تحقق فوری جهاد تبیین مستلزم حضور هوشمندانه در فضای مجازی است

در نگاه مقام معظم رهبري حضرت آیت‌الله العظمي امام خامنه‌ای موضوع «تبیین» یکی از اساسی‌ترین موضوعات در منظومه‌ معارف انقلاب اسلامی و یکی از سرفصل‌های جدی در حرکت انقلابی است؛ موضوعی که اصل پیروزی انقلاب به برکت آن بوده و ماندگاری و پیشرفت این حرکت هم در پرتو توجه و اهتمام نسبت به آن به دست می‌آید.

به همین خاطر است که امام جامعه و ولي امر مسلمین جهان تأکید کردند: به مسئله‌ «تبیین» اهمّیّت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ توطئه‌ و حرکت دشمن است. هر کدام از شما به عنوان یک وظیفه، مثل یک چراغی، مثل یک نوری پیرامون خودتان را روشن کنید.

در همین راستا خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، با حجت الاسلام محمد جواد مهری استاد حوزه و دانشگاه به گفت و گو نشسته است که در ادامه مشروح گفت و گو را می خوانید.

رسا- تبيين به چه معنا است و مخاطبين عرصه جهاد تبیین چه كساني هستند؟

تبیین به معنای  بیان کردن، آشکارساختن، توضیح و تفسیرکردن، روشن گفتن و روشنگری است و در نقطه مقابل تبیین می توان از واژگانی مانند ابهام افکنی، تحریف، کتمان حقیقت، تحریف و قلب واقعیت و نیز پنهان سازی و تاریک کردن و منحرف کردن حقیقت سخن گفت؛ همان واژگان آشنایی که در جنگ شناختی و نبرد روایت ها در رسانه ها بسیار پر کاربرد است.

واقعیت آن است كه از حیث جنگ روایت ها و جنگ شناختی که اکنون در جهان برپا است و رسانه ها را به عنوان ابزار و سازوکار اصلی نبرد میان ملت ها و دولت ها قرار داده است، شناخت درست صحنه و تاثیر گذاری بر فضای افکار و احساس عمومی برای اینکه حقیقت وارونه نشود و باطل، خود را به جای حقیقت بر افکار ‎ و قلب ها سیطره ندهد، ضرورت حیاتی هر انسانِ دارای احساس مسئولیت است.

 آن گونه که از بیانات رهبر معظم انقلاب بر می آید همگان، مخاطب عرصه جهاد تبیین هستند و باید در این عرصه گام های فعال بردارند؛ البته جوانان و دانشجویان همچنان که مخاطب اصلی بیانیه گام دوم هم بودند، بیشتر مورد تأکید رهبرانقلاب قرار گرفته اند.[1]

رسا- نظر شما درباره لزوم تشریح زوایا و ابعاد جهاد تبیین چیست؟

از آنجا كه بدخواهان و دشمنان انقلاب اسلامی با بزرگ نمایی مشکلات و کتمان دستاورد‌ها در مسیر بی اعتمادسازی مردم نسبت به نظام هستند و حقایق و واقعیت های انقلاب نادیده گرفته شده یا کوچک نمایی می شود و مسیر رو به جلوی امید بخشی ها و آینده روشن نظام و انقلاب را خدشه دار نموده اند، بر اصحاب رسانه و گویندگان و اهل تریبون و دارندگان ابزار موثر بر افکار عمومی فرض است كه حقایق و واقعیت ها را تبیین و تشریح نمايند. 

بسیاری از دستاورد‌های انقلاب و نظام اسلامی مورد بازخوانی و ترویج کافی بین نسل جوان قرار نگرفته، حال یا به عمد از جانب معاندان و مخالفان نظام جمهوری اسلامی کتمان شده و سعی در ارزش زدایی و بی اعتبار سازی آن‌ها داشته اند و يا دوستان و دلسوزان نظام و انقلاب غفلت كرده و نتوانستند دستاوردها را خوب تبيين كنند.

اين کلید واژه «جهاد تبیین» در کلام امام جامعه را می توان آغازگر تولید ادبیات تازه درباره دو جنبه (شناساندن حقایق انقلاب و خنثی سازی تبلیغات مسموم رسانه های نظام سلطه) دانست و به بيان ديگر، بر پایه مفهوم شناسی تبیین و مفهوم مخالف آن می توان گفت چه در شناساندن و معرفی حقایق و چه در مقابله با تحریف ها و ابهام افکنی ها و نیز کتمان و پوشیدن حقایق انقلاب و نظام؛ بايد به ابعاد مختلف جهاد تبیین پرداخته شود.

