هدیه «ظریف» برای مکرون

به گزارش خبرگزاری رسا، صادق امامی نوشت: محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان هفته اول شهریور‌ماه دو بار به پاریس سفر کرد. اولین‌بار او جمعه اول شهریور، پس از سفر به سه کشور حوزه اسکاندیناوی (فنلاند، سوئد و نروژ) به دستور حسن روحانی و با هدف بررسی پیشنهاد برجامی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، به این کشور سفر کرد و دومین‌بار نیز در میانه اجلاس جی‌7 (سران 7 کشور صنعتی).

در مجموع این دو دیدار، طرف فرانسوی پیشنهادهایی به طرف ایرانی داده است که رسانه‌های غربی بخش‌هایی از آن را به نقل از «منابع آگاه» منتشر کرده‌اند، اما همچون مذاکرات هسته‌ای برجام، وزیر امور خارجه ایران تلاش می‌کند مفاد پیشنهادهای طرف غربی برای ایرانی‌ها «محرمانه» باقی بماند. اینکه بسته پیشنهادی امانوئل مکرون چقدر با نیازهای ایران همخوانی دارد، مشخص نیست، اما تاکید دولتی‌ها بر برداشتن «گام سوم» در‌صورت عدم پیشرفت در مذاکرات، نشان می‌دهد در تهران، دولت منتظر سرنوشت مذاکراتی است که مکرون می‌خواهد آن را مدیریت کند.

اما تلاش‌های پیشین مکرون و تجربه مذاکرات ترامپ نشان می‌دهد انتظار برای اثربخش‌بودن نقش میانجی‌گرایانه رئیس‌جمهور فرانسه، با واقعیت‌های میدانی همخوانی ندارد. مکرون سال گذشته، پیش از خروج رسمی آمریکا از برجام برای جلب‌نظر ترامپ، با طرحی دقیقا مشابه آنچه ترامپ به‌دنبال آن بود، راهی آمریکا شد.

طرح رئیس‌جمهور فرانسه بر سه پایه «مادام‌العمر‌شدن تحریم‌‌های هسته‌ای ایران»، «محدود‌کردن برنامه دفاع موشکی» و «عقب‌نشینی ایران از سیاست‌های منطقه‌ای خود» استوار بود. با این ‌حال این طرح از سوی ترامپ رد شد چراکه لازمه آن، ماندن آمریکا در برجام بود. نه‌تنها مذاکره با حضور یک میانجی که تجربه مذاکرات بی‌واسطه با ترامپ هم خیلی نتیجه‌بخش نبوده است.

مذاکرات برای پایان‌دادن به جنگ تعرفه‌ای با چین و همچنین سه دور مذاکره برای خلع‌سلاح اتمی کره‌شمالی، نمونه‌های دم‌دستی از الگوی مذاکراتی رئیس‌جمهور آمریکاست. علاوه‌بر این، برخلاف «آبه شینزو» نخست‌وزیر ژاپن، امانوئل مکرون شخصی نیست که ترامپ بخواهد با پذیرفتن اقدام‌های میانجی‌گرایانه‌ او، به تقویتش کمک کند.

در چند هفته گذشته در فرانسه به‌دلیل تصویب قانون اخذ مالیات از شرکت‌های فناوری که عمدتا آمریکایی هستند، دونالد ترامپ چندین‌بار مکرون را آماج انتقادهای خود و واکنش به این اقدام قرار داد. اختلاف بین سران دو کشور، حتی در میان نشست جی‌7 در بیاریتز -که فرانسه میزبان آن بود- نیز خودنمایی کرد و دستیاران ارشد دونالد ترامپ، مکرون را به تلاش برای منزوی‌کردن رئیس‌جمهور این کشور با تمرکز بر مسائل مورد اختلاف میان واشنگتن و پاریس همچون تغییرات آب‌وهوایی متهم کردند.

