق که دسته جات معظم و منظم عزاداری به عنوان عزاداری راه می‌افتاد... باید بدانید که اگر بخواهید نهضت شما محفوظ بماند، باید این سنت ها را حفظ کنید و اینکه این عزاداری پیام سازندگی داشته باشد»

آری! رمز ماندگاری و حفظ نهضت اسلامی، تکیه بر منطق و عشق حسینی است و اگر این شور و شعور با یکدیگر حفظ شوند، انقلاب اسلامی همچون گذشته با قدرت به راه خود ادامه داده و کاخ های پوشالی ستم و استکبار را در جهان ویران می کند.

در این میان باید توجه کرد که شور مقصد نیست بلکه مقدمه ای برای ورود به وادی معرفت حسینی (ع) است چراکه شعور حسینی(ع) از تجلیات کربلا است و تعامل میان شور و شعور می تواند انسان را به این سرزمین امن و امنیت وارد سازد و در حقیقت شور و شعور دو بال برای ورود به عالم حسینی(ع) است و این تعامل الهی سبب می شود تا حقیقت سخن امام راحل(ره) که فرمودند « این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است» به خوبی درک شود و این نهضت الهی تا انقلاب نهایی امام عصر(عج) ادامه یابد.

مقابله با شور، مقابله با شعور حسینی است

همانگونه که پیشتر اشاره شد، شور و شعور حسینی(ع) دو بال پیش برنده نهضت عاشورا است و اگر در سیره زندگی اهل بیت(ع) نیز دقت کنیم متوجه می شویم که قبل و بعد از عاشورا همۀ اهل بیت(ع) روضه خوان امام حسین (ع) شدند تا این رابطه عاطفی و احساسی بماند چراکه این کار دروازه ای برای ارتباط معرفتی با نهضت عاشورا است و در واقع شور حسینی(ع) دروازه ورود به شعور حسینی(ع) است و راه منطق حسینی(ع) از سرزمین شور حسینی(ع) می گذرد.

البته نباید از نظر دور داشت که دشمن در طول تاریخ و به ویژه در سال های اخیر تلاش کرده است تا با برنامه ریزی بر روی هیأت ها و منابر، شور منهای شعور را ترویج کند و فرهنگ عاشورا را دچار تحریف کند و جدایی مداحی از منبر و تأکید بر شور خالی از شعور و منطق حسینی(ع) از راهبردهایی است که دشمن در هیأت ها دنبال می کند.

امام خامنه ای بارها بر همراهی شور و شعور و به عبارتی عشق و عقل در عزاداری حسینی(ع) تأکید کرده و می فرمایند:« «اولاً اساس حرکت عمومی تشیع علاوه بر منطق قوی بر عواطف بود. از روز اول تا امروز در کنار عقل، عشق حضور جدی داشت؛ برای همین هم حرکت تشیع نابود نشد یعنی از بین نرفت. منطق قوی است. یعنی صرف عواطف نیست اما منطق تنها هم نیست. عواطف هم با آن درآمیخته است. این از آنجاهایی است که عقل و عشق با هم می‌سازد.»

در واقع همانگونه که شور بدون شعور معنا ندارد، شعور بدون شور هم سرعت ندارد و اینکه گفته می شود «باید در مجالس محرم و صفر بهترین مطلب معارفی را بگوییم ولی روضه نخوانیم و سینه زنی نداشته باشیم» نیز سبب می شود که رسیدن به وادی منطق حسینی(ع) با سرعت کمتری صورت بگیرد و بال شور در کنار شعور می تواند بسترساز بهره گیری از فرهنگ حسینی(ع) در راستای تربیت انسان و ساخت جامعه باشد.

به هر روی عزاداری امام حسین(ع) درس تعلیم و تعلم است و آنچه انسان را تربیت می‌کند باید تحصیل نمود و آرمان اسلام را تحقق بخشید و حضرت اباعبدالله(ع) به عنوان الگویی در تمام عرصه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی، مدیریتی، اخلاص و عاطفه، با نثار خون خود و شهادت خویش، حرارتی در دل های مؤمنان ایجاد کرده است که هرگز سرد نخواهد شد و ماندگاری و اثرگذاری این نهضت الهی، با دو بال شور و شعور و عقل و عشق میسر می شود. /۹۲۴/ی۷۰۳/ج

یادداشت از وحید کوچک زاده