رسا- برای تحقق جهاد تبیین، باید از چه روش ها و شيوه هایی استفاده شود؟

می توان بر پایه بیانات رهبر معظم انقلاب در جهاد تبیین حقایق، دو رویکرد را از هم تفکیک کرد؛ يكي رویکرد ایجابی و کنشی و دوم رویکرد واکنشی و پدافندی.

رویکرد ایجابی و کنشی سعی در بسط و ترویج و نشر حقایق انقلاب و نظام اسلامی دارد و می کوشد به تعبیر رهبر انقلاب با عقلانیت و منطق و سخن متین و عقلانیّت کامل، همراه با زینت عاطفه و عواطف انسانی، و به‌کارگیری اخلاق، حقایق انقلاب و نظام و میهن اسلامی را منتشر کند.

در رویکرد ایجابی حقایق انقلاب با اقتضای شرایط و با بهره گیری از هنر و ظرفیت های کار رسانه ای به افکار عمومی داخل و خارج ارائه می شود.

رویکرد پدافندی و واکنشی می کوشد به خنثی سازی حرکت دشمنان انقلاب اسلامی برای تحریف یا کتمان یا انحراف حقایق و کم ارزش کردن آنها نزد افکار عمومی بپردازد؛ به تعبیر رهبر معظم انقلاب در قبال این حرکت گمراه ‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و به خصوص جوان ها «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ توطئه‌ دشمن و حرکت دشمن است.

رسا- جهاد روشنگری همانقدر که با اهمیت است، آداب مهمی نیز دارد که باید دلسوزان انقلاب و جهادگران این عرصه به آنها ملتزم باشند؛ نظر شما در این باره چیست؟

اتفاقاً مقام معظم رهبری این آداب را هم در سخناني كه درباره جهاد تبيين داشتند، بيان فرمودند؛ از جمله اينكه آگاه سازی و جهاد تبيين بايد بدون ایجاد فتنه، فساد و دعوا، متقن، مستدل و به هنگام، به دور از جنجال، هیاهو و غرض ورزی، عمارگونه و بدون تعصب و تعلقات جناحی، استقامت و تكرار و پرهیز از تهمت زدن باشد.

رسا- فرموديد در رويكرد كنشي بايد حقایق انقلاب و نظام را براي افکار عمومی داخل و خارج تبيين كرد، در اين زمينه بيشتر توضيح دهيد؟

منابع قدرت در هر کشوری به دو دسته منابع طبیعی و انسانی و نیز قدرت سخت و قدرت نرم قابل دسته بندی است.

قدرت سخت برآمده از منابع نظامی معمولاً تا حدی از قدرت نرم نیز همراه است، با این حال ناظران سیاسی مدت ها بر سر اهمیت بیش تر قدرت اقتصادی یا قدرت نظامی بحث کرده اند.

در قدرت سخت با نگاهی به مسیر طی شده در چهل و سه سال گذشته از حیات جمهوری اسلامی، گویای پیشرفت و ارتقای توان دفاعی ایران در عرصه نظامی و دفاعي، تحقق عینی شعار «ما می توانیم» است؛ در حالي كه تمام حوزه‌های موثر در صنعت دفاعی کشور تحریم شده است.

يا مثلاً برخی ديگر از مصادیق عینی «ما توانستیم» از این قراراست: پیشرفت های هسته‌ای، پیشرفت درزمینه سلّول‌های بنیادی، پیشرفت در زمینه نانو، پیشرفت در زمینه هوافضا، اقتدار دفاعی و موشکی، گسترش جامعه دانشگاهی، پیشرفت در سدسازی و نیروگاه سازی، ساخت های صنعتی، سازه های ساختمانی، عمران و مهندسی های گوناگون، طراحی ماشین ها و هواپیما‌ها.

البته نماد‌ها و جلوه های اقتدار و قابلیت های اقتصادی و سیاسی و فرهنگی ایران اسلامی به این امور محدود نیست؛ اما مسلماً تبیین دقیق اين مصادیق و جزییات همین دستاورد‌ها هم در مسیر پویایی و مقاومت ملت در برابر تند باد دشمنی ها و خصومت های نظام سلطه موثراست.