با این اوصاف، مکرون به‌خوبی می‌داند که اگر ترامپ به‌دنبال یک توافق نسبی و محدود با ایران باشد، به‌طور حتم میانجی دیگری غیر از او را واسطه خواهد کرد. پس دلیل تلاش‌های گسترده مکرون به‌ویژه در پیش و میانه نشست جی‌7 چه می‌تواند باشد؟ تا چند سال پیش و در میانه قدرت بریتانیا و آلمان، فرانسه، سومین بازیگر در تحولات اروپا بوده اما حالا بریتانیا روزهای واپسین حضورش را در اتحادیه اروپایی سپری می‌کند و آلمان نیز با زنگ‌خطر چالش‌های اقتصادی روبه‌رو است و این بهترین فرصت برای مکرون است تا خود را بر اتحادیه اروپایی تحمیل کند.

میزبانی نشست‌های مختلف رهبران جهان، برگزاری صدمین سالگرد پایان جنگ‌جهانی اول و حتی برگزاری نشست سران 7 کشور صنعتی جهان (جی7) بخشی از پروژه‌ای است که مکرون برای تبدیل‌شدن به رهبر جوان اروپا دنبال می‌کند.

آخرین اقدام او یعنی میزبانی نشست جی‌7، اما کار آسانی نبود. سال گذشته نشست جی‌7 در کانادا با حاشیه‌ای بزرگ‌تر از متن پایان یافت و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا میان آسمان و در هواپیما، امضای خود را از بیانیه پایانی پس گرفت تا شکاف گسترده میان 7 کشور به‌وضوح قابل رویت باشد.

امسال اما فرانسه، میزبان اجلاس با اعلام عدم انتشار بیانیه پایانی به سبک معمول، تلاش کرد تا مانع بروز این اختلافات شود. این اتفاق از سال 1975 که جی‌7 تاسیس شده، بی‌سابقه بوده است. اختلافات اما بیش از آن چیزی بود که با عدم انتشار بیانیه پایانی، بتوان آن را مخفی کرد.

اختلاف سران این هفت اقتصاد بزرگ دنیا بر سر همه‌چیز از «برگزیت» گرفته تا تجارت، تغییرات جوی و نحوه تعامل با چین و روسیه در این نشست خودنمایی می‌کرد و برهمین اساس در پایان این نشست، فرانسه بیانیه‌ای کوتاه با نام این گروه درمورد مسائل مختلف منتشر کرد، ولی این بیانیه ابلاغیه‌ای رسمی مطابق با آنچه هرسال در اجلاس اعلام می‌شد، نبود و نشان می‌داد اختلافاتی وجود دارد. این موضوع از همان ابتدای نشست، در رسانه‌های غربی بازتاب گسترده‌ای داشت و رسانه‌ها اجلاس امسال جی‌7 را از پیش شکست‌خورده می‌دانستند. روند مذاکرات بین مکرون و ترامپ و حتی ترامپ و جانسون هم این موضوع را به‌وضوح نشان می‌داد.

جی‌7 داشت برای دومین سال با شکست معناداری به پایان می‌رسید، اما در میانه اختلافات غیرقابل حل سران 7 کشور، فرود یک هواپیما از مبدا تهران در محل برگزاری نشست، جی‌7 را از شکستی دیگر نجات داد. این شاید بهترین هدیه برای امانوئل مکرون و فرانسه بود که با دعوت از وزیر امور خارجه ایران، جی‌7 را بر سر یک موضوع به تفاهم برساند.

هر چند مشخص نیست سرنوشت این مذاکرات -‌با توجه به‌مواضع عجیب و غریب دونالد ترامپ در میانه نشست و پس از آن- مثبت خواهد بود یا نه ولی در هر صورت، برای امانوئل مکرون این یک پیروزی کم‌هزینه آن‌هم با دست خالی به‌شمار می‌رود. او توانست با ابتکار خود، جی‌7 را از یک ناکامی دیگر این‌بار در فرانسه نجات دهد. ایران این‌بار هم امتیازی نقد به اروپا اهدا کرد و به‌جای آن وعده‌ای‌ نسیه گرفت. حتی اگر قرار بود بین ایران و آمریکا توافقی حاصل شود، اجلاس سراسر اختلاف جی‌7 محل آن نبود./1360//101/خ