کتاب «صعود چهل ساله» کـه ثمـره تـلاش نزدیـک بـه 70 نفـر از نخبـگان حـوزوی و دانشــگاهی و مطالعــه بیــش از 17 هــزار ســاعت اســت، پیشرفت ها و دستاوردهای ایران اسلامی در چهار دهه گذشته را بنابر آمارهای بین المللی به تصوير كشيده است كه نشانگر موفقیت های جمهوری اسلامی علیرغم همه مشکلات و کمبودها است.

میزان دستیابی جمهوری اسلامی ایران بــه آرمان هایی از قبیـل عدالت، اســتقلال، معنویــت، آزادی، کرامت زن، مردمسالاری دینی، گسـترش رفــاه عمومی و در بسیاری از عرصه ها را بــا اسـتفاده از نزدیک ترین و متناسب ترین شــاخصه های بین المللــی بــه آرمان های انقــلاب اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است.

رسا- منابع قدرت کشورها را به دو دسته منابع طبیعی و انسانی و قدرت سخت و قدرت نرم تقسیم کردید و درباره قدرت سخت بیاناتی را اشاره کردید، لطفاً درباره قدرت نرم نیز توضیحاتی را بیان کنید؟

قدرت نرم هر کشور تا حد زیادی ریشه در سه منبع بنیادین دارد: فرهنگ، اقتصاد، سياست.

از آنجا كه امروزه نظام اسلامی ما با یک جنگ تمام عیار ترکیبی(عليه فرهنگ، اقتصاد و سياستش) مواجه است؛ بایستی با برنامه ریزی دقیق و هدفمند و با استفاده از ظرفیت های عموم مردم در این جنگ نامتقارن به نحو احسن ایفای نقش نمود؛ به عنوان مثال یکی از بسترهای اصلی فضای عمومی کشور برای تبیین حقایق، فضای مجازی است که باید به ویژگی ها و الزامات حضور در جهاد تبیینی پرداخته شود.

اگر می خواهیم برای تبیین حقایق، همانند چراغی اطراف خود را روشن و ابهام زدایی کنیم؛ باید در ابتدا افسران جنگ نرم، خودشان نسبت به مسائل و ابهامات به فهم دقیق و عمیقی برسند و سپس براساس بینش و عقلانیت و توانمندی های خود، منطبق بر منویات امام جامعه در پدیده ها و موضوعات مختلف و همگرا با جبهه انقلاب در فضای مجازی اقدام نماید؛ البته رهبري معظم به دو رویکرد اصلی برای افسران جوان جنگ نرم اشاره فرمودند: یکی جهاد در میدان تبیین و افشاگری با انتشار افکار درست و صحیح در کنار پاسخ به شبهات و ابهامات و دوم اجتناب از دشنام، تهمت، فریب و دروغ و تاکید بر انتشار حقایق با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل که مزین به عواطف انسانی و اخلاق باشد.

رسا- حضور هوشمندانه در فضای مجازی و رعایت رویکردهای مقام معظم رهبري در جهاد تبیین، مستلزم چه اقداماتی است؟

در جهاد تبیینی برای حضور فعال و موثر آحاد مردم و نقش آفرینی آنها در این عرصه؛ پیاده سازی چهار اقدام محوری(شناسایی كاربران، سازماندهی كاربران، آموزش كاربران و عملیات) برای همه کاربران فضای مجازی بسیار ضرورت دارد؛ البته ما در كنار اين اقدامات چهارگانه اصلي و محوري، بر اقدامات مختلف ديگر مانند رصد و اشراف، تولید محتوا، طرح ریزی و سناریونویسی، توزیع و انتشار محتوا، مدیریت در فضای مجازی تاكيد داريم كه باید منطبق با آرمان های انقلاب اسلامی و منویات امامین انقلاب باشد.

سواد رسانه ای مهارتی است که با یادگیری آن می توان انواع رسانه ها و تولیدات رسانه ای را درک، تفسیر و تحلیل کرد که برای دستیابی به این مهارت، نیازمند تمهیدات و گذراندن دوره های آموزشی مختلف می باشد تا هر کاربر در جهاد تبیینی بتواند نقش خود را به نحو احسن ایفا نماید.

بعد از شناسایی و سازماندهی کاربران، منطبق با علائق و سلائق آنها، باید همه افسران جنگ نرم بتوانند در راستای تقویت توان رزم در چهار حوزه معرفتی(مبانی دینی و انقلاب اسلامی)، بصیرتی(بینش سیاسی)، مهارتی(توانمندی و بکارگیری) و معنویت(تقوا و خودسازی) ارتقا یابند.

با توجه به اینکه در جهاد تبیینی باید از هر دو منظر آفندی و پدافندی به آن توجه شود؛ لذا ارتقاء کاربران در چهار حوزه مذکور بسیار ضرورت دارد و در حوزه معرفتی باید با اصول و مبانی دینی و انقلاب اسلامی آشنا شد تا در میدان مبارزه به شیوه ها و روش های ناصواب مانند تهمت، دروغ، دشنام و فریب متوسل نشد.

در حوزه بصیرتی باید از بینش سیاسی صحیحی برخوردار بود تا گرفتار فتنه های دشمن نشده و بتوان سره را از ناسره تفکیک نمود؛ بیان و انتشار حقایق در فضای مجازی با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل برای پاسخ به شایعات و ابهامات، نیازمند بینش و بصیرت عمیق می باشد؛ بسیاری از افراد حتی بعضی از بزرگان، بدلیل فقدان بینش و بصیرت صحیح در بسیاری از حوادث و فتنه ها دچار تزلزل شده اند.

در حوزه مهارتی باید بتوانند در استفاده و بکارگیری از سامانه ها و نرم افزارهای مختلف تسلط و تبحر لازم را داشته باشند تا حقایق را با تزیین هنر و عواطف انسانی به مخاطب خود برسانند.

در حوزه معنویت باید هر کس با رجوع به نفس خود و با رعایت اخلاق اسلامی، به دنبال ارتقاء جایگاه انسانی خود باشد و هیچگاه برای اهداف خود، دست به روش ها و وسیله های غلط نزده و نباید هدف، وسیله را توجیه کند.

رسا- نقش حوزه های علمیه و روحانیون را در عرصه فضای مجازی چگونه مي بينيد؟

با توجه به اينكه انقلاب اسلامی یک انقلاب دینی و مبتنی بر دین مبین اسلام است و مهمات جهاد تبیین در این خصوص برگرفته از مبانی دینی و فقهی می باشد، حوزه های علمیه و روحانیون به دلیل هویت تخصصی و ارتباط آنها به مخزن فقه اسلامی، می توانند نقش محوری در هدایت و تولید محتوای فاخر و مبتنی بر مبانی دینی و انقلابی داشته باشند.

حوزه های علمیه و روحانیون هم درحجم و نوع، و هم در کیفیت محتوا در جهاد تبیین مي توانند نقش به سزایی داشته باشند؛ لذا تولید و بیان حقایق اصیل با منطق قوی، سخن متین و عقلانیت کامل، زیبنده جامعه روحانیت فهیم، عالم و آگاه است که همواره باید در این عرصه حضور جدی و فعال داشته باشند.

[1] برخی از بیانات رهبر انقلاب به جوانان و دانشجویان عبارتند از:

الف): «شما جوانان عزیز و دانشجویان عزیز که به معنای واقعی کلمه میوه‌ی دل ملّت و امید آینده‌ی این کشورید، به مسئله‌ی «تبیین» اهمّیّت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود».

ب): «در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و بخصوص جوان ها، «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ی این توطئه‌ی دشمن و این حرکت دشمن است».

ج): «این فضای عمومی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ می-توانید افکار درست را، افکار صحیح را منتشر کنید، پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهام‌آفرینی‌ها را در این فضا با استفاده‌ی از این امکان منتشر کنید و می توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید».

د): «اصل قطعی در این باب این است که بایستی از شیوه‌ی اخلاقی در این کار پیروی کرد. از این کاری که بعضی‌ها در فضای مجازی یا در مطبوعات و در مقاله‌ها و اینجا و آنجا انجام می دهند که با دشنام، با تهمت و فریب و دروغ با افکار عمومی مواجه میشوند، باید بشدّت اجتناب کرد».

ه): «بایستی حقایق را با منطق قوی، سخن متین و عقلانیّت کامل، همراه با زینت عاطفه و عواطف انسانی، و به‌کارگیری اخلاق منتشر کرد».